De beurzen glimlachen opnieuw, banken schrijven hun resultaten weer met zwarte inkt, traders worden opnieuw gelokt met gulle bonussen, het einde van de recessie wordt uitgebazuind. De halfjaarresultaten vallen immers beter mee dan verwacht. Het lijfblad van de bedrijfswereld, de Tijd, legt uit waarom. "De bedrijven knipten vooral rigoureus in hun personeelskosten. 'Op dat vlak konden we besparen', klonk het bij Omega Pharma, dat zijn beter dan verwachte cijfers te danken had aan het wegsnoeien van 20 miljoen euro kosten. Bij Solvay verdween een duizendtal banen, bij Tessenderlo 400. De zinkverwerker Nyrstar sloot hele fabrieken. De 450 werknemers van de fabriek in Balen zijn nog altijd tijdelijk werkloos. Ook bij middelgrote ondernemingen zoals Option (-215 banen), Roularta (-251) of Deceuninck (-672) gingen samen duizenden jobs verloren". Het besluit van dit alles is volgens de Tijd dat de "hakbijl de Belgische bedrijven door de crisis loodst". Marx stelde ooit dat het kapitalisme haar crisissen te boven komt door de werkende klasse ervoor te doen betalen. Dit is vandaag opnieuw zo.
Crisis gedaan? Een echte giller!
Maar is de crisisbladzijde echt omgedraaid? De bedrijven hebben hun stocks verkocht en maken die nu opnieuw aan. Dit is de belangrijkste reden voor de huidige positieve tekenen in de economie. Maar dit staat niet gelijk met een duurzaam herstel of het einde van de recessie. Een algemene beweging van een recessie wordt regelmatig onderbroken door korte bovenwaartse oprispingen. Iets vergelijkbaar zagen we verschillende keren na de grote crash van 1929. De gevolgen van de recessie waren toen sterk voelbaar over een periode van tien jaar. De werkloosheid bleef koppig aanhouden, de lonen stonden enorm onder druk, fabrieken draaiden op weinig capaciteit totdat een reusachtig infuus van militaire uitgaven dankzij de Tweede Wereldoorlog de economie aanzwengelde.
De gewone man of vrouw merkt eigenlijk niets van het einde van de recessie. "De Belg gelooft niet in het einde van de crisis", vertelt Ivan Van de Cloot van Itinera. Veel mensen krijgen de indruk dat de crisis van de kapitalisten misschien voorbij is, maar die van henzelf zeker niet. Wat de tewerkstelling betreft moet het ergste nog komen. De recessie heeft de neiging de arbeidsmarkt en de reële economie pas later aan te tasten. De sociale effecten van de economische krimp zetten zich meestal met vertraging door. Bernard Hensmans, topman van online-rekruteerder Monster België, stelt: "Het is vreemd dat men hier en daar al verkondigt dat de crisis voorbij is. Wie met vacatures bezig is, ziet dat anders. Economische indicatoren en arbeidsmarktindicatoren zijn verschillend. Ik denk dat de arbeidsmarkt nog een aantal zware schokken zal incasseren."
Terug naar de jeugdwerkloosheid van de jaren '70
Tot nu toe werden massale ontslagrondes ingeperkt door het inzetten van tijdskrediet en economische werkloosheid. Hierdoor stegen deze overheidsuitgaven exponentieel. De sociale fondsen in de sectoren zitten stilaan op hun tandvlees. Ook de bedienden delen nu in de klappen met de invoering van de tijdelijke werkloosheid. De kost van de crisis in de bedrijven wordt op de overheid geschoven. Er zijn vandaag echter 106.000 tijdelijke werklozen meer dan vorig jaar. Op een bepaald moment in het voorjaar was 1 arbeider op 4 tijdelijk werkloos. Bij de vrouwelijke arbeidsters bedroeg dit soms 1 op 3. Hele productiehallen staan er angstig verlaten bij. Die regio's die het goed deden tijdens de economische opgang hebben het extra hard te verduren. Vroeg of laat gaat de dam van het tijdskrediet en de economische werkloosheid breken. Dat moment nadert en breekt mogelijk aan in het najaar. In de bedrijven groeit de ongerustheid hierover. "Na september/oktober weten we meer, maar ik vrees dat er meer jobs verloren zullen gaan dan de voorspelde 200.000", redeneert de topman van het ACV.
De werkloosheid is volgens de VDAB met 19,8 procent gestegen op jaarbasis. In de bankwereld moeten de grote herstructureringen nog komen. Die zijn voorzien tegen het einde van het jaar. Ondertussen wordt er veel personeel dat op pensioen gaat niet vervangen. Hierdoor kalft het personeelsbestand snel af. Bij KBC ligt in België het banenverlies op 950, in de vroegere Fortis-bank 725, bij Dexia 678. Het zijn de jongeren die tot nu toe het zwaarst lijden onder de effecten van de recessie. In Vlaanderen is het aantal jonge werklozen met 40 procent gestegen. Hier zijn de schoolverlaters nog niet bij gerekend. Volgens de groene vakbondsman Luc Cortebeeck "zitten we voor die groep, de jongeren, echt niet ver meer af van de verschrikkelijke werkloosheidsjaren van eind jaren zeventig, begin jaren tachtig".
Geen stervensbegeleiding meer! Eengemaakte actie tegen afdankingen.
Wat gaan we met onze vakbonden hiertegen doen? Omdat het een algemeen probleem is, reageren we best met een algemene respons. Tot nu toe is bijna steeds alleen maar bedrijf per bedrijf gestreden. Bedrijfsoverschrijdende initiatieven waren nauwelijks aan de orde. Als er dan toch sprake was van het uitbreiden van het actieterrein, ging het initiatief uit van de basisdelegees. Steun kwam er dan wel van de betrokken secretarissen of besturen. Maar hoe hoger men opklom in de vakbondsstructuren hoe passiever de reactie was. Op dat niveau heerst er veel ontreddering. Ook wordt er gehoopt dat de storm snel gaat overwaaien. Dat is natuurlijk niet het geval. In plaats van te steunen op de actie van de achterban en die in beweging te zetten, wordt er meer verwacht van gemeenschappelijke akkoorden met het patronaat, tripartiete tewerkstellingsconferenties enzovoort. We weten al uit ervaring dat het patronaat haar deel van het recentste IPA-akkoord nauwelijks uitvoert. Rudy De Leeuw werd hierover even kwaad in het voorjaar. Maar dat is nu eenmaal de aard van afspraken met het patronaat in tijden van crisis. Wat ze met de ene hand beloven te geven, pakken ze met de andere hand af.
De voorbeelden van hoe het ook anders kan, komen zoals dikwijls van de basisdelegees. De arbeiders van Bekaert hebben rond de jaarwisseling geprobeerd iets in gang te zetten buiten hun bedrijf en buiten hun regio. De garagisten van IAC in Brussel hebben ook verschillende keren kunnen rekenen op de steun van delegees van andere werkplaatsen. De 58 dagen lange staking van de arbeiders van Bridgestone in Frameries deze zomer heeft ook enorm veel solidariteit opgewekt. Het resultaat is dat de 8 ontslagen collega's hun job hebben kunnen behouden in een andere zetel van het bedrijf. Regelmatig werden er solidariteitspiketten georganiseerd met arbeiders van andere bedrijven. Blogs, websites en informele netwerken werden aangewend. Federaal werd er binnen de betrokken centrales ook bezoeken aan het piket georganiseerd. Dit toont het potentieel aan van solidariteit dat bestaat onder de mensen. Als er op een vastberaden manier leiding wordt gegeven, dan kan men rekenen op veel solidariteit. Maar we kunnen niet verwachten van de basisdelegee dat hij op zijn eentje de rol speelt van de nationale leiding.
Wat er nu ontbreekt is een nieuwe nationale en interprofessionele aanpak. De klassieke aanpak die er in bestaat bedrijf per bedrijf te onderhandelen over een zogezegde sociale begeleiding van de afdankingen is helemaal ontoereikend. Dit is stervensbegeleiding en een vakbond onwaardig. De vakbonden moeten duidelijk zeggen dat het nu welletjes is geweest. De eerste tewerkstellingsconferentie die we moeten houden is deze van de vakbondsdelegees en militanten uit de bedrijven in moeilijkheden. Hier bespreken we dan onze ervaring en onze eisen die we aan de bazen voorleggen. De eerste eis is natuurlijk: stop met afdanken, wij willen de 32-urenweek zonder loonsverlies. De vakbonden moeten over vetorecht beschikken bij herstructureringen. Winsten maken de bazen nog veel ondanks hun jaarresultaten. Als ze beweren dat ze hiervoor geen geld hebben, vragen we inzicht in hun boekhouding. Toegestane overheidssteun moet teruggevorderd kunnen worden. Als een bedrijf dreigt met sluiting antwoorden we met een bezetting en vragen we dat het genationaliseerd wordt onder arbeiderscontrole. Om onze eisen kracht bij te zetten brengen we de strijd van alle bedrijven die te kampen hebben met afdankingen, herstructureringen bijeen in een nationale betoging voor werk. Als dat niet voldoende is, moet er een nationale stakingsdag komen.
