In onderstaand artikel analyseert Patrick Humblet het belangrijke vonnis van de Antwerpse rechtbank over het stakingsrecht en het gebruik van piketten. Ondertussen heeft het ABVV (BBTK en AC) een stakingsaanzegging ingediend in de hele petroleumsector die op 5 oktober ingaat. Mocht de directie van Petroplus het sociaal overleg met de vakbonden opnieuw dwarsbomen, dan zijn de bonden van de sector bereid acties te ondernemen. Dat is het beste antwoord op de juridische krachtpatserij van de bazen.
Op 15 september heeft de voorzitter van de Antwerpse rechtbank van eerste aanleg een beschikking op eenzijdig verzoekschrift van 12 augustus 2009 vernietigd. De vordering van de werkgever werd ongegrond verklaard.
De catalyst
Het voorwerp van alle heisa was een catalyst. Dit is voor alle duidelijkheid geen roman van Jorge Luis Borges of een figuur uit Star Wars, maar een toestel dat wordt gebruikt om diesel te produceren. De Antwerpse raffinaderij P. had in september 2008 zo een catalyst gekocht voor 800.000 euro. Amper enkele maanden later (mei 2009) wordt de machine aan een dochtermaatschappij verkocht voor de 'marktwaarde': iets meer dan 500.000 euro. De verkoop is ingegeven door de overweging dat P. geen diesel meer gaat produceren.
De transactie stuit op verzet van vakbonden en personeel.
Op 12 augustus wordt aan de vakbondsafvaardiging meegedeeld dat de volgende dag de catalyst naar Ingolstadt verhuist. Op hetzelfde moment wordt een eenzijdig verzoekschrift neergelegd bij de voorzitter van de rechtbank van eerste aanleg te Antwerpen om mogelijke collectieve acties te verhinderen. Dit wordt prompt ingewilligd met daaraan een dwangsom gekoppeld van 1000 euro/uur.
Het verzoekschrift en de beschikking
Het verzoekschrift werd opgesteld volgens de regels van de kunst en omvat de klassieke argumenten, waaronder flink wat drogredenen. We zetten ze hierna even op een rij met commentaar:
Harde acties
De vakbonden wordt verweten te dreigen met harde acties. Wat die inhouden is echter niet duidelijk en het is ook onzeker of het zo'n vaart zal lopen. Indien de acties een gewelddadig karakter zouden hebben, kan de politie tussenkomen. Waarom moet dan op voorhand naar de rechter worden gestapt?
Schade
Wanneer de catalyst niet tijdig wordt geleverd, zou de koper 800.000 dollar schade lijden.
Het is zeer eigenaardig dat het verlies van de koper bijna even groot is als de kostprijs van de catalyst. Sterker nog is dat de rechter (die waarschijnlijk ook nog nooit een catalyst van dichtbij heeft gezien en leek is op het vlak van raffinage) alleen beschikt over stukken van de werkgever en geen beroep kan doen (het is een kort geding) op een expert. De werkgever wordt op zijn woord geloofd.
Veiligheidsrisico's
Er is - volgens de werkgever - een gevaar voor de volksgezondheid. De catalyst bevat toxische producten. Maar indien een poortblokkade (waardoor het toestel niet kan verplaatst worden) al gevaarlijk is, wat dan te denken over een transport over de weg?
In rechte
Als de rechter al niet overtuigd zou zijn van de noodzaak om in te grijpen, wordt hij nog eens om de oren geslagen met juridische argumenten: de vrijheid van ondernemen, het eigendomsrecht, het recht op arbeid en het recht op vrij verkeer wordt geschonden door een actie (waarvan men de draagwijdte nog niet kent).
Op elk van deze punten kan worden ingegaan, maar er is er één die in het oog springt. Waarom beroept de werkgever zich op het recht op arbeid van de werknemers? Moeten die dat niet zelf inroepen (het antwoord is: ja)? En zal het recht op arbeid ook worden gehonoreerd als bij diezelfde werkgever banen op de tocht staan omdat de catalyst is verkocht?
Daarnaast wordt opgemerkt dat de zaak hoogdringend is en dat het eenzijdig verzoekschrift (i.p.v. een procedure op tegenspraak) moet worden gebruikt omdat de identiteit van de tegenpartij niet gekend is. Het feit dat men enkele bladzijden voordien o.a. de namen van de secretarissen verschillende malen heeft gescandeerd, wordt even vergeten. Had men die dan niet kunnen dagvaarden?
Dat een advocaat alle middelen uit de kast haalt, kan je hem (of in dit geval haar) moeilijk kwalijk nemen. Het feit dat een rechter kritiekloos meegaat in het verhaal van de werkgever, roept wel vragen op, temeer omdat de beschikking elke actie aan de poort onmogelijk maakt gedurende één maand.
Het derdenverzet
Twee secretarissen van het ABVV (AC en BBTK) hebben bij wijze van reactie een derdenverzet aanhangig gemaakt bij de rechtbank van eerste aanleg. Personen die het voorwerp zijn van een gerechtelijke uitspraak maar zich niet hebben kunnen verdedigen (in dit geval piketten wiens identiteit werd genoteerd door de deurwaarder), kunnen dat alsnog doen via deze procedure.
De tweede rechter was veel kritischer voor de werkgever dan de eerste. Zo werd terecht opgemerkt dat een stakingspost an sich geen aantasting is van de vrijheid van arbeid. Tevens benadrukt de voorzitter dat hij alleen kan tussenkomen als er sprake is van reëel risico op openbare ordeverstoring of fysieke gewelddaden. De tweede rechter tilt er ook zwaar aan dat de werkgever reeds tijdens een ondernemingsraad in mei had gedreigd om naar de rechter te stappen, maar heeft gewacht tot augustus. Er is dan ook geen sprake geweest van hoogdringendheid. Samenvattend verwijt de rechter de werkgever dat hij misbruik heeft gemaakt van het eenzijdig verzoekschrift.
Wat hebben we vandaag geleerd?
Ten eerste: het belang van het derdenverzet is louter symbolisch. De actievoerders mogen nu voor de poort gaan staan om te protesteren tegen de verkoop van een catalyst die ondertussen al lang de grens over is.
Ten tweede: vakbondsmandatarissen kunnen soms beter hun mond houden. Wanneer je forse uitspraken doet, geef je de werkgever extra munitie om naar de rechter te stappen. Zeg niets en sta aan de poort op het cruciale moment. De werkgever zal dan nog naar de rechter stappen, maar kan dit niet meer op voorhand doen. Mobiliseer ook de massa's. De deurwaarder kan de openbare macht vorderen (d.i. de politie), maar het animo van een kleine patrouille om bijvoorbeeld vijfhonderd piketten te trotseren, is klein.
Ten derde: gebruik eens geweldloze technieken. Volgens de beschikking kon waarschijnlijk ook een vredelievende sit-in niet. Wanneer desondanks een aantal actievoerders van de straat worden geplukt en een dwangsom aan hun broek krijgen, kan eventueel geprobeerd worden om dit aan te vechten en kan eventueel naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens worden gestapt. In 1989 besliste de (ondertussen opgeheven) Europese Commissie voor de Rechten van de Mens alleszins dat een dergelijke actievorm niet mag worden gestraft. Misschien denkt het Hof wel in dezelfde richting.
