“Het fascisme is nog steeds onder ons, soms in burgerkleding” - Umberto Eco (1)
Elke legislatuur zijn er wel parlementsleden die voorstellen indienen om vakbonden rechtspersoonlijkheid op te dringen, het stakingsrecht aan banden te leggen, enz. In de regel gebeurt daar weinig mee. Onlangs heeft de Raad van State zich echter op verzoek van de voorzitter van de Kamer moeten uitspreken over twee van dergelijke initiatieven (Parl. St. Kamer 2020-2021, nr. 1746/2): een voorstel van Denis Ducarme (MR) tot instelling van de vrijheid om te werken” Parl. St. Kamer 2022-2023, nr. 3229) en één van Valerie Van Peel (N-VA) betreffende het recht op collectief optreden (Parl. St. Kamer 2020-2021, nr. 1746/1).
Verkiezingspropaganda
Het voorstel van Ducarme is knip- en plakwerk dat waarschijnlijk vooral dient om de blauwe achterban te plezieren. Het voegt niets toe aan bestaande regelgeving, behalve dan misschien het vijfde en laatste artikel: Eenieder die door enige actie de uitoefening van de vrijheid om te werken belemmert, wordt gestraft met een gevangenisstraf van acht dagen tot twee maanden en met een geldboete van zesentwintig tot vijfhonderd euro. Hiermee worden we terug gekatapulteerd naar de 19 eeuw. Geen paniek! De Raad van State besluit dat enig 'bijkomend onderzoek' nodig is, wat een vriendelijke vingerwijzing is om dit gedrocht af te voeren.
De liquidatie van het stakingsrecht
Het voorstel van de N-VA-mandatarissen is veel doorwrochter. In dat scenario hebben werknemers en werkgevers een recht op collectief optreden (synoniem van staking + actievoeren), maar daar staat een recht op werken tegenover. Het collectief optreden dient steeds te gebeuren met respect voor diegenen die het recht op werken willen uitoefenen en omgekeerd. Daarnaast mag de uitoefening van het recht op collectief optreden niet worden misbruikt” op een wijze die kennelijk de grenzen te buiten gaat van de normale uitoefening van dat recht, wat dat ook moge betekenen.
Het belemmeren van het recht op werken, is – in de optiek van Valerie Van Peel - een overtreding van de bepalingen van de Welzijnswet m.b.t. grensoverschrijdend gedrag. Stakingsposten die iets te assertief zijn, worden dus gelijkgeschakeld met pesters waardoor ze ook correctioneel kunnen vervolgd worden.
Wanneer naar aanleiding van een collectieve actie een strafrechtelijke inbreuk wordt gepleegd, zijn alle bestuursleden en alle leden van een feitelijke vereniging strafrechtelijk verantwoordelijk tenzij… de daders kunnen gedentificeerd worden. De leden” zijn dat de leden van de organisatie, de leden van een centrale of… ?
En op wie zal de schade verhaald worden? Dit zet de deur open voor infiltranten van uiterst rechts om acties in diskrediet te brengen.
Voorts moet een aanzegging gebeuren en de partijen moeten eerst proberen om het geschil bij te leggen alvorens actie te mogen voeren. De aanzeggingstermijn bedraagt minstens veertien dagen. Om het geschil te ontmijnen kan beroep worden gedaan op een sociaal bemiddelaar; een actie is maar mogelijk wanneer deze een PV van niet-verzoening heeft opgesteld.
De Raad van State formuleert een aantal fundamentele bezwaren bij het voorstel. Het voornaamste verwijt is dat de gebruikte terminologie zo vaag is dat elke rechtszekerheid ontbreekt. Door de wazige teksten, krijgen rechters immers vrij spel om stakers en actievoerders te vervolgen. En met de Delhaize-rechtspraak in het achterhoofd moeten we ons geen illusies maken.
Als dit voorstel wordt gerealiseerd, wordt het neerleggen van het werk haast onmogelijk; op straat komen, zit er helemaal niet meer in. Dit hoort niet thuis in een democratie.
(1) Umberto Eco, "Fascism is still around us, sometimes in plainclothes” in “Ur-Fascism”, New York Review of Books, 22 juni 1995 (https://www.nybooks.com/articles/1995/06/22/ur-fascism/).
