Vanaf begin augustus, nu al een maand lang, doet een ongeziene protestbeweging het presidentieel paleis van “de laatste dictator van Europa” daveren. De straatprotesten gaan gepaard met een stakingsbeweging van proportie. De stakende arbeiders hebben ook overkoepelende stakingscomités opgericht om hun eigen eisen naar voor te brengen. Deze verder ontwikkelen, zal nodig zijn om de beweging uit de invloedssfeer van de liberale Svetlana Tikhanovskaya en het gulzige Europese grootkapitaal te houden.
De “laatste dictator van Europa” wordt weggestaakt
Met de start van het nieuwe schooljaar, bleek nog eens dat het einde nabij is voor Lukashenko, die sinds 1994 de positie van levenslang president van Wit-Rusland bekleedt. Scholieren en studenten trokken enkel richting schoolpoort om daar samen te scholen. Vervolgens lieten ze de klaslokalen links liggen en overspoelden ze het stadscentrum van Minsk in een protestmars. Heel wat leerkrachten volgden hun voorbeeld.
De vlam van de stakingsbeweging wordt zo overgenomen door brede lagen van de bevolking. Begin augustus waren het de grote industriële fabrieken die de richting wezen. De grootste automobielproducent BelAZ werd lamgelegd door een massale staking, net als de andere grootste industriële sites van het land: Grodno-Azot (kunstmatige meststoffen), Belmedpreparaty (pharmaceutica), JSC “Grodnozhilstroy” (bouwmaterialen), Terrazit (PVC en aluminium), MEZ (de elektromechanische centrale van Minsk), de suikerfabriek van Zhabinka en het metro-personeel in Minsk. Vervolgens volgden arbeiders uit kleinere bedrijven en nieuwe sectoren zoals de taxichauffeurs van Uber, de Philharmonie en zelfs de Nationale Academie voor Fysica.
Deze inmenging door de arbeidersklasse is een zware klap voor Lukashenko’s regime. Dat is wel bestand gebleken tegen sporadische opstoten vanwege de liberale oppositie. De reden hiervoor is dat het bureaucratische regime de val van de Sovjet-Unie in de jaren ‘90 betrekkelijk goed is doorgekomen. In tegenstelling tot alle andere Oostbloklanden, behield Lukashenko de controle en werd er niet overgegaan tot massale privatiseringen. Dit redde de tewerkstelling en levensstandaard van de Wit-Russische arbeidersklasse enigszins.
Op dat ogenblik toch, want het laatste decennium werden velen sociale verworvenheden uit de communistische periode dan toch stelselmatig afgebouwd. Deze teloorgang werd gecombineerd met steeds hevig wordende aanvallen op politieke rechten van arbeiders en hun organisaties. De sterk genationaliseerde economie van Lukashenko staat immers ten dienste van de kapitalistische belangen. Onder druk van de graaierige kapitalisten kunnen noch een planeconomie, noch de sociale verworvenheden behouden worden.
De liberale oppositie
Onder leiding van de naar Litouwen gevluchte Svetlana Tikhanovskaya, wordt de liberale oppositie opgevoerd als spilfiguren in de protesten. En tot op zekere hoogte klopt die beeldvorming ook. De eis voor democratische verkiezingen en dito Parlement, vormt de lijm tussen de stakingsbeweging en de liberale oppositie. Gezien de afwezigheid van een geloofwaardige linkse partij, staat er Tikhanovskaya weinig in de weg om illusies in hun alternatief te voeden.
Maar wat willen Tikhanovskaya & Co. bereiken met de potentiële omverwerping van Lukashenko?
Onder de gebruikelijke dekmantel van hip-klinkende termen zoals ‘nieuwe banen’ (de titel van hun programma), ‘lage inflatie’ en ‘gedisciplineerd fiscaal beleid’, stippelen de liberalen een virulent neoliberaal beleid uit. Hoewel de Europese Unie voor vele Wit-Russen gelijk staat aan ‘hogere lonen’, worden achter hun rug alle voorbereidingen getroffen om van Wit-Rusland een grote sweatshop te maken ten voordele van het Europese grootkapitaal.
Geen Oekraïne-scenario
Van een Oekraïens scenario is er voorlopig geen sprake. Extreem-rechts is erg klein, en de antifascistische traditie die dateert uit de bloederige strijd tijdens WOII leeft nog steeds door onder de jeugd. Er zijn ook geen belangrijke nationale of linguïstische tegenstellingen die uitgespeeld kunnen worden.
Wat wel in grote mate aanwezig is: de heropleving van de syndicale beweging. Sinds de tweede helft van augustus hebben verschillende stakingscomités hun krachten gebundeld in de stakingscoördinatie ZabastaBel, ‘Staking Wit-Rusland’. Hun programma bevat niet mis te verstane eisen zoals:
- Stop de privatiseringen en de pensioenhervorming.
- Vrijheid om onafhankelijke vakbonden op te richten en hun macht uit te breiden.
- Vereenvoudigen van de mogelijkheid om politieke verkozenen af te zetten.
- Zelfbeheer van fabrieken door de arbeiderscomités.
Als reactie op de laatste oproep van de liberale Tikhanovskaya, schreef de ZabastaBel:
“Wij herinneren de werkers eraan dat solidariteit met degenen die jullie gisteren de sociale zekerheid wilden ontnemen; morgen de kosten van medicatie en onderwijs willen verlagen en het recht op snel ontslag op initiatief van de werkgever instellen [niet goed is]. Vandaag spreken ze naar hun klassenbelangen, en niet die van jullie. Het is altijd gemakkelijk om 'vriendschappen' te sluiten tegen een gemeenschappelijke vijand, maar we hebben geen reden om 'vriendschappen' te sluiten met dit soort 'volksvertegenwoordigers'.”
[Artikel geschreven op 07-09-2020.]
