Wat een antwoord aan alle cynici die de Britse arbeidersbeweging hadden afgeschreven. In taferelen die herinnerden aan de late jaren ’70, taferelen waarvan men ons vertelde dat ze nooit meer zouden worden herhaald in het Nieuwe Brittannië van Blair, staakten op woensdag 17 juli meer dan een miljoen gemeenteambtenaren, de eerste nationale stop van de publieke sector in 20 jaar. De actie van de leden van Unison, T&GWU en de GMB [de drie vakbonden, n.v.d.r.] werd in de London Evening Standard beschreven als “de grootste staking in Groot-Brittannië sinds de algemene staking van 1926”.
In heel Engeland, Wales en Noord-Ierland waren scholen, musea en ontspanningscentra gesloten, vuilnis werd niet opgehaald, architecten betoogden naast verzorgers en kantinedames. De macht van werkers in de openbare sector was voor iedereen duidelijk. Dat is waarvoor de omvang en eenheid van Unison dan ook gebruikt dient te worden, niet voor autoverzekeringschema’s, maar om blauwe- en witteboordenwerkers in actie te verenigen. Veel van deze arbeiders nemen voor de eerste keer in hun leven deel aan stakingen. Ze winnen zelfvertrouwen en beginnen conclusies te trekken zoals Natasha Izatt, een bibliothecaresse van 27 uit Hove die amper 4,80 Britse pond verdient per uur [7,5 euro, n.v.d.r.]. “De actie van vandaag is fantastisch,” zo citeerde de Guardian haar, “ik ben blij iets te kunnen doen in plaats van alleen te jammeren.” Deze opmerking zou herhaald kunnen worden door vrouwen over het hele land die overleven met ontzettend lage lonen. Het was niet toevallig de grootste staking ooit door arbeidsters.
Ondanks vijf jaar een regering van Labour en een zogenaamd groeiende economie zagen werkers in de publieke sector hun loon steeds meer achterop geraken. Een groot deel van zij die staakten verdienen een serieus pak minder dan de helft van het gemiddelde jaarlijks salaris van 23.000 Britse pond [iets meer dan 36.000 euro, n.v.d.r.]. Ambtenaren zien zich meer en meer gedwongen om hun zeer lage lonen te ondersteunen door een beroep te doen op overheidsuitkeringen. Volgens het Departement van Arbeidsonderzoek verdienen deze arbeiders minder als percentage van het gemiddelde loon dan in 1979. Ze hebben de statistieken echter niet nodig om te weten dat ze achteruitboeren, terwijl Blairs regering hen bedreigt met zelfs nog meer rampzalige privatiseringen. Het aanbod van de werkgevers om het loon met 3 procent te verhogen is een schande, zoals een staker becommentarieerde: “3 procent van weinig is smeerlapperij.” Voor een kwart miljoen arbeiders zou dit een miezerige 15 pence per uur betekenen [24 eurocent, n.v.d.r.]. Hun geduld met Blair is op aan het geraken. Woensdag werd een lijn overschreden.
Geen geïsoleerd feit
Die groeiende stemming van strijdbaarheid blijft niet beperkt tot de arbeiders in de publieke sector. Deze staking is geen geïsoleerd incident maar deel van een proces van groeiende strijdbaarheid die we de laatste zes à twaalf maanden in kaart hebben gebracht in Socialist Appeal [Brits zusterblad van Vonk, n.v.d.r.]. De smeulende onvrede met en teleurstelling in Blair, die veel arbeiders bij recente verkiezingen thuis deed blijven, was een deel van dit proces. Zo ook de opmerkelijke reeks van verkiezingsoverwinningen van linkse kandidaten in de ene vakbond na de andere. Onvrede met het falen van de regering Blair en de groeiende strijdbaarheid in de vakbonden zijn twee kanten van dezelfde medaille. Woensdag kwam die woede aan de oppervlakte.
In het editoriaal van het laatste nummer van Socialist Appeal wezen we erop dat de prachtige algemene stakingen in Griekenland, Italië en Spanje een voorproefje waren. De woede die opwelt onder het schijnbaar kalme oppervlak van de samenleving was een verwittiging aan het adres van Blair en het patronaat dat de Britse arbeiders hun geduld aan het verliezen zijn. Wij beweerden dat op een zeker moment hier eveneens een algemene staking mogelijk was wegens de onrust die onder het oppervlak van de Britse samenleving aan het opborrelen was door de schaal van de aanvallen op de arbeiders in alle sectoren van het hele land. Die bewering werd in bepaalde kringen op spot onthaald. De staking was echter een volgende stap in die richting. Meer dan een miljoen arbeiders verkondigden: tot zover en niet verder!
Gemeenteambtenaren waren niet de enigen die staakten. Een 24-urenstaking van leden van de RMT [de grootste spoorvakbond, n.v.d.r.] sloot de metro van de hoofdstad uit protest tegen de reële bedreiging van niet alleen jobs en diensten, maar tevens van levens die de voorgestelde (gedeeltelijke) privatisering van de Londense Metro betekent. Spoorarbeiders zijn zich maar al te bewust van de gevaren om het winstgeile Railtrack [het privé-bedrijf dat het grootste deel van de Britse spoorwegen bezit en bekend is van een aantal dodelijke ongevallen, n.v.d.r.] te transporteren naar de metro. Op hetzelfde moment gingen treinbestuurders elders in Groot-Brittannië ook over tot staking. Bagagisten in de vlieghaven hebben negen tegen één gestemd ten gunste van sociale actie en brandweermannen zullen hun eerste nationale staking houden in twintig jaar als antwoord op de constante erosie van hun lonen.
Niemand kan nog langer betwijfelen dat strijdbaarheid in opmars is. We zijn getuigen van een diepe verandering. De bazen zijn duidelijk geschokt door de mentaliteitswijziging onder de Britse arbeiders. Donderdagochtend 18 juli zei Ruth Lea, het beleidshoofd van het Institute of Directors (een van de bazenbonden), dat haar leden “bezorgd” waren over de schijnbare weerbots tegen de administratie van Blair onder vakbondsmilitanten. Ze vertelde de BBC: “Er zijn twee redenen waarom we bezorgd zijn over de algemene zwenking naar links. De eerste is de toenemende strijdbaarheid. We hebben een opeenvolging van sociale conflicten deze week: gisteren de gemeenteambtenaren, vandaag de RMT (staking van Londense metro) en later deze week chauffeurs van benzinetankers. Het andere ding is denk ik dat de leiding van de TUC en andere vakbonden meer geneigd is om te drukken voor wijzigingen aan de werkgelegenheidsregels – niet in de laatste plaats de Employment Relations Act – wat zal leiden tot meer werknemersrechten en meer moeilijkheden voor werkgevers. We vrezen inderdaad dat er meer strijd zal zijn, daar hoef je niet aan te twijfelen.”
Weerslag binnen de arbeidersorganisaties
De oplopende strijd van de Britse arbeiders heeft ook een effect binnen hun eigen organisaties. Dat is onvermijdelijk. We hebben pas gewezen op de verkiezingsoverwinningen van linksen in de ene vakbond na de andere, CWU, PCS, T&G, RMT, ASLEF, NUJ, maar ieder die toch nog twijfelt of die zwenking reëel is, hoeft niet verder te kijken dan de aardschok bij de verkiezing van de algemene secretaris in de AEEU. Hoewel door velen beschouwd als het bastion van de rechterzijde in de vakbeweging gedurende lange jaren, hebben we er niettemin al geruime tijd op gewezen dat er een verandering aan de gang was binnen de Engineers and Electricians Union. Bijna 200.000 fabrieksjobs werden vernietigd, alleen al in de eerste drie maanden van dit jaar. Het fantasietje van sociaal partnerschap, waarvan Jackson de pionier was, kon het tij niet keren. Tegelijkertijd werkten Jacksons nauwe banden met Blair tegen hem omdat de desillusie in de regering toenam. Bij het tonen van een uittreksel van een film die bijna een verkiezingsspot voor Jackson was vanwege de persoonlijke steunboodschap van de eerste minister, beschreef de BBC de huldewoorden van Blair als de doodskus voor elke vakbondsleider op het moment. Dit geldt zelfs meer als je weet dat Simpson ook een man van Labour is, maar in oppositie staat tegenover de Blairisten [Derek Simpson was de linkse tegenkandidaat voor zittend voorzitter Ken Jackson, die zich herkiesbaar had gesteld, n.v.d.r.].
In realiteit was het uit vrees voor een linkse overwinning en de verwarring van de rechtervleugel zelf dat Sir Ken Jackson zo wanhopig poogde vast te houden aan de positie, zelfs al was hij de pensioenleeftijd gepasseerd. Ondanks alle beweringen van stemmenvervalsing waardoor Roger Maskill, een van de rechterhanden van Jackson, zijn ontslag moest indienen, en ondanks het feit dat Jackson het hele vakbondsapparaat achter zich had terwijl Simpsons campagne georganiseerd werd door basismilitanten, ondervond Jackson dat hij het tij net zomin kon keren als koning Knud [Engelse koning in de 11e eeuw die de zeegolven beval te stoppen met rollen om te bewijzen dat hij niet almachtig was, n.v.d.r.]. Zijn nederlaag is een zware slag voor Blair en de ‘moderniserende’ stroming in zowel de Labour Party als de TUC (de vakbond). Het is een aardschok in de arbeidersbeweging. De volgens de pers onwaarschijnlijke overwinning van Derek Simpson is totnogtoe de duidelijkste aanwijzing van de enorme omvang van de verandering die plaats heeft in de vakbeweging.
Niet moeilijk dat Blair&co zo gebrand zijn om alle banden van de Labour Party met de vakbonden te verbreken. Ze zijn de overheidsfinanciering van politieke partijen opnieuw aan het onderzoeken. Maar wat ze ook doen, ze zijn niet in staat te voorkomen dat het aanzwellende tij van strijdbaarheid zich op een bepaald ogenblik ook in de partij zal manifesteren. De om- en hervorming van de arbeidersbeweging, de vakbonden en de partij is een proces. Het zal niet in één nacht plaatsgrijpen, noch zal het als een donderslag bij heldere hemel komen. Eigenlijk maakt wat we nu zien deel uit van een proces. Veranderende omstandigheden – jobverlies, loonstop, privatisering – drijven arbeiders tot het uiterste en dwingen hen tot actie. De groeiende stemming van onvrede zet druk op de leiding om iets te doen. Dit resulteert niet alleen in de verkiezing van nieuwe naar links neigende leiders in de vakbonden maar dwingt ook Edmonds, Morris en Prentice tot open oppositie tegen Blair. Op zijn beurt resulteert deze leiding van bovenuit (of tenminste toch halve leiding), veroorzaakt door druk van onderuit, in verdere actie van onderuit.
Waarom theorie en ideeën van vitaal belang zijn voor syndicalisten
Uiteraard ontwikkelt dit proces zich niet in een rechte lijn. Onderweg zullen er verliezen geleden worden en overwinningen geboekt, stappen voorwaarts en stappen terug. Meer gemeentestakingen worden voorbereid voor augustus. Het lijkt waarschijnlijk dat een nieuw, verbeterd voorstel zal worden gedaan om verdere actie te verhinderen. Op korte termijn kan dat nieuwe stakingen voorkomen. Het kan zijn dat sommige vakbondsleiders één of twee dagen staking beschouwen als een ventiel om stoom af te laten. Toch zal elke vooruitgang in het loon van gemeenteambtenaren nu rechtmatig gezien worden als een overwinning voor de stakingen en een overwinning voor strijd, en zo de weg bereiden naar meer actie later.
Brandweermannen, spoorarbeiders, overheidswerkers, arbeiders in alle sectoren kunnen slechts tot een bepaald punt geduwd worden. Iedereen heeft zijn grenzen. Woensdag werd er een grens overschreden en al die geleerde betweters die de Britse arbeidersbeweging hadden afgeschreven kregen lik op stuk. Natuurlijk moeten deze stakingen niet overschat worden. Ze betekenen niet dat volgende week revolutie op de agenda staat, noch zelfs een algemene staking. Belangrijker op dit moment echter is dat ze evenmin worden onderschat. Zij die vandaag beweren dat we hun belang overdrijven zijn dezelfde mensen die gisteren beweerden dat er nooit een nationale staking van Unison zou plaatshebben, laat staan een nationale staking van gemeenteambtenaren waaraan zowel Unison als T&G en GMB deelnamen. Het zijn dezelfde mensen die je zouden hebben verteld dat links nooit ergens zou geraken in de AEEU. Het zijn dezelfde mensen die je zouden vertellen dat Blair de Labour Party volledig onder controle heeft en dat ze nooit kan veranderen. Dergelijke mensen maken de vergissing om enkel naar de oppervlakte van gebeurtenissen te kijken. Ze zien enkel hier en nu, zwart en wit, ze kunnen het bredere beeld niet zien, de processen die aan de gang zijn in de samenleving. Dat is het voordeel van het marxisme en de reden waarom theorie en ideeën van vitaal belang zijn voor syndicalisten.
Dit is nog maar het begin. Er zullen meer stakingen, betogingen en verkiezingen komen. Deze zullen allemaal een impact hebben binnenin de beweging, beginnend bij de vakbonden en dan onvermijdelijk op een bepaald moment eveneens binnenin de Labour Party.
In de laatste twee decennia zwaaide de slinger zeer ver naar rechts in de Britse arbeidersbeweging. Als we echter van de schoolbanken onze lessen fysica herinneren, dan weten we dat elke actie een gelijke en tegengestelde reactie heeft. De slinger is zijn reis in tegengestelde richting begonnen. Woensdag leek de beweging van de arbeidersklasse heel anders dan wat ze, tenminste aan de oppervlakte, voor jaren leek. In werkelijkheid is de vakbeweging getransformeerd. Ze zal opnieuw en opnieuw getransformeerd worden in de komende jaren.
Kijk enkel naar de leiding van de bonden vijf à tien jaar geleden. De ambtenarenbond werd gedurende jaren geleid door hele rechtse figuren. Hoe hard Barry Reamsbottom, de uitgaande secretaris, zich ook vastklampt aan zijn post (net zoals Sir Ken Jackson) door juridische actie, de stemming van de vakbond wordt onmiskenbaar weerspiegeld in de verkiezing van de linkse kandidaat Mark Serwotka. De arbeiders bij de post werden geleid door Alan Johnson, die na de verkiezingen van 1997 parlementair werd voor Labour en de Blairisten in hun privatisering van de post via een achterpoortje. Nu won linkse kandidaat Billy Hayes de verkiezing van algemene secretaris in die vakbond. ASLEF viel onder de leiding van Lew Adams, vandaag onder de linkse Mick Rix. De RMT stond onder leiding van Jimmy Kapp, tegenwoordig onder de linkse Bob Crow. En het was evenmin toeval dat dit juist de vakbonden waren die betrokken waren in conflicten omtrent lonen en omstandigheden in recente jaren.
Voor zij die nog niet overtuigd zijn, is er een laatste bewijs. Sir Ken Jackson volgde in de AEEU de rechtse leiding van Gavin Laird en Bill Jordan op. De naam van deze vakbond werd een bijwoord voor het zogenaamd sociaal partnerschap, in realiteit klassencollaboratie. Jackson was Blairs grootste aanhanger in de vakbeweging en als wederdienst overlaadde Blair de vroegere algemene secretaris van de AEEU met huldebetuigingen. Ondanks alle middelen die te zijner beschikking stonden kon hij het tij dat de linkse kandidaat Derek Simpson naar de overwinning dreef, niet tegenhouden. De vakbonden zien er heel anders uit dan tot enkele jaren geleden. Ze zullen nog anders lijken in de volgende tien jaar. Dit alles zal zich ook weerspiegelen in de Labour Party.
De grote Amerikaanse schrijver Mark Twain zei dat “de geschiedenis zich niet herhaalt maar vaak rijmt”. De zomer van onvrede lijkt in vele opzichten op zijn voorganger, de winter van 1979. Gemeenteambtenaren in staking. Brandweermannen die zich voorbereiden om dat voorbeeld te volgen. Natuurlijk zijn er ook veel verschillen. De beweging tussen, laat ons zeggen 1976 en 1982, was gekenmerkt door een combinatie van een toename in sociale strijd, groei van de linkerzijde in de vakbonden en groei van links in de Labour Party.
Het proces dat zich nu voor onze ogen ontvouwt, zal niet simpelweg hetzelfde traject als voordien herhalen. Wat echter zeker mag zijn, is dat na verloop van tijd de zwenking naar links in de vakbonden en de stijgende stemming van strijdbaarheid zal leiden tot een nieuwe linkerzijde in de Labour Party. Het tij is al tegen Blair beginnen keren. In de komende periode zullen er enorme mogelijkheden zijn voor de groei van het marxisme in de Britse arbeidersbeweging.
Onze eisen:
- Voor de gemeenteambtenaren onmiddellijk een loonsstijging van 6 procent oftewel 1.750 Britse pond
- Neen aan de privatisering van de metro
- Hernationaliseer de sporen
- Syndicalisten, herover de Labour Party
- Voor militante actie en een socialistisch beleid
