Van An Vranckx, professor aan de Universiteit van Gent en dame met interesse in Latijns-Amerika, wordt gedacht dat ze er progressieve visies op nahoudt. Dit verklaart waarom ze bijvoorbeeld kan schrijven voor de MO* of gastspreker was op de Alternatieve Boekenbeurs in Gent dit jaar.
Maar waar staat professor Vranckx eigenlijk voor? We hoorden haar commentaar geven over de politieke actualiteit in Bolivia, tijdens het programma De Ochtend op Radio 1 (zondag 14/9/08). Wat we hoorden was helemaal niet progressief. Hier volgt een bloemlezing... en de nodige rechtzettingen.
Enkele citaten
Professor Vranckx zegt over de separatistische provincies Santa Cruz, Pando, Beni en Tarija: "Enkele provincies hebben gezegd: ‘Hersticht uw staat maar, maar dan zonder ons.' Niet dat zij zich los willen maken van Bolivië."
Ze heeft het ook over:"Enkele referenda waar met een enorme meerderheid de bevolking zich heeft uitgesproken voor meer regionale autonomie."
En verder:"Laat ons er voor waken om niet links-rechts te denken. Het verzet in die zogenaamde rijke provincies is groot. 80 tot 85 procent sprak zich voor die autonomie-eis uit. Dat zijn niet allemaal rechtse, rijke stinkerds. Het gaat om een politieke kwestie. In de inschatting van die provincies gebeurt een hervorming van de staat die niet democratisch is." Vervolgens geeft ze hen gelijk omdat het voorstel van grondwet werd goedgekeurd met een gewone meerderheid in plaats van een tweederde meerderheid.
Over het verbreken van de diplomatieke relaties met de VS stelt ze: "Het is natuurlijk handig als men ergens een zwart schaap kan aanwijzen. (...) Het is niet erg geloofwaardig."
En haar conclusie is duidelijk: "De staat is helemaal niet zo gezond. Er zijn processen aan de gang die net de democratie in gevaar dreigen te brengen. Zeker in Venezuela. Als je dat op conto van de linkse presidenten wil schrijven dan komen we tot een cynische conclusie: dat er niet ernstig bestuurd wordt."
"Enorme meerderheid"
Inderdaad, op 4 mei hield Santa Cruz een referendum over ‘autonomie', later gevolgd door andere provincies. De prefect van Santa Cruz beweert dat 85 procent voor autonomie heeft gestemd en 15 procent tegen. Dat zijn de naakte cijfers en cijfers hebben steeds gelijk, niet? Dan moet je ze echter wel correct hanteren door bijvoorbeeld ook te kijken naar de opkomstcijfers, iets wat een wetenschapper als professor Vranckx toch zou moeten weten.
In Santa Cruz heeft 39 procent van de kiesgerechtigden het referendum geboycot, waaronder veel tegenstanders van de autonomie aangezien het referendum onwettig werd verklaard door de nationale kiesraad. In talrijke landelijke gebieden onthield tot 70 procent van de kiezers zich. In de tweede grootste stad van de provincie, Montero, onthield 60 procent zich en stemde 12 procent voor. Dit zet al vraagtekens bij de enorme omvang van de meerderheid.
Bovendien zijn er indicaties van fraude. Op de Boliviaanse tv toonden mensen dat de kiestrommels al voorgemarkeerde kiesbrieven met een ‘ja-stem' bevatten voordat de kiesbureaus open waren. In de grootste ‘barrio' van Santa Cruz, de volkswijk Plan 3000, werd de plaatselijke bevolking - meestal aanhangers van Evo Morales - in de aanloop naar de verkiezingen regelmatig belaagd door gewapende bendes die er amok kwamen maken. De Union Juvenil Crucenista, de fascistische jeugdorganisatie die handelt met de steun van de provincieprefect, zorgde in de wijk voor 25 zwaargewonden en een dodelijk slachtoffer. Het referendum werd niet gecontroleerd door zelfstandige internationale waarnemers.
Uiteraard valt niet te ontkennen dat de elite van Santa Cruz er in geslaagd is een deel van de bevolking achter haar campagne voor autonomie te krijgen - een gelijkaardig fenomeen als in Vlaanderen. Een echte democraat moet dan echter wel een beeld geven van de hele bevolking. In de andere departementen waren reuzenbetogingen gericht tegen de oligarchie van Santa Cruz. In El Alto betoogden een half miljoen mensen. In La Paz meer dan honderdduizend. In Cochabamba een half miljoen en zo ook in talrijke andere steden. Zij beseffen immers dat achter de autonomie-eis een uiterst ondemocratisch mechanisme aan het werk is: een aanzienlijk deel van de Boliviaanse natuurlijke rijkdommen lostrekken uit de greep van de nationale overheid zodat zij de inkomsten daarvan niet beter kan verdelen.
"Niet links-rechts"
Volgens professor Vranckx mogen we niet denken in termen van links en rechts over de toestand in Bolivia. Dat is een wel zeer vreemde opmerking. De eis voor regionale autonomie wordt hier in een bijna onschuldig daglicht geplaatst, bijna gedepolitiseerd alsof het om een voorstel gaat dat niets te maken heeft met de grote kloof tussen arm en rijk in Bolivia. Wat houdt het voorstel van regionale autonomie onder andere in? Wij hebben de tijd genomen om het even door te nemen. U zal snel begrijpen waarom de sociale organisaties in Bolivia dit voorstel bestempelen als ‘neoliberale autonomie'.
- De landeigenaars krijgen totale controle over hun land. Het landbouwbeleid, het bosbeheer en de controle over de beschermde natuurgebieden vallen met de ‘autonomie' volledig onder de controle van het departement. Dit is een duidelijk manoeuvre om de uitvoering van een voor de arme boeren cruciale landhervorming te dwarsbomen. (artikels 6, 102 en 103)
- Eigenaars van ondernemingen krijgen wettelijke bevoegdheden over de arbeidsomstandigheden van hun personeel. Zo kunnen ze ongestraft de arbeiders blijven uitbuiten. Het statuut van autonomie erkent ook niet formeel het bestaansrecht van vakbonden. (artikels 6 en 7)
- De oligarchie krijgt volledige controle over de natuurlijke rijkdommen. (artikels 8, 114-115)
Heeft dit niets te maken met links-rechts-tegenstellingen? De vraag stellen is ze beantwoorden.
Opnieuw komt professor Vranckx op de proppen met haar 80 tot 85 procent die zich uitsprak voor de autonomie-eis. Volgens haar zijn dat "niet allemaal rechtse, rijke stinkerds". We hebben voordien al uitgelegd dat het helemaal niet gaat over 85 procent van de bevolking. Bovendien kan je juist wél een sterk onderscheid maken tussen rijk en arm. Waarom dringen anders de fascisten van de Union Juvenil Crucenista gewelddadig binnen in de arme wijken en niet in de rijke?
"Ondemocratische grondwetshervorming"
Professor Vranckx treedt de Boliviaanse oppositie bij wanneer die beweert dat de grondwetswijziging ondemocratisch tot stand kwam, namelijk niet met een tweederde meerderheid van de verkozenen in de grondwetgevende vergadering. Nochtans horen daar opnieuw een hoop kanttekeningen bij. We moeten het verloop van de gebeurtenissen beschouwen om deze kwestie te begrijpen.
Vanaf het begin heeft de oligarchie er alles aan gedaan om mogelijke vooruitgang in de grondwetgevende vergadering te blokkeren. Daarbij maakte ze gebruik van al haar drukkingsmiddelen, zowel parlementaire als buitenparlementaire. De MAS deed toegeving na toegeving. Ze stemden bijvoorbeeld in met regels die inhouden dat elk nieuw wetsartikel een tweederde meerderheid nodig heeft. Elk artikel! Zo kon de oligarchie keer op keer alle vooruitgang voorkomen door een simpele weigering om te stemmen en sleepten de discussies eindeloos aan. Vervolgens ging de regering akkoord om de zittingen van de grondwetgevende vergadering plaats te laten vinden in Sucre, het bolwerk van de oppositie, in plaats van in de hoofdstad La Paz. De oligarchie buitte deze gelegenheid uit in haar voordeel en lokte een politiek conflict uit over de kwestie welke stad de hoofdstad moet zijn. Hun idee is dat, na meer dan honderd jaar, nu plots Sucre opnieuw de thuisbasis moet worden van het parlement en de regering. Ze spoorden reactionaire bendes aan om de grondwetgevende vergadering te bestormen. Tijdens de daaropvolgende gevechten werden twee aanhangers van de oligarchie door ongekende schutters gedood. Uiteraard legden ze de schuld voor deze twee doden eenzijdig bij de regering van Morales.
Geconfronteerd met bedreigingen hebben de afgevaardigden van de MAS zich dan teruggetrokken uit Sucre. Ze zetten de bijeenkomsten van de grondwetgevende vergadering verder in het mijndistrict van Oruro, wat de rechterzijde vervolgens boycotte. Ze stemden er een eerste versie van de nieuwe grondwet. Wegens de boycot van de rechterzijde werd die met een enorme meerderheid goedgekeurd. Waarom trekt professor Vranckx haar statistische visie op de uitslag van het autonomiereferendum niet door naar de stemming in de grondwetgevende vergadering? Uiteraard weigert de rechterzijde dit voorstel van grondwet te erkennen, ondanks de garanties op privé-eigendom en ‘autonomie' voor de verschillende departementen. Een minderheid slaagt erin de meerderheid te chanteren en krijgt daarvoor de welwillende goedkeuring van westerse commentatoren.
Dit voorstel tot grondwet moet ook nog via een referendum, gepland voor 7 december, de goedkeuring van het volk krijgen. Door al haar manoeuvres rond autonomie probeert de oligarchie die stemming te vermijden omdat ze terecht vreest die te verliezen. De linkse regering heeft immers serieuze democratische steun. In 2005 is Evo Morales verkozen met een absolute meerderheid van 53,7 procent, wat weinig voorkomt in de Boliviaanse politiek. Bij het referendum van augustus 2008, middenin heel de discussie over de grondwetswijziging, steeg zijn steunpercentage zelfs tot 67,5 procent! Dit betekent dat een overweldigende meerderheid van de bevolking achter de hervormingen staat. Tot zover het ondemocratische gehalte...
Dit kan ook moeilijk anders aangezien ook de inhoud van de grondwetswijziging veel democratischer is dan het huidige bestel. In plaats van een formalistische benadering te geven, met nadruk op de vorm van de verkiezing, zou professor Vranckx ook eens een woordje uitleg kunnen geven over die inhoud. Met deze grondwetswijziging krijgt het gewone volk meer greep op politiek en economie, hoewel dit nog steeds beperkt blijft. Ondanks die beperking is dat blijkbaar al een bedreiging voor de oligarchie en een reden om via een hysterische campagne het land in chaos te sturen.
"Zwart schaap"
Een Latijns-Amerika-kenner zoals professor Vranckx zal ongetwijfeld de gelijkenissen herkennen tussen het huidige scenario in Bolivia en dat in Chili 1973. Maar misschien meent ze dat de VS ook te makkelijk als zwart schaap worden opgevoerd in de geschiedschrijving over de coup van Pinochet?
In elk geval is het toch wel curieus dat de VS Philip Goldberg kozen als ambassadeur voor Bolivia. Goldberg heeft voor Washington zijn strepen verdiend in het voormalige Joegoslavië. Van 1994 tot 1996 was hij "Bosnia Desk Officer" voor het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken. Dat was de periode waarin het conflict tussen Albanese separatisten en de Servische veiligheidsdiensten op een gewelddadige manier aan de oppervlakte kwamen. Voordat hij in 2006 werd overgeplaatst naar Bolivia, leidde hij de Amerikaanse missie in... Kosovo, een provincie die zich met Amerikaanse steun afsplitste van Servië als onderdeel van het schaakspel van de grootmachten in de Balkan. Dat Bush deze man aanduidt als Amerikaanse ambassadeur in Bolivia was volgens professor Vranckx waarschijnlijk toeval? Grootmachten werken immers niet met strategische plannen om hun invloedsferen te verdedigen. Dat is in de woorden van professor Vranckx "niet geloofwaardig".
Blijft de vraag: wie is hier eigenlijk niet geloofwaardig?
