De volksopstand van december vorig jaar luidde een nieuwe fase in in de geschiedenis van Argentinië, een turbulente fase waarin het gewone volk de confrontatie aangaat met de bankroete en reactionaire oligarchie die gesteund wordt door het imperialisme. Aan de zijde van deze laatsten staan een heleboel elementen: al het geld dat gedurende decennia gestolen werd van het Argentijnse volk, alle verworven kennis van de heersende klasse, die haar mechanismen om haar macht en privileges verder te zetten, op punt gesteld heeft, gaande van bedrog en corruptie tot grof geweld; de roddelpers, de ingehuurde politici, de laffe vakbondsleiding, het leger en de politie die hun ‘dapperheid’ enkel bewezen hebben door het vermoorden en martelen van ongewapende burgers.
Dit zijn indrukwekkende spelers op het toneel. De geschiedenis bewijst echter dat zelfs het machtigste staatsapparaat de macht van de arbeidersklasse onmogelijk kan tegenhouden, eens die macht georganiseerd is en mobiliseert om de maatschappij te veranderen. Welke macht heeft de arbeidersklasse? Een enorme macht. Zonder de toestemming van de werkende mensen brandt er immers geen enkele lamp, draait er geen enkel wiel, rinkelt er geen enkele telefoon. Het functioneren van de maatschappij kan niet zonder de handen en hersenen van de mensen die hard werken. Eens de arbeiders neen zeggen, is er geen macht op aarde die hen kan tegenhouden.
De revolutionaire traditie van het Argentijnse proletariaat moet voor geen enkele onderdoen. Van de turbulente klassenstrijd in de jaren ’40, tot de “Cordobazo” en tot de gebeurtenissen van december vorige jaar, hebben ze steeds blijk gegeven van een wil om te vechten en van een heldhaftig élan. Het Argentijnse volk toont dezelfde strijdmentaliteit als de Spaande arbeiders in 1931-37. Dit kan inspiratie vormen voor werkenden over de ganse wereld.
De uitkomst van de klassenstrijd hangt echter niet alleen af van de moed en vastberadenheid van de massa. Reeds vele keren in de geschiedenis van de oorlogsvoering werd een groot en moedig leger verslagen door een veel kleinere strijdkracht die zijn voordeel deed met getrainde en ervaren bevelhebbers. Het is niet anders in de oorlog tussen de klassen. De fouten die gemaakt worden door de leiding – zelfs kleine fouten – kunnen veel schade toebrengen aan de kans op succes. Het is precies om deze reden, en niet uit een drang tot muggenzifterij, dat de tactieken en slogans die naar voren worden geschoven aan een grondige kritiek onderworpen moeten worden, zodat zwakheden worden weggewerkt en fouten worden gecorrigeerd voordat ze blijvende schade aanrichten.
Argentinië, Rusland, Spanje
In december schreef ik [http://www.marxist.com/Latinam/argentina_revolution_has_begun.html – nvdr] dat de Argentijnse revolutie begonnen was. Sommigen dachten misschien dat dit een overdrijving was. Maar in feite werd er in het artikel niks overdreven. Een revolutie is geen alleenstaande gebeurtenis, zoals vele mensen zich voorstellen. In Rusland begon de revolutie van 1917 in februari met de omverwerping van de tsaar en eindigde ze in oktober met het aan de macht komen van de Bolsjewieken. De Russische revolutie duurde dus ongeveer negen maanden. De Spaanse revolutie begon met de afkondiging van de Republiek in 1931, en eindigde met de Meidagen in Barcelona in 1937.
Bovendien voltrokken in beide gevallen de processen zich niet in een rechte lijn. De massabeweging kende opgaande en neergaande bewegingen, vooruitgang en achteruitgang. Er waren periodes van snelle verworvenheden, zoals in februari 1917, of in Spanje toen in 1931 de Republiek werd afgekondigd. De massa voelt dat ze een klinkende overwinning behaald heeft. Maar deze gemoedstoestand verandert al gauw.
De euforie die voortvloeit uit de illusie dat de vijand is verslaan ruimt al gauw plaats voor een meer ingetogen evaluatie. Beginnende met de meest vooruitstrevende en actieve lagen, beginnen de arbeiders in te zien dat de echte vijand nog niet volledig verslagen is en dat de voornaamste taken van de revolutie nog in de lucht hangen.
Deze tweede fase van de revolutie zorgt voor gevaarlijke stemmingen en ongeduld onder de revolutionaire voorhoede. Ze voelen zich bedrogen, zijn woedend en zijn sterk geneigd om veel verder en veel sneller te gaan dan de meerderheid van de klasse, die nog niet de lessen geleerd heeft en nog niet de nodige conclusies getrokken heeft.
Dit was de situatie in het Spanje van 1932-33, net voor de reactie intrad in de twee zwarte jaren (“el bienio negro”) 1934-35, en in Rusland in de maanden mei-juni-juli. De meer vooruitstrevende lagen van de klasse, de arbeiders van Petrograd en de matrozen van de Baltische vloot ondersteunden instinctief de Bolsjewieken. De Bolsjewistische Partij had echter nog steeds slechts een minderheid in de sovjets. De voornaamste taak was nu niet om de macht te grijpen, maar om de meerderheid van de arbeiders en soldaten te overtuigen die nog de vroegere reformistische leiders van de Sociaal-Revolutionairen (SR) en Mensjewieken ondersteunden.
Dit vormde de reden waarom Lenin de slogan van “alle macht aan de sovjets” naar voren schoof – hoewel de sovjets op dat moment volledig gedomineerd werden door de Mensjewieken en SRs die de burgerij ondersteunden en een einde wilden maken aan de revolutie. Lenin verzette zich resoluut tegen de slogan “Weg met de Voorlopige Regering”, die naar voren werd geschoven door extreemlinkse Bolsjewieken, hoewel de Voorlopige Regering de imperialistische oorlog voortzette, weigerde landhervormingen door te voeren en zich verzoende met de reactie.
Overgangseisen
De reden moge duidelijk zijn. Lenin en Trotsky zagen in dat, alvorens de macht te veroveren, het eerst nodig was om de massa te overtuigen: de voorhoede diende een weg te vinden naar de massa, teneinde hen weg te halen van hun leiders die de revolutie aan het verraden waren. Daarom schoven Lenin en Trotsky een aantal overgangseisen naar voren, waarvan de belangrijkste waren: vrede, brood en land. Deze eisen verbonden ze aan het hoofddoel: de machtsoverdracht naar de arbeidersklasse door de sovjets ([uiterst democratische] arbeidersraden).
Ze stelden ook andere eisen die de concrete omstandigheden van tsaristisch Rusland weerspiegelden, bv. betreffende de nationale kwestie (het recht op zelfbeschikking) en de constituerende vergadering [verder in dit artikel wordt afwisselend 'constituerende vergadering', 'grondwetgevende vergadering' en 'constituante' gebruikt. Alle wijzen naar hetzelfde orgaan - nvdr]. Dit was een burgerlijk-democratische eis die de concrete omstandigheden van het land in die tijd weerspiegelde, namelijk een land met een autocratische regering zonder echte verkiezingen of parlement. Het is nogal duidelijk dat marxisten gebruik dienen te maken van deze democratische eisen, tot op de hoogte dat ze relevant zijn in de gegeven situatie en een progressieve inhoud hebben, dit alles met het oog op de mobilisatie van de brede lagen van de bevolking – niet alleen arbeiders, maar ook boeren en de kleinburgerij – in de revolutionaire strijd.
Onder de omstandigheden van tsaristisch Rusland was de eis voor een constituerende vergadering correct. Naast andere (en het moet gezegd: belangrijkere) eisen, hielp deze eis om de breedste lagen van de bevolking te prikkelen en te mobiliseren in een openlijk gevecht met de tsaristische autocratie. Het was theoretisch zelfs niet uitgesloten dat de Russische revolutie door een min of meer langdurige periode van revolutionair parlementarisme kon gaan, zoals gebeurde in de Engelse revolutie in de zeventiende eeuw en in de eerste jaren van de Franse revolutie. In de praktijk gebeurde echter niets van dat alles. De Russische grondwetgevende vergadering was een doodgeboren kind. Ze speelde een reactionaire rol en werd al gauw uiteengedreven door de Bolsjewieken, die intussen een doorslaggevende meerderheid hadden gewonnen in de sovjets.
Een burgerlijk-democratische slogan
Wat is de constituerende vergadering? Een democratisch burgerlijk parlement. De slogan voor een constituante is daarom een burgerlijk-democratische – en geen socialistische – slogan. We zien echter maar al te goed in dat het onder bepaalde omstandigheden voor het proletariaat niet enkel correct is om te vechten voor burgerlijk-democratische eisen, maar dat dit ook volstrekt noodzakelijk is.
In welke omstandigheden dient men zulke slogans naar voren te schuiven? Er zijn twee mogelijkheden: 1) in een semi-feodaal of semi-koloniaal land en 2) in een land waar een parlement, verkiezingen en andere democratische rechten niet bestaan. Maar geen enkele van die voorwaarden zijn van toepassing op Argentinië. Argentinië is zeker geen onderontwikkeld, semi-feodaal land. Bovendien past het nauwelijks in de categorie van semi-koloniale natie, aangezien het al voor bijna tweehonderd jaar onafhankelijk is en de tweede grootste economie is van Zuid-Amerika (het feit dat de oligarchie de voormalig tiende industriële natie op aarde herleid heeft tot een ruïne van armoede, zodat vele geprivatiseerde industrieën in buitenlandse handen vallen, is een andere kwestie).
In de Russische revolutie speelde de slogan voor een grondwetgevende vergadering – een burgerlijk-democratische eis – een progressieve rol in de mobilisatie van de massa tegen het tsarisme. Hoe past deze slogan in het kader van de huidige situatie in Argentinië? Helemaal niet. De laatste twee decennia had Argentinië een burgerlijk-democratisch regime, dat in essentie niet verschilt van de burgerlijke democratieën in Europa en de Verenigde Staten. Men kan tegenwerpen dat de burgerlijke democratie in Argentinië een frauduleus en corrupt regime is dat enkel dient om de dictatuur van de bankiers en kapitalisten te verbergen. Dit is volkomen juist, maar doet niet ter zake. De kern van de zaak is dat democratie onder het kapitalisme steeds van een extreem oppervlakkige, vertekende en ontoereikende aard is. Dit is niet enkel het geval in Argentinië, maar in elk ander land, zelfs het meest ‘democratische’.
Inderdaad, de Argentijnse politici zijn corrupt en vertegenwoordigen niet de belangen van de mensen die voor hen stemmen. Maar hetzelfde geldt voor de politici in de Verenigde Staten (zoals het Enron-schandaal nog maar eens aantoont). Recentelijk werd bewezen dat Bush op een frauduleuze wijze verkozen werd tot het Witte Huis. Onze Europese politici zijn niet veel beter, hoewel misschien een beetje verfijnder, wat enkel betekent capabeler om mensen te bedriegen.
Het is waar dat de echte heersers van Argentinië niet het volk zijn, of de politici die ze ‘verkozen’ hebben, maar de rotte en corrupte oligarchie die zijn macht uitoefent vanuit het duister en politici als marionetten aan een touwtje houdt. Hetzelfde geldt echter voor elke andere burgerlijke democratie in de wereld. Vertegenwoordigt de eerste minister van ‘Labour’, Tony Blair de belangen van de werkenden die voor hem gestemd hebben? De vraag stellen is de vraag beantwoorden.
Het is waar dat alle zogezegde ‘democratische vrijheden’ die het Argentijnse volk ‘geniet’ van louter formele aard zijn. Dat de ‘onafhankelijke’ pers de eigendom is van en wordt gecontroleerd door een handvol multimiljonairs. Dat iedereen (min of meer) kan zeggen wat hij wil – zolang de oligarchie beslist wat er gebeurt. Dat een groot deel van deze ‘democratie’ simpelweg een farce is een dient als vijgenblad om de realiteit van de dictatuur van het kapitaal te verbergen. Inderdaad, dit is allemaal waar. Maar dit toont alleen maar aan dat Argentinië een volkomen normale burgerlijke democratie is. Niet meer of niet minder.
Geen oplossing onder het kapitalisme
Als je in de politiek ‘a’ zegt, moet je ook ‘b’, ‘c’ en ‘d’ zeggen. Zoniet worden hele grote fouten gemaakt. De grootste misdaad van de stalinisten in Azië, Afrika en Latijns Amerika bestond erin dat ze de beweging misleidde met de leugenachtige “fasen”-theorie. Volgens deze theorie (die in feite een herwerking was van de vroegere achterhaalde theorie van de Mensjewieken die Lenin steeds bestreden heeft), was de revolutie in onderontwikkelde en koloniale landen de burgerlijk-democratische revolutie. Het proletariaat mag niet proberen de macht te grijpen, maar moet zichzelf ondergeschikt maken aan de leiding van de ‘nationale bourgeoisie’.
Dit is hier niet de plaats om Trotsky’s theorie van de permanente revolutie te behandelen (dit is elders al gebeurd [zie http://www.marxist.com/LeninAndTrotsky/chapter04.html – nvdr]). Het volstaat te zeggen dat de burgerij in moderne omstandigheden niet in staat is ergens een progressieve rol te spelen. Indien we de situatie bekijken van al die landen die formele onafhankelijkheid verworven hebben sinds 1945, wordt het onmiddellijk duidelijk dat geen enkele van de taken van de burgerlijk-democratische revolutie volbracht is in ook maar één land.
Laat ons India als voorbeeld nemen. Net als Argentinië is India een groot land met een geweldig groot economisch vermogen. Wat heeft de Indische bourgeoisie een halve eeuw na de formele onafhankelijkheid echter bereikt? Het landbouwvraagstuk is niet opgelost. De nationale kwestie is niet opgelost. Ze hebben zelfs het monsterlijke kastensysteem nog niet afgeschaft. Ze hebben het land niet gemoderniseerd. En, belangrijk, vijfenvijftig jaar na het einde van een directe imperialistische overheersing, is India meer dan ooit afhankelijk van het imperialisme. Hetzelfde geldt voor alle andere ex-koloniale landen.
De conclusie ligt voor de hand: de maatschappelijke problemen kunnen enkel opgelost worden door de werkende klasse die de macht in handen moet grijpen, de heerschappij van de burgerij en het imperialisme omverwerpen, het land, de banken en alle grote ondernemingen nationaliseren en een socialistisch productieplan moet instellen. In hoeverre de burgerlijk-democratische taken nog niet doorgevoerd zijn, dit zal gebeuren door de werkende klasse, “en passant”. Het hoofddoel blijft echter – zoals in 1917 – de invoering van een arbeidersdemocratie.
Een goede politiek
We begrijpen zeer goed dat het onvoldoende is om abstracte propaganda naar voren te schuiven voor het socialisme, teneinde de massa te overtuigen om aan de kant van de socialistische revolutie te komen. Dit zou een volkomen sektaire opvatting zijn die ons zou isoleren van de massa. Marx zette in het Communistisch Manifest al uiteen dat de communisten de meest resolute en vastberaden vechters moeten zijn en tevens aan het gevechtsfront moeten staan van iedere strijd voor eisen die in de belangen zijn van de werkende klasse. De socialistische revolutie zou ondenkbaar zijn zonder de dagelijkse strijd voor vooruitgang onder het kapitalisme.
Opdat de werkende klasse de overwinning kan behalen, is het absoluut noodzakelijk dat de slogans die naar voren geschoven worden door de voorhoede, de beweging kunnen vooruithelpen, stap voor stap, naar het uiteindelijke doel van arbeiderscontrole. Het is belangrijk om heel krachtig elke eis na te streven met het oog op de verdediging van jobs, loon en arbeidsomstandigheden. Maar het is ook noodzakelijk om uit te leggen dat de enige echte garantie op een werkelijke en blijvende oplossing voor de problemen de overdracht van de macht in de handen van de arbeiders zelf is.
De aanvallen van de regering-Duhalde zullen onvermijdelijk een reactie van de werkers ontlokken, en in feite is dit nu al het geval. De taak van de voorhoede is om te proberen de beweging een georganiseerde uitdrukking te geven en die te veralgemenen en te verspreiden naar elke fabriek, stad en dorp. De enige manier om dit te doen is door de slogan voor de actiecomités (sovjets) ingang te doen vinden. Door rond deze eis te agiteren, zal de voorhoede in staat zijn zich te verbinden met de algemene stemming van de klasse, alsook een eis kunnen vooropstellen die echt beantwoordt aan de noden van het moment en tegelijkertijd voorbereidselen treffen om de strijd op een hoger niveau te voeren.
Uit artikels die verschenen zijn in Prensa Obrera [het blad van de Argentijnse arbeiderspartij - nvdr], wordt duidelijk dat de PO dezelfde mening deelt en vecht voor een arbeidersdemocratie in Argentinië. Zo lezen we in een artikel van Christian Rath, getiteld ‘Weg met de marionettenregering van het IMF’ (PO 6 februari), het volgende programma:
- Weg met de Peronistische bondgenoten van het IMF, van het “kapitalistische vaderland” en het goud van de Yankees. Weg met het Hoger Gerechtshof.
- Nationalisatie van de banken, controle op geldtransacties
- Verbeurd verklaring van de eigendom van de bankiers
- Kwijtschelding van de buitenlandse schuld
- Minimumloon van 600 pesos, werkloosheidsuitkering van 500 pesos, aanpasbaar aan de inflatie
- Toegang tot alle spaargeld beneden de 100.000 dollar
- Nationalisatie van alle firma’s die arbeiders ontslaan of bankroet gaan. Verdeling van de arbeidsuren.
Dit is een zeer goed programma, en het wordt goed samengevat door de centrale slogan: “Laat ons de volksvergaderingen uitbreiden tot het punt waarop ze een macht worden van het uitgebuite volk.” Dit is absoluut correct en beantwoordt volkomen aan de noden van het moment en aan het perspectief van machtsovername door de arbeidersklasse verenigd met de armste lagen van de maatschappij. Dit is ook al een feit, aangezien de beweging al geleid heeft tot het oprichten van lokale volksvergaderingen. Bovenal is het belangrijk dat er al een neiging is om de volksvergaderingen te verbinden met de arbeiderscomités in de fabrieken. Dit is de sleutel tot succes!
De woorden die gebruikt worden om dit te beschrijven zijn niet echt van belang. In Rusland werden dit raden (sovjets) genoemd; in Groot-Brittannië werd de rol van de sovjets in de algemene staking van 1926 gespeeld door de lokale comités van de vakbonden, de zgn. vakraden. Tijdens de Spaanse revolutie van 1931-37 riep Trotsky op tot revolutionaire junta’s. Later, in Frankrijk, suggereerde hij de uitdrukking “actiecomités”. De term is echt van geen enkel belang. Wat telt is de inhoud. In Argentinië worden de revolutionaire strijdorganen die brede lagen van de uitgebuiten omvatten, “volksassemblees” genoemd. En deze zijn ten minste een embryo van sovjets, namelijk een embryo van een nieuwe macht. Deze gedachte wordt correct vermeld in het hierboven vermelde artikel van Prensa Obrera.
Het is echter duidelijk dat het de onmiddellijke taak is van de comités om de strijd te organiseren en te centraliseren. De doelstelling van de comités – die verkozen zouden moeten worden vanop de werkvloer en in de mate van het mogelijke op plaatsen waar veel volk komt – moet zijn om acties te organiseren: stakingen, betogingen, boycots, voedselverdeling enzovoort. Dit moet zodanig georganiseerd worden dat dit alles uitmondt in een nationale algemene staking. We moeten als doel hebben om de comités op lokale, regionale en nationale basis met elkaar te verbinden, zodat de weg vrijgemaakt wordt voor aan nationaal parlement van actiecomités, zowel om de strijd te leiden en te coördineren als om de macht te veroveren.
en een slechte slogan
Tot op deze hoogte hebben we geen meningsverschillen met de kameraden van de PO. Maar een zeer goed artikel wordt verpest door een einde dat niet de conclusie verwoordt van het voorgaande stuk. De auteur eindigt met de volgende slogan: “Opdat een vrije en autonome constituerende vergadering, samengeroepen door het gemobiliseerde volk, de leiding moge nemen over de sociale en politieke reorganisatie van het land.”
Hiervoor lag de hele nadruk van het artikel op het belang om de volksassemblees als strijdorganen te veralgemenen, ze op de basis van een antikapitalistisch programma te verbinden “tot het punt waarop ze een macht worden van het uitgebuite volk.” Dat is precies wat nodig is! We praten hier over een arbeidersmacht in Argentinië. Maar welke rol kan in deze context gespeeld worden door de slogan voor een grondwetgevende vergadering? Zoals reeds vermeld, is dit een burgerlijk-democratische slogan, die geschikt zou zijn voor een situatie waar geen democratische instellingen (een parlement, verkiezingen enzovoort) bestaan. Maar dit is op dit moment niet het geval in Argentinië.
Wat betekent de slogan voor een grondwetgevende vergadering precies? Enkel dit: “Wij willen de huidig burgerlijke parlementaire regering niet. Wij zouden een andere, betere en democratischer burgerlijke parlementaire regering willen.” Maar zo’n regering is onmogelijk gegeven de huidige omstandigheden in Argentinië. En de groter wordende kapitalistische crisis op wereldschaal zal het alleen maar erger maken, niet beter, voor het Argentijnse kapitalisme. De oplossing schuilt niet in de invoering van een nieuwe vorm van burgerlijke democratie, maar de radicale afschaffing van het kapitalisme en de invoering van een bestuur uitgaande van de werkende klasse. Maar dit laatste is iets helemaal anders dan een grondwetgevende vergadering.
Hoe kan deze slogan gerechtvaardigd worden in de ogen van arbeiders verwikkeld in een strijd met de regering-Duhalde? Jullie vragen verkiezingen voor een nieuwe constituerende vergadering. Een constituante is echter geen tovermiddel – enkel een democratisch parlement. Ze zouden zeggen: “Maar we hebben al een parlement, en we hebben al vele malen ‘vrij’ gekozen: voor de Radicalen, voor de Peronisten, voor De la Rua. We zullen waarschijnlijk in de volgende verkiezingen onze stem kunnen uitbrengen (hoewel misschien niet!). Maar waartoe dient het, als de mensen die we verkiezen allemaal oplichters en schoften zijn?”
Dit geeft zeer goed blijk van gezond verstand. Het probleem is niet dat er geen parlement bestaat. Dit is er wel degelijk. Het volk kan ook zijn stem uitbrengen. Ze hebben gestemd. Het probleem is dat geen enkele van de huidige partijen die vertegenwoordigd zijn in het parlement bereid is om te vechten voor de belangen van het gewone volk en dat ze alle de status quo verdedigen, namelijk het rotte kapitalistische regime dat het land bankroet gemaakt heeft en haar volk veroordeeld heeft tot honger en ellende. De slogan voor de constituerende vergadering behandelt niet dit centrale probleem. Het probeert het te negeren door een oplossing voor te stellen die helemaal geen oplossing is.
Wie zal de vergadering bijeenroepen?
Er zijn vele praktische problemen met deze slogan, die het redelijk nutteloos maken vanuit revolutionair oogpunt, en misschien slechter dan nutteloos. Laat ons beginnen met de meest voor de hand liggende: wie zal de vergadering bijeenroepen?
Deze vraag – op het eerste gezicht zeer eenvoudig – gaat direct naar de kern van het probleem. De oligarchie, het leger, de Peronisten, de Radicalen, en hun bazen in Washington zien (op DIT moment tenminste!) zoiets niet zitten. Ze zijn relatief tevreden met de huidige stand van zaken, en, zoals de Amerikanen zeggen: “Als het niet gebroken is moet je het ook niet repareren.” Op dit punt wil Washington geen militaire politiedictatuur in Latijns Amerika. Dit is geen sentimentele gehechtheid aan het principe van democratie, maar is een puur praktische zaak. Ze zijn bang dat een manoeuvre naar openlijke repressie reacties zou uitlokken van de massa en dat zit zou kunnen leiden tot een revolutie. Anderzijds zijn militaire dictaturen onvoorspelbaar en kunnen ze niet onder controle gehouden worden (bv. Noriega). Ze verkiezen zwakke ‘democratische’ regimes die gemakkelijk gemanipuleerd kunnen worden. Washingtons democratische overtuiging kan en zal echter veranderen in de toekomst. Ze kunnen veranderen van ‘democratie’ naar dictatuur zoals iemand verhuist van een rokers- naar een niet-rokerscoupé in een trein.
De slogan van een constituerende vergadering beantwoordt op dit moment niet aan de reële situatie in Argentinië, waar er al een burgerlijke republiek bestaat. De slogan stelt de heerschappij van het kapitaal niet in vraag, en ook niet het imperialisme, dat perfect gelukkig is met een verkozen parlement, iets wat vele voordelen oplevert voor de instandhouding van de heerschappij van de banken en de monopolies.
In welke zin zou de grondwetgevende vergadering verschillen van de huidige situatie? Door “vrij en autonoom” te zijn volgens het geciteerde fragment. Het woord “vrijheid” heeft een relatieve en niet een absolute betekenis, zoals Marx lang geleden al zei. Vrijheid voor wie, om wat te doen? Zolang het land, de banken en de monopolies in handen blijven van de bourgeoisie, zou de constituerende vergadering – of welke andere vorm van democratisch parlement ook – niets oplossen.
De doorslaggevende factor is niet de constitutionele of wettelijke regeringsvorm, maar de samenstelling van het parlement, en welke klassen er de overhand in hebben. Het maakt weinig verschil of de parlementaire strijd gevoerd wordt in het huidige parlement (met al zijn tekortkomingen en beperkingen) of in een hypothetische constituerende vergadering. Van fundamenteel belang is niet de vorm, maar wel de inhoud. Laat ons niet vergeten dat de constituerende vergadering in Rusland een contrarevolutionaire betekenis bleek te hebben omdat het gedomineerd werd door de Sociaal-Revolutionairen en de Mensjewieken.
Als we met een constituerende vergadering een revolutionaire assemblee voor ogen hebben die kan raken aan de macht en privileges van de oligarchie, dan is het duidelijk dat de enige macht die haar kan samenroepen de werkende klasse is, georganiseerd op een manier dat ze haar wil kan opleggen aan de heersende klasse. Vergeet niet dat het in Rusland de sovjets waren die de verkiezingen samenriepen naar de constituerende vergadering toe NA DE MACHTSWISSEL.
Het artikel in de Prensa Obrera is redelijk concreet op dit punt. Het zegt dat de constituerende vergadering “samengeroepen zal worden door het gewone volk”. Hier stoten we echter onmiddellijk op een contradictie. Als de Argentijnse arbeidersklasse sterk genoeg is om haar wil op te leggen aan de heersende klasse en sterk genoeg is om een constituerende vergadering samen te roepen, dan is ze ook sterk genoeg om de macht te grijpen. De werkende klasse neemt de macht over door middel van haar eigen strijdorganisaties: de volksassemblees (sovjets). Die stelling werd correct geponeerd in het artikel: “Laat ons de volksvergaderingen uitbreiden tot het punt waarop ze een macht worden van het uitgebuite volk.” Maar waarom dan op de proppen komen met een constituerende vergadering?
In Rusland maakten de Bolsjewieken behendig gebruik van de slogan voor een constituerende vergadering in de periode van revolutionaire agitatie in de maanden voorafgaand aan de gewapende opstand in oktober. Het hoofddoel was om de minder bewuste lagen van de bevolking – vooral de boeren – aan de kant te krijgen van de arbeidersklasse door middel van revolutionaire democratische eisen.
In de praktijk speelde de slogan voor een constituerende vergadering voor de boeren echter geen sleutelrol, aangezien de boeren zelfs minder dan de arbeiders onder de indruk zijn van abstracte constitutionele formuleringen. De meeste boeren werden in het kamp van de Bolsjewieken getrokken door de slogan voor LAND. Eens het voor de boeren duidelijk werd dat de partijen die de meerderheid hadden in de constituerende vergadering, dezelfde vroegere leiders waren die zich verzetten tegen de Oktoberrevolutie (en dus ook het agrarisch programma van de Bolsjewieken), keerden ze hun onmiddellijk de rug toe.
Tot zover de constituerende vergadering in Rusland. Maar Argentinië anno 2002 is duidelijk niet het Rusland van 1917. Toen waren er ten hoogste 10 miljoen arbeiders in Rusland (inclusief transport, mijnen enzovoort) onder een totale bevolking van 150 miljoen. De klassenverhoudingen waren volledig anders, wat verklaart waarom Lenin en Trotsky zich gedwongen zagen de democratische slogans te benadrukken in 1917.De vergelijking van het Argentinië van vandaag met het onderontwikkelde, semi-feodale en semi-koloniale China van de jaren ’30 (toen Trotsky ook terecht de burgerlijk-democratische slogan voor een constituerende vergadering naar voren schoof), zit er nog meer naast.
Volledig andere situatie
In Argentinië heeft de huidige situatie absoluut niets gemeen met het Rusland van 1917 of het China van de jaren ’30. De arbeidersklasse vormt een overgroot deel van de bevolking en de boerenstand bestaat nauwelijks. Het merendeel van de bevolking woont in steden en het overwicht van kapitalistische grootschalige landbouwbedrijven heeft ervoor gezorgd dat de boeren al lang plaats gemaakt hebben voor een soort van landelijk proletariaat. Op een paar uitzonderingen na die het algemene beeld niet veranderen, zal de agrarische revolutie in Argentinië geen kwestie zijn van “het land aan de boeren”, maar eerder de vervanging van de grote kapitalistische landbouwbedrijven door collectieve boerderijen die toebehoren aan de staat. Zo kunnen de modernste technologie en wetenschap aangewend worden om de productie van vlees en graan op te drijven, en moeten ook tegelijkertijd de kleine en middelgrote boeren aangezet worden om coöperatieven te vormen, die goedkope kredieten van het genationaliseerde bankwezen kunnen krijgen, goedkope meststoffen van de genationaliseerde chemische bedrijven en een vaste markt en eerlijke prijs voor hun producten.
In een dergelijke context is het moeilijk te zien hoe de democratische eisen die zo’n belangrijke rol speelden in Rusland nu een rol van betekenis zouden kunnen vervullen. En toch hebben vele (bijna alle) linkse partijen in Argentinië niet enkel de slogan voor een constituante opgenomen, maar die ook een centrale plaats gegeven in hun programma en propaganda. De slogan van de constituante – wat ook de subjectieve intenties mogen zijn van haar aanhangers – laat uitschijnen dat er een soort oplossing zou zijn voor de crisis in Argentinië op basis van het kapitalisme. Deze slogan stelt de vraag niet voor de revolutionaire afschaffing van het kapitalisme, hoewel ze verward lijkt te worden met het idee van een sovjetmacht.
Terminologische verschillen zijn normaalgezien niet zo belangrijk, zolang de essentie van de zaak duidelijk is. Niettemin is het marxisme een wetenschap, en alle wetenschappen moeten tegenover alles een standvaste houding aannemen, inclusief terminologie. De woorden die we gebruiken dienen zo nauw mogelijk aan te sluiten bij de fenomenen die we beschrijven. Dubbelzinnig of onzorgvuldig taalgebruik kan aanleiding geven tot ambiguïteiten en zelfs schadelijke fouten. Indien het idee van een constituante enkel een nationaal parlement van Volksassemblees betekent, kunnen we volledig akkoord gaan. Maar indien dit het geval is, zou het dan niet beter zijn dit duidelijk te maken?
Voor alle duidelijkheid is het ook noodzakelijk enige kanttekeningen te plaatsen bij de formulering “vrije en autonome” grondwetgevende vergadering. In welke zin zou een grondwetgevende vergadering in Argentinië aanspraak kunnen maken op “autonomie”? De notie van “autonomie” mag dan wel aantrekkelijk zijn voor de patriottische gevoelens van het Argentijnse volk, maar feit blijft dat Argentinië niet “autonoom” is en dat ook nooit zal zijn. De Argentijnse economie maakt immers deel uit van de kapitalistische wereldeconomie. In feite is geen enkele regering in de wereld “autonoom”, zoals Rusland en China recentelijk ondervonden hebben. De wortels van de huidige crisis liggen niet in Argentinië, maar in de wereldmarkt. En zo kan ook een oplossing van de crisis niet in Argentinië liggen.
Zelfs als – wat we van ganser harte hopen – de Argentijnse arbeidersklasse erin slaagt de macht te grijpen en met de socialistische omvorming van de maatschappij begint, zou dit nog steeds geen oplossing zijn voor de problemen, zonder de hulp van ten minste de arbeiders van Brazilië, Chili en andere landen uit Latijns Amerika. Van belang is hier dus niet zozeer “autonomie”, maar eerder het verspreiden van de revolutie doorheen gans Latijns Amerika en de oprichting van de Socialistische Verenigde Staten van Latijns Amerika.
Tweehonderd jaar geleden stelde Simon Bolivar de vraag naar de eenmaking van Latijns Amerika. Maar de bourgeoisie van Latijns Amerika heeft zichzelf als volledig impotent, rot en reactionair getoond. In plaats van echte autonomie worden deze heren en dames herleid tot de lokale waterdragers van het imperialisme. Ondanks al hun ‘patriottische’ retoriek en grootheidswaan, vormt de Argentijnse burgerij hier geen uitzondering op. Met de hand uitgestrekt bedelen zo om geld bij Washington, maar worden de deur gewezen. Het imperialisme heeft er baat bij de Latijns Amerikaanse landen zwak en verdeeld te houden, en de nationale bourgeoisie stemt hiermee in. Enkel de werkende klasse kan slagen in waar de burgerij gefaald heeft. Maar om dit te bereiken moet de oude en ‘patriottische’ vlaggenzwaaierij die zo lang voor verwarring en desoriëntatie gezorgd heeft, plaats maken voor een klassenanalyse en een revolutionair internationalistisch perspectief.
Wat houdt dit in? De Argentijnse arbeider is trots op zijn land en beschaamd dat het nu gereduceerd wordt tot de huidige armoede en ellende. Hij voelt instinctief aan dat het kolossale productiepotentieel van Argentinië hersteld kan worden, op voorwaarde dat het land niet langer bestuurd wordt door een bende parasieten en uitbuiters. Dit ‘patriottisme’ van de Argentijnse werkende mens heeft een progressieve, revolutionaire klasseninhoud, waarop gebouwd kan worden. Het is echter noodzakelijk om de werkende mensen de waarheid te vertellen. De enige manier om hun problemen op te lossen is door de eigendom van de Argentijnse bankiers en kapitalisten te onteigenen en zich vervolgens aaneen te sluiten met de arbeiders en boeren van Latijns Amerika in een socialistische federatie. De enorme rijkdommen van het continent maken het niet alleen mogelijk om de gesel van werkloosheid en armoede te elimineren, maar ook om zeer snel de richting van het socialisme in te slaan en een sociale en culturele revolutie tot stand te brengen. Onder deze omstandigheden zou het Amerikaanse imperialisme verlamd zijn en zou het niet in staat zijn tussenbeide te komen. Integendeel, de VS-imperialisten zouden geconfronteerd worden met een revolutie in de Verenigde Staten.
Dictatuur van het proletariaat
Indien er bedoeld wordt dat de grondwetgevende vergadering geen macht boven zich mag hebben, en met andere woorden alle macht moet concentreren in haar handen om het verzet van de bankiers en de kapitalisten de kop in te drukken, dan spreken we niet zozeer meer over een burgerlijk-democratisch parlement, maar over een revolutionaire dictatuur van de werkende klasse die zichzelf aan het hoofd stelt van het land met het oog op de afschaffing van het grootgrondbezit en het kapitalisme. Heel waarschijnlijk bedoelen de kameraden van de PO dit. Maar dan zou dit volstrekt duidelijk gemaakt moeten worden.
Indien deze interpretatie correct is, spreken we niet over een grondwetgevende vergadering, maar over de dictatuur van het proletariaat. Uiteraard kleven aan het woord “dictatuur” na Hitler, Stalin en de Argentijnse Junta bepaalde bijklanken die niets te maken hebben met de oorspronkelijke voorstelling van Marx en Lenin – voor wie “dictatuur van het proletariaat” niets anders betekende dan een regering van arbeidersdemocratie. Daarom is het goed dat de Argentijnse kameraden deze uitdrukking niet in hun propaganda gebruiken. Dat zou voor de contrarevolutionairen enkel een aanleiding zijn om onze argumenten te vervormen en te discrediteren.
De term “constituerende vergadering” is echter geen aanvaardbaar alternatief voor de slogan van een arbeidersmacht. Deze twee concepten zijn helemaal niet gelijk aan elkaar. Terwijl we ten zeerste begrijpen dat de kameraden hetzelfde willen als ons, denken wij dat dit een verkeerde formulering is, die kan zorgen voor een serieuze desoriëntatie, de aandacht van de massa kan afleiden van de hoofdtaak en zelfs de revolutie in de toekomst kan doen ontsporen.
Een fout m.b.t. de slogan van een constituante is niet noodzakelijk fataal, en in dit stadium kan ze onbetekenend zijn, vooral wanneer de algemene inhoud van het programma dat naar voren geschoven wordt correct is, zoals hier het geval is. Maar zoals Lenin vroeger zei: een lepel teer bederft een ton honing. Een minuscule inkeping aan de vleugel van een supersonisch vliegtuig lijkt op het eerste gezicht van minimale betekenis. Zolang het vliegtuig aan de grond blijft kan dit geen kwaad. Maar als dit vliegtuig opstijgt en blootgesteld wordt aan een enorme externe druk, kan zo’n klein foutje zorgen voor de crash van het vliegtuig en de dood van alle mensen aan boord.
Ambiguïteit
Laat ons dit probleem wat concreter benaderen. De gebeurtenissen van december vorig jaar vormden het begin van een nieuwe stormachtige periode die zich wegens de zwakte van de subjectieve factor kan uitstrekken over een periode van maanden en zelfs jaren, waarin nu eens vooruitgang geboekt wordt, dan eens achteruitgang, tot een uitkomst bereikt wordt. De eerste strijd van december heeft de burgerij dooreen geschud en verward, maar heeft de machtsinstrumenten in haar handen gelaten. Anderzijds oefenen de massa’s, die moed gevonden hebben in hun eerste successen, steeds meer druk uit. Ondanks alle moeite van Duhalde en de Peronisten om de situatie te stabiliseren, is er nog geen evenwicht bereikt. De regering is bankroet, niet enkel financieel, maar ook politiek.
Om de vijand te verslaan heeft de arbeidersklasse van Argentinië een standvastig en vastberaden leiding nodig. De slogans die naar voren geschoven worden moeten beantwoorden aan de noden van het moment. Ambiguïteiten kunnen de beweging heel duur komen te staan. In zijn artikel dat ik in het begin vermeldde, impliceerde Jorge Atamira dat er een subjectieve factor (een partij en leiding) bestaat in Argentinië. Hij bedoelt hiermee duidelijk de PO, die ongetwijfeld een heel actieve rol speelt in de beweging, wat enkel maar tot hun eer strekt. Wanneer we echter over een subjectieve factor spreken, hebben wij een partij in gedachten die gewicht in de schaal kan leggen en aanwezig is in de beweging, zodat ze een leidende rol kan spelen. De kameraden van de PO strijden ervoor om zo’n leidende positie te bekleden. Maar ze zullen het er zeker eens over zijn dat ze nog niet bereikt hebben waar ze naar streven.
Er is nog veel werk voor de boeg. Het tij van de revolutie vloeit in een sterke stroming, maar er zijn natuurlijk vele tegenkrachten die het uit haar koers kunnen blazen. In een dergelijke situatie kunnen de houding van de PO, haar tactieken, politiek en slogans van enorm, en mogelijk beslissend belang zijn. Zoals ik duidelijk heb proberen maken, is het algemene programma van de PO er een waarmee we ten volle akkoord kunnen gaan. Maar in een revolutie kunnen gebeurtenissen zeer snel veranderen en worden het programma, de politiek en de slogans aan een zware test onderworpen. Daarom is het nodig deze aan een serieuze kritiek te onderwerpen en, indien nodig, de slogans die niet langer van toepassing zijn, aan te passen of zelfs overboord te gooien, alvorens ze ernstige schade aanrichten.
Burgerlijke manoeuvres
De Argentijnse burgerij heeft een opdoffer gekregen, maar dit betekent niet dat haar rol uitgespeeld is. In het defensief gedreven kan ze nog steeds sluwe uithalen doen. Op dit moment steunt ze op de rechterzijde van het peronisme. Maar de maatregelen die door Duhalde op commando van Washington uitgevaardigd worden, kunnen de zaken enkel verslechteren.
De massa ziet geen verbetering en is misnoegd. Er zijn nieuwe opwellingen van protest. De beweging zal onvermijdelijk groeien, waardoor een nieuwe en zelfs gevaarlijkere situatie van instabiliteit kan ontstaan. Hoe zal de burgerij hierop reageren? Ze kunnen niet zomaar het leger inzetten om een nieuwe militaire dictatuur te installeren. De generaals zijn daarvoor te zeer in diskrediet gebracht door de verschrikkingen van het verleden die nog vers in het collectieve geheugen liggen. Elke poging om deze weg te kiezen zou op dit ogenblik uitlopen op een burgeroorlog, waarvan de heersende klasse niet zeker is dat ze hem kan winnen.
We staan daarom voor de volgende situatie: enerzijds is de bourgeoisie in crisis, gedesoriënteerd en niet in staat om op de oude manier verder te regeren. Anderzijds is de arbeidersklasse nog niet klaar om de macht in eigen handen te nemen. In zulke omstandigheden is het onvermijdelijk dat de heersende klasse haar toevlucht zal zoeken tot allerlei manoeuvres om aan de macht te blijven. Het is theoretisch zelfs niet uitgesloten dat, wanneer ze zichzelf ernstig bedreigd voelen, ze als afleidingsmanoeuvre akkoord zouden gaan met het beleggen van een “grondwetgevende vergadering”.
Duhalde praat nu reeds demagogisch over een “nieuwe Republiek”. Dit is uiteraard enkel een opsmukoperatie, maar het toont aan hoe de burgerij verre van afkerig is van SPELEN MET GRONDWETTEN om zand in de ogen van de massa te strooien (zoals Marx reeds toelichtte in 1848). Op een gelijkaardige manier hebben ook de zogenaamde Argentijnen voor een Republiek van Gelijken (ARI) zich getooid met de slogan van de constituante. Morgen zullen andere burgerlijke en kleinburgerlijke formaties deze slogan ook overnemen.
Wat zouden deze grondwettelijke lapmiddelen veranderen vanuit het standpunt van de burgerij? Ongetwijfeld niets substantieels, want een constituante is enkel een grondwettelijke vorm. En, zoals we uiteengezet hebben, is de inhoud doorslaggevend en niet de vorm. Nogmaals moeten we de vraag concreet stellen: welke partijen zouden aanwezig zijn in de constituante? Fundamenteel dezelfde die reeds voordien bestonden. Ze zouden misschien andere namen kunnen hebben, en zouden misschien in andere coalities naar voren treden, maar essentieel zouden ze hetzelfde zijn: Radicalen, Peronisten, en de linkse groepen zouden vechten om een meerderheid in de constituante, zoals ze nu vechten om zetels te winnen in het huidige parlement.
Het is niet erg verstandig in de politiek al te veel belang te hechten aan organisatorische vormen. Zelfs de meest democratische en geavanceerde vormen kunnen gevuld worden met contrarevolutionaire inhoud onder bepaalde voorwaarden. Deze algemene waarneming geldt zelfs voor de sovjets! Deze zijn zonder twijfel de meest geavanceerde en soepele vorm van democratie die ooit ontwikkeld is. Toch waren er in juli en augustus 1917 contrarevolutionaire sovjets in Rusland.
Onder leiding van de Sociaal Revolutionairen en de Mensjewieken werd de sovjetvorm gevuld met een reactionaire inhoud. De reformistische leiders van de sovjets maakten gebruik van hun prestige en steun onder de massa’s om een heksenjacht te ontketenen tegen de revolutionaire vleugel (de Bolsjewieken) en te proberen de burgerij terug aan de macht te brengen. Een tijdje overwoog Lenin zelfs om de slogan “Alle macht aan de sovjets” te laten vallen ten voordele van “Alle macht aan de fabriekscomités”. Hieruit blijkt hoe flexibel Lenins houding tegenover slogans was. Hij maakte helemaal geen fetisj van organisatorische vormen – iets wat de kameraden spijtig genoeg gedaan hebben in het geval van de slogan van de constituante.
De verdedigers van deze slogan hebben niet alle gevolgen overwogen van wat ze zeggen. Als in 1917 zelfs de sovjets – de meest geavanceerde, de meest flexibele, de meest representatieve vorm van revolutionaire democratie – konden veranderen (voor een tijdje toch) in organen van de contrarevolutie, hoeveel groter is dit gevaar dan niet bij de constituante, zoals het voorbeeld van Rusland zelfs nog duidelijker aantoont. Daarom is het een vergissing om van deze eis de centrale kwestie te maken.
In het beste geval is de slogan van de constituante een schijnbeweging, in het slechtste geval kan hij leiden tot de nederlaag van de revolutie – zoals gebeurd zou zijn in Rusland in 1918 als de Bolsjewieken geen krachtige actie ondernomen hadden om de constituante op te heffen die ze zelf opgezet hadden.
Bovenstaand scenario is zeker mogelijk in Argentinië in een situatie waar de heersende klasse haar macht uit handen ziet glippen. Ze zouden gemakkelijk de ‘toegeving’ kunnen doen van het bijeenroepen van een constituante voor een “nieuwe Argentijnse republiek” of iets dergelijks, om de revolutie in veiligere kanalen van grondwettelijk debat af te leiden en ondertussen de burgerlijke partijen aan te moedigen en te financieren om de constituante over te nemen van binnenuit en de revolutie te vernietigen. Deze variant staat bekend als contrarevolutie in een democratische vorm, en is reeds verschillende keren opgedoken in de geschiedenis van de revolutionaire beweging.
Inderdaad, zulke manoeuvres en handigheden maken onvermijdelijk deel uit van de strategie van de burgerij in de loop van de revolutie. We kunnen dit niet voorkomen. Maar waarom moeten wijzelf hun het excuus geven voor zulke manoeuvres? Hiermee delven we ons eigen graf en dat kan de bedoeling niet zijn.
De voorhoede en de klasse
Zelfs in het beste geval – dat de slogan van de constituante niet meer dan een irrelevantie zou zijn – is hij nog steeds schadelijk omdat hij een onnodig afleidingsmanoeuvre is van de meest dringende taken van de revolutie.
Wat zijn deze taken? Bovenal is het de hoofdtaak de meerderheid van de arbeidersklasse aan onze kant te krijgen, te beginnen met de meest actieve laag. Van doorslaggevende rol hierbij zijn de vakbonden. Geen enkele socialistische revolutie is mogelijk in Argentinië tenzij we ten minste een groot deel van de vakbonden aan onze kant krijgen. Aangezien de CGT nog steeds gecontroleerd wordt door de Peronisten, is de houding van de voorhoede ten opzichte van deze laag van beslissend belang. In een poging om de massabeweging te controleren heeft de burgerij de Peronisten in de regering gesleurd. Daar mogen ze dan het vuile werk van het Kapitaal doen, waardoor ze de Peronistische arbeiders een uitstekende les geven in de realiteit van het Peronisme vandaag de dag.
De huidige situatie is niet zoals in de jaren ’40 en ’50, toen Juan Peron in staat was de lonen van de industriearbeiders met 47 procent te doen stijgen, pensioenen voor iedereen, gezondheidszorg en andere grote hervormingen door te voeren. Op dat moment profiteerde het Argentijnse kapitalisme van de grote vraag naar rundvlees en graan in naoorlogs Europa. Nu is Argentinië een bankroet land met een economie die in puin ligt.
De recessie van de wereldeconomie heeft geen enkel vooruitzicht op een snel herstel. De hoop op bijstand vanwege de VS bleek een illusie. Geconfronteerd met een economische crisis in binnen- en buitenland zijn ze niet in de stemming om aan liefdadigheid te gaan doen voor hun vrienden in Buenos Aires. Deze zullen weliswaar veel sympathie krijgen, maar weinig harde cash. De regering-Duhalde zal daarom een crisisregering zijn, en zal waarschijnlijk niet lang standhouden. Als de protestbeweging voldoende vaart krijgt zal de burgerij verplicht zijn hem te dumpen en waarschijnlijk verkiezingen uit te schrijven.
Wat zullen we dan zeggen? Zouden we moeten weigeren deel te nemen aan de verkiezingen omdat het huidige systeem ontoereikend is? Dat zou duidelijk verkeerd zijn. De algemene regel is dat je pas een burgerlijk parlement boycot als je sterk genoeg staat om het omver te werpen en te vervangen door iets beters. In recente verkiezingen hebben de linkse partijen hun stemmenpercentage vergroot. Hopelijk zullen de linkse partijen dat nog verhogen in de volgende verkiezingen en hun kandidaten in het parlement verkozen krijgen. Als ze hierin slagen, hoe zullen ze dan hun positie gebruiken? Als een platform voor revolutionaire ideeën is dit erg handig (nog een reden waarom het niet mag geboycot worden). De vraag rijst echter welk soort propaganda men naar voren zou moeten brengen vanop de parlementaire tribune. Zou de slogan van de constituante de centrale plaats moeten bekleden?
Het antwoord hierop zou vanzelfsprekend moeten zijn voor elke weldenkende mens. Door aan deze slogan zoveel belang te hechten, zou de linkerzijde het risico lopen dat ze een strop aan het spannen zijn voor hun eigen nek. Zoals we reeds zeiden is het helemaal niet uitgesloten dat de Argentijnse burgerij – een oude, ervaren, sluwe en ook meedogenloze burgerij – op een cruciaal punt de eis voor een constituante aanvaarden als middel om de revolutie te doen ontsporen en in veilige ‘grondwettelijke’ kanalen te leiden. Uiteindelijk zou zo’n demarche geen enkele bedreiging inhouden voor haar klassenheerschappij.
Laten we in herinnering brengen dat de Argentijnse grondwet verschillende keren veranderd is – van 1853 tot 1857 werd ze vier keer veranderd. Een verandering meer of minder maakt weinig verschil uit voor de burgerij, die alles afweet van wettelijke en grondwettelijke spitstechnologie, maar ze zou een groot verschil uitmaken voor de revolutie. Marx en Lenin hebben verschillende keren uiteengezet hoe dikwijls revoluties mislukt zijn door grondwettelijk cretinisme en legalistisch fetisjisme, door gepraat en toespraken die het zwaartepunt verschuiven van de fabriek en de straat naar de vervreemde atmosfeer van de parlementaire vergaderruimte. De massa’s zullen gevraagd worden hun meest dringende eisen opzij te zetten en zich te concentreren op het verkrijgen van een grondwet. Zo werd de Russische boer die land wilde gevraagd om te “wachten op de constituante”.
Eens we in die positie verzeild raken, zal de kar van de revolutie spoedig vastlopen in de modder. Hier zien we het echte schadelijke karakter van een verkeerde slogan. Ontdaan van al zijn versieringen is de essentie van de slogan van de constituante dat hij een burgerlijk-democratische slogan is, d.w.z. een slogan die ONDER BEPAALDE VOORWAARDEN een revolutionaire inhoud kan hebben, maar die – wanneer die voorwaarden niet aanwezig zijn – snel gevuld kan worden met een contrarevolutionaire inhoud.
“Geduldig uitleggen!”
In dit vroege stadium van de revolutie (en we zitten in Argentinië nog steeds in dit stadium) zal er bij de meest militante secties de neiging bestaan een beetje te ver vooruit te lopen op de rest van de klasse. Dit was het geval in Rusland tijdens de Julidagen. De vooruitstrevende arbeiders en matrozen van Petrograd voelden de macht uit hun handen glippen, en trachtten over te gaan tot een vroegtijdig offensief, maar werden enkel tegengehouden door het krachtdadige optreden van de Bolsjewistische partij, wat een bloedige nederlaag voorkwam.
In feite hadden de arbeiders van Petrograd de macht kunnen overnemen in juli, maar de leiding van de Bolsjewieken wist dat ze vermorzeld zouden worden door de meer achtergelegen kleinere provincies, die hun illusies in de Sociaal-Revolutionairen en de Mensjewieken nog niet hadden opgegeven. In dat geval zou de Russische revolutie hetzelfde lot hebben ondergaan als de Parijse Commune, en zou ze de geschiedenisboeken zijn ingegaan als zijnde weer eens een grote nederlaag, en niet als de eerste succesvolle socialistische revolutie in de wereld.
Alvorens de macht te grijpen, was het noodzakelijk de meer achtergebleven lagen te overtuigen. Dit vergde tijd en geduldig werk in de fabrieken, legerkazernes, vakbonden en sovjets. Maar zonder deze tactiek zou een overwinning uitgesloten geweest zijn. In Argentinië is het dus ook noodzakelijk om de meer vooruitstrevende arbeiders uit te leggen hoe belangrijk het is om de meer politiek achtergelegen en ongeschoolde lagen van de bevolking voor zich te winnen. Zonder dit zou de slaagkans van een revolutie nihil zijn. Lenin bedoelde dit met name wanneer hij destijds zijn slogan naar voren schoof: “Geduldig uitleggen!”. Dit is een uitermate goed advies voor de voorhoede van de Argentijnse arbeidersbeweging.
In de voorhoede is er een grote vijandigheid tegen het Peronisme, wat erg begrijpelijk is. Maar om de invloed van het Peronisme te breken onder de werkende klasse, is het niet voldoende het alleen maar te veroordelen en er over te klagen. Het is noodzakelijk de interne tegenstrijdigheden van het Peronisme te zien, die vroeg of laat zullen resulteren in een splitsing langs klasselijnen. We moeten zeer zorgvuldig een onderscheid maken tussen de burgerlijke bendeleden van de leiding en de oprechte arbeider die stemt op het Peronisme en deelneemt in de CGT.
Ongetwijfeld zijn er vele oprechte militanten die eveneens energiek voor de revolutie vechten. Een sleutelrol wordt gespeeld door de Trotskisten, waaronder de PO die haar gewicht in de schaal werpt. Maar voorlopig is dat maar een kleine minderheid. Een toenemend aantal arbeiders en jongeren zullen naar hen gaan luisteren, met hen sympathiseren en zich in sommige gevallen zelfs bij hen aansluiten. Dit is een erg positief vooruitzicht, maar absoluut niet voldoende om tot een definitieve oplossing te komen.
Allereerst is het net zo noodzakelijk een voorhoede te bouwen en te organiseren, als zeker te stellen dat deze voorhoede er de correcte methoden en ideeën op na houdt. Maar dat alleen is niet voldoende. Het is noodzakelijk een weg te vinden naar de massa’s, wat wezenlijk geen simpele opdracht is. De grootste vergissing zou erin bestaan ervan uit te gaan dat de massa door dezelfde bril kijkt als wij, wat niet het geval is. Als dat wel zo was, dan zouden we allang onder het socialisme leven en zou de taak om een partij te bouwen volkomen overbodig zijn.
Het is eenvoudig voor ons om de reactionaire rol van het Peronisme te zien, maar de zaken liggen anders bij de meerderheid van de georganiseerde arbeiders (om maar te zwijgen over de niet-georganiseerde arbeiders). Tientallen jaren is de Argentijnse werkende klasse verlamd geweest door de greep van het Peronisme, en dit Peronisme houdt de vakbonden nog steeds in zijn wurggreep. Het klopt dat deze wurggreep ietwat verzwakt is door de afsplitsing van de meer radicale elementen. Tevens is het zo dat vele voormalige Peronistische stemmers gedesillusioneerd zijn na de bittere ervaring van Menem. Desondanks zou het absoluut onjuist zijn om te concluderen dat het Peronisme is uitgeschakeld.
Na de val van De la Rua in December, trad het ‘linkse’ Peronisme kortstondig naar voren in de persoon van Rodriguez Saa. Uiteraard kon het programma van Saa de crisis niet oplossen, en was het alleen een wanhopige poging om de massabeweging in toom te houden met demagogische beloftes. Saa werd al snel uit zijn positie ontzet, zonder zowel de massa als de bourgeoisie tevreden gestemd te hebben. Niettemin is het in de toekomst best mogelijk zijn dat Saa – of iemand anders – weer naar voren wordt geschoven om de beweging te ontsporen, zodra De la Rua in diskrediet is gebracht. Het zou uitermate kortzichtig zijn deze mogelijkheid niet in te calculeren.
Voor marxisten is het vanzelfsprekend dat geen van deze burgerlijke politici een oplossing kan bieden om de diepgaande crisis van het Argentijnse kapitalisme tegen te gaan. Uiteindelijk staan Saa, De la Rua, Menem en Duhalde allemaal voor hetzelfde. De verschillen tussen hen zijn volkomen secundair, tactisch of zelfs persoonlijk. Inderdaad, er is wat ons betreft geen verschil tussen hen. MAAR DE MASSA ZAL DIT NIET NOODZAKELIJK OP EEN ZELFDE MANIER ZIEN.
Of of
Als, en deze mogelijkheid bestaat, de Argentijnse heersende klasse de macht uit haar handen voelt glippen en besluit over te gaan tot een tactische terugtocht door een grondwetgevende vergadering toe te staan, dan is het bijna zeker – of op zijn minst hoogst waarschijnlijk – dat de assemblee gedomineerd zal worden door rechtse partijen, of ten minste door partijen die veeleer het tegenovergestelde willen dan de revolutionaire omverwerping van het kapitalisme. Eveneens zal de bourgeoisie indien nodig zelfs gebruikmaken van ‘linkse’ partijen om haar wil door te drijven, door zeer radicaal klinkende maatregelen naar voren te schuiven, teneinde de massa verwarring te brengen en af te leiden van de strijd om de macht.
Dit is de meest waarschijnlijke uitkomst om verschillende redenen. Allereerst zal de bourgeoisie moeite noch geld sparen om ervoor te zorgen dat haar partijen en kandidaten worden gekozen. Ten tweede zullen het oude staatsapparaat, de rechters, electorale ambtenaren enzovoort, nog steeds op hun plaats blijven, waardoor fraude, stemmenknoeierij en corruptie kinderspel zijn. Ten derde is de revolutionaire beweging niet op haar sterkst in de electorale en parlementaire arena en zal ze onvermijdelijk benadeeld worden indien geconfronteerd met deze goed geoliede electorale machines van de burgerij. En last but not least versterken verkiezingen tot burgerlijke parlementen de meer achtergebleven en inerte massa, in vergelijking met de actieve en politiek bewustere elementen, die een leidende rol spelen in de strijd.
Het is heel goed mogelijk dat een grondwetgevende vergadering samengesteld wordt op een moment dat de massa’s moe beginnen te worden na een periode vol revolutionaire inspanningen. De burgerij en haar politieke afgevaardigden zouden geen openlijk contrarevolutionair programma naar voren schuiven. Integendeel, ze zouden eerder de massa’s trachten te bedriegen, met beloftes van hervormingen en een betere levensstandaard. Onder deze omstandigheden zou een man als Saa, of iemand die radicaler klinkt, naar voren kunnen worden geschoven. De massa zal gesust worden door de belofte van een beter leven, aangezien de burgerij hen de zon, de maan en de sterren zal beloven om maar een einde aan de beweging te maken. Uiteindelijk zijn woorden erg goedkoop.
Vanzelfsprekend zou zo’n regering nooit lang standhouden. Achter de coulissen zou de reactie haar messen slijpen. Samenzweringen zouden beraamd worden in de hoogste rangen van de generale staf. De rechtervleugel van de grondwetgevende vergadering zou zich beginnen te organiseren en zich steeds meer beginnen roeren. De pers zou een meedogenloze campagne van beschuldigingen beginnen tegen de ‘anti-patriottistische’ regering. De massa’s, die hun vertrouwen gesteld hadden in de constituante en de beloftes van de reformistische vleugel, zouden gedesillusioneerd worden en in apathie vervallen. Op dit moment zou de reactie toeslaan.
Nadat het tij van de revolutie weggeëbd is, zal de heersende klasse wraak nemen. Het vreselijke vooruitzicht op een terugkeer naar de nachtmerrie van de junta zou eens te meer opduiken. Deze keer zou die zich echter tot een nog vreselijker regime ontpoppen. De burgerij zal het gewone volk doen boeten voor de angsten die zij hebben uitgestaan.
Is deze uitkomst onvermijdelijk? Absoluut niet. Het revolutionaire potentieel van de massa is nog steeds intact. De massa’s zijn nog niet verslagen. Maar een vastberaden oriëntatie is noodzakelijk. Alvorens de voorhoede de massa’s iets kan bijbrengen, dient ze zich te ontdoen van alle halfslachtige en dubbelzinnige elementen uit haar programma. Het programma en de slogans van de partij moeten op een heldere en ondubbelzinnige manier gebaseerd zijn op het perspectief van een socialistische revolutie. De slogan van een grondwetgevende vergadering heeft hierin geen plaats.
Het potentieel voor machtsovername door de arbeidersklasse bestaat in Argentinië. Het is aanwezig in de Nationale Assemblee van de Piqueteros. Maar bovenal is het aanwezig in de volksvergaderingen. Op de vierde bijeenkomst van alle volksvergaderingen in Buenos Aires namen ze de slogan “Laat de Vergaderingen regeren” aan. Dit is de correcte slogan, de slogan van de macht aan de arbeiders. Maar toen, waarschijnlijk onder invloed van die linkse organisaties die de slogan aannamen, werd hieraan toegevoegd “Voor een grondwetgevende volksvergadering“. Dit is een goed, maar tragisch voorbeeld van één stap voorwaarts en twee stappen achterwaarts. In plaats van verwarring te zaaien, hadden de Argentijnse marxisten de slogan “Roep een nationaal congres van afgevaardigden van volksvergaderingen en werkplaatsen samen “ moeten introduceren. Dit zou een concrete manier geweest zijn om de klasse voor te bereiden op de machtsovername.
Ironisch genoeg is er al een gelijkaardige bijeenkomst samengeroepen onder naam van de Nationale Assemblee van tewerkgestelde en werkloze arbeiders, waar de volksvergaderingen ook afgevaardigden naar sturen. De kameraden van de PO hebben hier een actieve rol gespeeld, wat tot hun eer strekt. Maar zou het niet correcter zijn, als centrale vraag, te werken aan de veralgemening van deze beweging, teneinde bredere lagen arbeiders te betrekken, in plaats van constant de slogan van een grondwetgevende vergadering te lanceren?
Het is noodzakelijk de waarheid niet te verbergen. Beginnend met de meest actieve lagen van de beweging, moeten we geduldig uitleggen dat de omverwerping en onteigening van de kapitalisten de enige weg uit de crisis is. De overwinning van de Argentijnse werkende klasse zou een aardverschuiving veroorzaken doorheen heel Latijns Amerika, alsook doorheen Noord-Amerika. Maar zelfs dan zouden de problemen niet opgelost kunnen worden binnen de grenzen van Argentinië. De slogan van de Socialistische Verenigde Staten van Latijns Amerika moet naar voren gebracht worden als het enige waardige perspectief voor de arbeiders van Argentinië.
Op lange termijn zal het een kwestie zijn van ofwel een burgerlijke dictatuur, ofwel een machtsovername door de werkende klasse. Er bestaat geen andere mogelijkheid.
In december schreef ik: “Er zijn maar twee mogelijkheden voor de Argentijnse revolutie: of het wordt een van de grootste overwinningen of het wordt een van de verschrikkelijkste nederlagen.” Ik zie vooralsnog geen enkele reden hier ook maar één woord aan te veranderen.
