De oorlog in Irak heeft niets opgelost vanuit het standpunt van het Amerikaanse imperialisme maar heeft een periode van zelfs nog meer instabiliteit op wereldschaal ingeluid. De wereld is nu een meer turbulente, meer volatiele en gevaarlijkere plaats dan het een paar maanden geleden was.
Al met al was het resultaat van de oorlog het gunstigste resultaat voor Washington. De gevechten waren vrij snel voorbij en de verliezen – tenminste aan de kant van coalitiestrijdkrachten – waren relatief klein. De ineenstorting van het Irakese verzet in de laatste etappes maakte een eind aan alle twijfel met betrekking tot de gevechtscapaciteit van het regime. Het is duidelijk dat de vechtkwaliteiten van het Irakese leger verminderden naargelang de oorlog dichter bij Bagdad kwam, terwijl precies het tegenovergestelde verwacht werd.
Toen de ineenstorting zich aandiende, was het plotseling en totaal. De verklaring hiervoor ligt gedeeltelijk aan de kolossale superioriteit van de Amerikaanse vuurkracht en de beheersing van het luchtruim. Maar dat kan niet alles verklaren. De Amerikanen waren doodsbang Bagdad in te gaan omdat ze daar zware straatgevechten en veel slachtoffers verwachtten. Zij waren het meest verbaasd over de snelheid waarmee het verzet afbrokkelde.
De uiteindelijke overwinning van de strijdkrachten van de ‘coalitie’ was onvermijdelijk, maar de plotselinge ineenstorting in Bagdad kan niet helemaal uitgelegd worden in termen van technologische superioriteit van het Amerikaanse leger en de luchtmacht. Het was meer een kwestie van moreel. Op het moment van de waarheid waren de meeste Irakezen niet bereid te sterven voor het regime van Saddam Hoesein, zelfs ondanks hun haat tegenover de Amerikaanse imperialisten. De rede hiervoor was de interne ontbinding van het regime zelf. De vechtcapaciteit en moed van de Irakese strijdkrachten daalden des te hoger we de rangen van de staat in ogenschouw nemen. De gewone Irakese soldaten en de fedayeen vochten over het algemeen moedig. Daar tegenover vervulde de Republikeinse Garde, Saddams gekoesterde elitecorps, niet haar belofte om te vechten tot de dood. Ze desintegreerde simpelweg.
Bijgevolg behaalde de ‘coalitie’ de overwinning veel makkelijker dan ze verwacht hadden. Dit feit heeft zekere politieke consequenties. Een langdurige campagne met veel slachtoffers zou desastreuze gevolgen hebben gehad in de VS. In Groot-Brittannië zou Blair in een onmogelijke situatie gekomen zijn. Recent is aan het licht gekomen dat Jack Straw en andere prominente kabinetsleden zich voorbereidden om af te treden als het aantal parlementairen van Labour die tegen de oorlog stemden, zou stijgen. De omstandigheden die met de val van Bagdad gepaard gingen waren zeer gunstig voor de rechtsgeoriënteerde kliek in het Witte Huis. Bush en Rumsfeld kwamen er sterker uit te voorschijn, voorlopig tenminste. Bovendien zijn de haviken Rumsfeld-Cheney-Wolfowitz er sterker uitgekomen ten koste van Colin Powell. Het zwaartepunt binnen de Bush-administratie is dus nog verder naar rechts geschoven. Dit zal gevolgen hebben voor de binnenlandse en bovenal voor het buitenlandse beleid van de Verenigde Staten in de komende periode.
Het is toch frappant dat tijdens de presidentiële verkiezingscampagne – voordat hij op frauduleuze wijze toegang kreeg tot het Witte Huis – Bush een vurig advocaat van het isolationisme was. Zijn slogan was ‘Amerika eerst’. Maar in het tijdperk van het monopoliekapitalisme en het imperialisme betekent ‘Amerika eerst’ niet isolationisme maar een agressief en vraatzuchtig buitenlands beleid. Rumsfeld, Cheney, Wolfowitz en hun vrienden binnen de republikeinse rechtervleugel zijn meest uitgesproken voorstanders hiervan. Paul Wolfowitz, de plaatsvervanger van Rumsfeld, heeft druk uitgeoefend voor de invasie van Irak vanaf het begin van de jaren negentig. Wolfowitz eiste militaire actie tegen Irak direct na 11 september, ofschoon er niet het minste bewijs was aangaande een link tussen Irak en de Twin Towers. Volgens sommige bronnen werden zij gedeeltelijk daarvan afgebracht door inmenging van Tony Blair, die er op aandrong Afghanistan aan te vallen. Maar ze gaven nooit hun originele plan op, waarvoor 11 september en de zogenaamde ‘oorlog tegen het terrorisme’ een gemakkelijk excuus vormden.
De verdeeldheid binnen de regering, zowel voordat de oorlog begon (over de rol van de VN) als tijdens de oorlog (over het militaire beleid), laat zien dat een sectie van de heersende klasse zich niet gemakkelijk voelt bij de ‘irrationele exuberantie’ van de Republikeinse rechtervleugel. Die stroming wordt vertegenwoordigd door Powell. Maar de snelle overwinning in Irak heeft de balans tegen zijn factie doen overslaan. De Conservatieven zitten stevig in het zadel en ze zullen hun voordeel gebruiken om hun beleidsvoornemens in uiteenlopende terreinen door te drukken.
De situatie in Irak
Het beleid dat wordt gevoerd door de regering van Bush in Irak is precies wat we hadden kunnen verwachten. Met onwelvoeglijke haast grepen ze direct na het begin van de vijandelijkheden naar de olievelden. De enige ministeries in Bagdad die ze beschermden waren het olieministerie en het ministerie van binnenlandse zaken. De gehele manier van optreden van de Amerikaanse imperialisten in Irak is niet die van bevrijders maar die van een bezettingsleger en een koloniale macht. Ze zijn inhalig en aanmatigend. Ze zijn eveneens grof. Zou gauw als de gevechten waren begonnen, maakte Bush bekent dat alle contracten voor de Irakese reconstructie naar Amerikaanse ondernemingen zou gaan – die allen grote bijdragen betalen aan de Republikeinse partij. Denktanks van de rechtervleugel, zoals de Heritage Foundation, hebben gedetailleerde plannen ontworpen voor de massale privatisering van de Irakese olie. Dit is illegaal volgens het internationale recht, maar zoals de invasie van Irak op zich zelf illegaal was volgens hetzelfde recht, halen zij enkel hun schouders op.
De hypocrisie van de imperialisten is echt shockerend. Ze blijven betuigen dat ze niet geïnteresseerd zijn in de Irakese olie, dat de olie ‘aan het Irakese volk ten deel valt’, enzovoorts, terwijl er plannen worden gemaakt om de hele zaak over te dragen aan Amerikaanse aannemers en grote olieondernemingen.
In de eerste plaats zal het veel geld en tijd kosten om de Irakese olievelden weer in werk te stellen. Er is geschat dat het tenminste een jaar duurt om naar de vooroorlogse productieniveaus terug te keren, die al zeer laag waren, wat miljarden dollars zal kosten vanwege het slechte onderhoud van de Irakese installaties na meer dan een decennium embargo. Maar de problemen houden daar niet op. Lukoil, de Russische oliemaatschappij die grote belangen in Irak heeft en veel geld ervan te goed heeft, dreigt juridische actie te ondernemen als de Amerikanen Irakese olie proberen te verkopen op de wereldmarkt. De Russen en de Fransen hebben een sleutelrol voor de VN in de Irakese reconstructie opgeëist, wat codetaal is voor: wij willen ons aandeel in de rijkdom! De Amerikanen hebben geantwoord met een vriendelijk voorstel: dat de Russen en de Fransen het geld dat Irak hun verschuldigd is (best een hele hoop) zou moeten kwijtschelden en dat dit hele goeie manier zou zijn om te helpen met de Irakese reconstructie.
Moskou en Parijs stelden deze grap niet op prijs en antwoordden met de weigering om de VN toe te laten de sancties op te heffen of het olie-voor-voedsel-programma te herstellen [Ondertussen zijn ze wel door de knieën gegaan, n.v.d.r.]. zodat de VS de olieproductie en -verkoop kunnen herstarten. Met een zekere scherpzinnigheid wijst Putin erop dat, aangezien de sancties werden opgelegd omdat verondersteld werd dat Irak massavernietigingswapens heeft, de VS en het VK bewijs moeten leveren dat Irak nu vrij is van zulke wapens voordat de sancties opgeheven kunnen worden. Maar tot nu toe is er geen teken van zulke wapens, ondanks al de inspanningen van de CIA.
Dit is een serieuze zaak voor de CIA, aangezien de kosten van bezetting en reconstructie worden geschat tussen de één en tweehonderd miljard dollar. In de vorige oorlog bevonden de VS zich in een brede coalitie, waar Rusland, Frankrijk, Duitsland en Saoedi-Arabië deel van uitmaakten. Zij betaalden alle rekeningen onderling en de oorlog kostte Amerika bijna niets. Maar deze keer is er niemand anders die wil betalen en de VS zullen de rekeningen zelf mogen betalen. Vanzelfsprekend is de mening van het Witte Huis dat de Irakezen blij zouden moeten zijn voor hun bevrijding en dat de VS een beetje assistentie verdienen voor het doen van al die moeite.
De bevolking van Irak lijkt spijtig genoeg niet erg gelukkig en protesteert dagelijks tegen haar ‘bevrijders’. Het aantal gewelddadige incidenten neemt constant toe en het aantal doden stijgt. De blik op de gezichten van de Amerikaanse soldaten vertelt het hele verhaal. Hun werd aangepraat dat ze zouden worden verwelkomd als bevrijders maar in plaats daarvan worden zij geconfronteerd met een woedende en haatdragende bevolking die wenst dat ze vertrekken. Ze leven met constante vrees voor sluipschutters en zelfmoordbommen en ze zijn geneigd eerst te schieten en daarna vragen te stellen. Dit is een voldoende recept voor massamoorden en wreedheden, wat dan weer zal resulteren in het aanwakkeren van de brandende haat tegenover de binnendringers en in de ontwikkeling van het gewapend verzet. Dit is eigenlijk al begonnen. Het kan voor jaren doorgaan.
Ondanks de vlugge Amerikaanse overwinning blijken de zaken niet zo simpel te liggen als Rumsfeld zich had voorgesteld. De poging om Irak een Amerikaans marionettenregime op te leggen is ernstig in gevaar. Het Pentagon steunde Ahmed Chalabi, ronduit een Amerikaanse stroman met een duister verleden waaronder criminele ondernemingsactiviteiten waarvoor hij in Jordanië nog steeds gezocht wordt (de laatstgenoemde is echt een zeer goede aanbeveling voor samenwerking met mensen als Rumsfeld en Cheney). Chalabi wordt gehaat door de meeste Irakezen en heeft geen serieuze basis onder de bevolking.
De grove onwetendheid van de Amerikanen met betrekking tot de omstandigheden in Irak werd aan het licht gebracht door hun misrekening in relatie tot de Sjiieten in het zuiden. Ze dachten dat de laatstgenoemden in opstand zouden komen tegen Saddam Hoessein en de invallers met open armen zouden verwelkomen. Maar niets van dit gebeurde. De bewoners herinnerden nog zeer goed hoe de andere George Bush hen in 1991 had aangespoord en hen daarop cynisch had overliet aan de ‘genade’ van Saddam Hoessein.
Washington plaatste haar vertrouwen in de Sjiïtische stroman, Abdel Majid Khoel, maar hij werd geveld door politiek vijanden op 10 april voor de ogen van zijn Amerikaanse bodyguards. Een agent van Washington in Irak zijn, is vandaag de dag niet een bijzonder gezonde bezigheid, zelfs als de betaling goed is.
Napoleon wist een hoop over bajonetten en hij vond veel toepassingen voor ze, maar hij wees erop dat er één ding is waar ze niet voor gebruikt kunnen worden: Je kan niet zitten op bajonetten. De Amerikanen en de Britten hebben geen echte basis onder de Irakezen. Iedere ondersteuning die ze zouden kunnen hebben gehad in het begin is verdampt als water in de woestijn. Militaire superioriteit is weinig hulp hier. Een langgerekte guerrillaoorlog, gevoerd met primitieve methoden zoals scherpschutters, hinderlagen en zelfmoordbommen, kan een vernietigend effect hebben over een lange periode als het de ruggesteun heeft van het volk – en dat zal het.
Het Amerikaanse imperialisme is de machtigste natie in de hele geschiedenis, maar haar macht is niet absoluut. Het werd verslagen in Vietnam door een leger op blote voeten. Om meer precies te zijn, het werd verslagen op het thuisfront door een massabeweging die tegen die oorlog was. Tot dusver heeft de meerderheid van de Amerikanen de oorlog gesteund, maar dat was omdat het kort was en relatief pijnloos voor Amerika. Als echter blijkt dat Amerikaanse soldaten voor een lange tijd vast zitten in Irak, blootgesteld aan aanvallen van een vijandige bevolking, zal de houding van het Amerikaanse volk veranderen. In Libanon was een enkele autobom genoeg om het Amerikaanse leger te laten terugtrekken. Overeenkomstige gebeurtenissen in Irak zijn onvermijdelijk. Het uiteindelijke resultaat zal hetzelfde zijn, vroeg of laat.
Het Midden-Oosten
De Amerikaanse imperialisten stelden zich voor dat een militaire overwinning in Irak meer stabiliteit in het Midden-Oosten zou brengen. Het tegenovergestelde is het geval. Met deze dames en heren komt de lust met het eten. Na ogenschijnlijk met onverwacht gemak met Irak afgerekend te hebben, zijn ze al aan het rondkijken voor nieuwe mikpunten. Onmiddellijk beschuldigden ze Syrië er niet alleen van dat het militaire ondersteuning gaf aan Bagdad en gevluchte leiders van de Baathpartij onderdak verleende, maar dat het ook massavernietigingswapens bezit – wat, zoals we weten, Amerika een automatisch recht geeft om ieder land naar hun keuze binnen te vallen.
Er schijnt echt iets onevenwichtigs te zijn aan deze mensen. De neoconservatieven hebben een beleidsplan ontwikkeld dat, als het uitgevoerd zou worden, de hele wereld op zijn hoofd zou zetten en overal chaos zou veroorzaken. Ze zijn lang geleden in nauw contact getreden met de extreemste elementen van de zionistische rechtervleugel in Israël en ze delen ogenschijnlijk het verlangen van de laatstgenoemde om de bestaande Arabische regimes op te breken en het hele Midden-Oosten te balkaniseren. Het feit dat zo’n plan de afzetting van pro-westerse regimes in Egypte en Saudi-Arabië en het veroorzaken van chaos en oorlogen overal in de regio inhoud, lijkt hen in het minst niet te interesseren.
De woordvoerders van deze trend beargumenteren publiekelijk dat na het verslaan van Irak het Amerikaanse leger onmiddellijk zou moeten verder gaan met de invasie van Syrië, Iran en Saudi-Arabië. Dit zal, volgens hun vaste overtuiging, een niet tegen te houden domino-effect hebben, wat zal leiden tot de oprichting van ‘democratische’ regimes in het hele Midden-Oosten en algemene vrede en welvaart onder de weldadige heerschappij van de markteconomie – op de lange termijn. Maar het probleem met de lange termijn, zoals Keynes uitlegde, is dat we allemaal dood zullen zijn.
Het is een grafische indicatie van het verval van het Amerikaanse kapitalisme dat zulke mensen ook maar enige openbare ambt kunnen bekleden, laat staat in het Witte Huis. Ze hebben geen begrip van zowel de realiteit van het Midden-Oosten als van wereldpolitiek in het algemeen. Natuurlijk, ze zijn niet verantwoordelijk voor de crisis van het wereldkapitalisme, maar met hun handelingen zullen ze die zeker verergeren en een bijzonder explosief karakter verlenen.
Een oorlog met Syrië zou Sharon erg goed uitkomen. Zo zou zich immers het vooruitzicht openen voor Israël om de hele Golan-Hoogte in te nemen en ook de steun aan Hizbollah te verijdelen. Maar het zou de hele Arabische wereld ondersteboven gooien. Israël zou militair betrokken geraken, wat Saoedi-Arabië en Egypte zou destabiliseren. Het zou de kloof met Europa en Rusland verdiepen. Daarom, tot de grote teleurstelling van Tel Aviv, moesten de Amerikanen ervan afzien om Syrië aan te vallen – tenminste voor het ogenblik. Om hun teleurstelling te verzachten zetten ze Damascus onder grote druk, waarbij toevlucht wordt genomen tot schaamteloze chantage en pesterij om de Syriërs te dwingen te doen wat Washington wil.
Het Palestijnse vraagstuk
Als susmiddel voor de Arabische opinie en voor zijn ‘vriend’ Tony Blair, die wanhopig een gebaar nodig heeft om zijn imago thuis op te vijzelen, heeft Bush aangegeven dat er een oplossing zou kunnen zijn voor het Palestijnse probleem. Maar in realiteit is dit lege propaganda. De Republikeinse rechtervleugel bewondert Sharon en ondersteunt hem met veel enthousiasme. Israël is uiteindelijk de enige betrouwbare bondgenoot van de VS in het Midden-Oosten. De botsing met Turkije onderstreepte dat nog eens.
Na de val van de Sovjetunie dachten de VS dat ze de diensten van Israël niet zo vaak meer nodig zouden hebben. Ze wilden betere relaties met de conservatieve Arabische regimes zoals Egypte en Saoedi-Arabië en zetten de Labour-regering in Tel Aviv onder druk om enkele concessies te doen aan de Palestijnen. Deze concessies stelden niet veel voor en leidden tot de tweede Intifada.
De Amerikanen zouden ongetwijfeld het Palestijnse issue willen oplossen, maar ze willen hun Israëlische bondgenoten niet van hen vervreemden door dat te doen. De huidige regering is zelfs minder geneigd om eisen te stellen aan haar vriend Sharon dan Clinton, en het standpunt van Sharon is zeer duidelijk. Terwijl hij een paar met tegenzin ‘verzoenende’ geluiden voor de camera’s maakt is zijn standpunt: Wat we hebben, houden we.
De zogenaamde wegenkaart voor een Palestijnse staat is bedrog. De Palestijnen krijgen alle eisen opgelegd. Voor Sharon daarentegen hoeft geen enkele serieuze eis inwilligen. De Palestijnse Autoriteit (PA) is gedwongen zichzelf te ‘hervormen’, waarbij de Amerikaanse stroman Abu Mazen (Mahmoud Abbas) in een sleutelpositie wordt geplaatst, en dan moeten ze beloven ‘alle gewelddadigheden te stoppen’ als een voorwaarde voor gesprekken met de Israëli’s. Maar de PA kan niet ‘alle gewelddadigheden stoppen’, zoals de laatste zelfmoordbommen in Israël aantonen. Daarom zal Sharon geen enkele beweging maken en de hele zaak vast blijven steken.
De eisen aan de Israëlische bezetters zijn zacht en mild. Hen wordt niet gevraagd nederzettingen te ontmantelen, alleen het stoppen met bouwen van nieuwe. Hen wordt niet gevraagd om hun leger van de bezette gebieden terug te trekken, maar alleen vanuit de steden weg te trekken. Zelfs als ze dit doen zal het alleen maar betekenen dat ze een paar kilometers terugtrekken en kunnen terugkeren wanneer het hun uitkomt. Ondertussen maken de Israëli’s een muur die hen fysiek zal scheiden van de Palestijnse gebieden. Dit wordt verondersteld een veiligheidsmaatregel te zijn, maar in feite zou het Israël een complete wurgreep op de economie van iedere Palestijnse entiteit verschaffen. Het heeft dit al want het opent en sluit de grens wanneer het hun uitkomt, waardoor de Palestijnen die in Israël werken worden verstoken van werk en brood. De muur versterkt deze macht.
De Israëlische imperialisten zouden de creatie van een levensvatbare Palestijnse staat aan hun grens nooit toelaten. Als zo’n staat wordt gecreëerd zou het alleen een marionettenstaat kunnen zijn die geheel afhankelijk is van Israël en wordt geleid door haar agenten om de Palestijnen onder toezicht te houden. Dat zal geen vrede brengen maar nieuwe catastrofes, waaronder broederconflicten tussen de Palestijnen zelf. Nog de imperialisten, nog de bourgeoisie kunnen het Palestijnse probleem oplossen. Diegene die claimen dat wel te kunnen misleiden zichzelf en de mensen. Het zal een permanente bron van oorlogen in het Midden-Oosten blijven totdat de Israëlische imperialistische staat is omvergeworpen. Maar hiervoor is een gemeenschappelijke beweging van Arabische en Joodse arbeiders nodig en dit kan alleen worden bereikt met een socialistisch programma en beleid. Op kapitalistische basis is het Palestijnse probleem echt onoplosbaar.
Het centrale probleem van het Midden-Oosten is de zwakte van de krachten van de socialistische revolutie. De mislukkingen van de stalinisten in het verleden, met hun zogenaamde ‘twee-stadia-theorie’ en de onderwerping van de arbeidersklasse aan de nationalistische bourgeoisie, desoriënteerde de werkers en de jongeren. Als resultaat kregen we de groei van het islamitisch fundamentalisme, wat de beweging in een impasse heeft geleid. Op kapitalistische basis is er geen weg vooruit voor de bevolking van het Midden-Oosten. Economische stagnatie, armoede, werkeloosheid, oorlog – dat is de enige toekomst dat de regio te wachten staat. Niettemin heeft het al het potentieel om een welvarend gebied te worden met een hoge levensstandaard en een bloeiende cultuur op basis van een socialistische federatie die de uitgestrekte middelen van de regio bij elkaar zou voegen in het belang van de gehele bevolking. Op zo’n basis zouden alle conflicten verdwijnen en zou de woestijn bloeien. Dat is het enigste perspectief dat het waard is om voor te vechten en te sterven. Het is het perspectief van de socialistische revolutie.
Opdoemen van nieuwe contradicties
Constant verschijnen er nieuwe contradicties op wereldschaal. Er is overal enorme instabiliteit, wat de diepte van de mondiale crisis van het kapitalisme weerspiegelt. Op ieder niveau zien we de proliferatie van splitsingen, barsten en kloven. Elk van de instellingen die na 1945 werden opgericht, is in een crisis. De VN, NAVO, de EU, de G8. Daarenboven gaapt er een serieuze en wijder wordende kloof tussen de VS en de EU. En het is moeilijk om te zien hoe deze verdeeldheid zal worden opgelost in de nabije toekomst.
De borst van de Amerikaanse imperialisten zwelt bij het gevoel van macht. Zij gedragen zich zelfs tegen hun vrienden arrogant. Na slaafs de dictaten van Washington te hebben opgevolgd, worden de Britse imperialisten nu genegeerd door hun bondgenoten aan de andere kant van de Atlantische Oceaan. Zoals we voorspelden zullen ze niks krijgen, of niet veel meer dan niks, wanneer de buit wordt verdeeld. De grote Amerikaanse ondernemingen zullen alles voor henzelf grijpen. Bewust van hun oncomfortabele situatie pogen Blair &co de relaties met Frankrijk en Duitsland te herstellen. Maar daarmee zijn ze niet erg ver gekomen. Parijs en Berlijn zijn van mening dat zij zijn verraden en dat die ‘valse Albion’ niet is te vertrouwen. Niet lang geleden planden de Britten en de Fransen samen te werken aan een Europese ‘Defensiemacht’, gedeeltelijk in een poging een tegenwicht te creëren tegenover Duitsland. Nu is er een verschuiving geweest in Europa. Frankrijk heeft zich van Groot-Brittannië afgewend en zoekt toenadering tot Duitsland.
Groot-Brittannië wordt in Parijs en Berlijn gezien als een instrument van het Amerikaanse imperialisme binnen Europa. De Amerikanen en de Britten manoeuvreren met rechtse regeringen van Spanje en Italië en ook met de nieuwe staten van Oost-Europa om een blok te vormen tegen Frankrijk en Duitsland. Als antwoord vormen de Duitsers en de Fransen een blok met België en Luxemburg. De macht van Duitsland en Frankrijk is van die aard dat Groot-Brittannië zichzelf heel snel geïsoleerd zal zien in Europa, zeker aangezien de rechtse regeringen in Rome en Madrid het niet lang zullen maken en Duitsland Oost-Europa economische kan domineren.
De veelgeroemde ‘eenheid’ van Europa is ontmaskerd als erg fragiel en onstabiel. De Franse en de Duitse regeringen waren al gealarmeerd door de kolossale macht van het Amerikaanse imperialisme in de tijd van Kosovo. Nu is hun zorg nog groter geworden. Ze hebben beslist om de Europese Defensiemacht erdoor te drijven. Maar dit heeft meteen een crisis in relatie tot Groot-Brittannië teweeggebracht, omdat zij erop staan dat de nieuwe defensiemacht geen rivaal mag worden van de NAVO (dat betekent, van de VS). Maar dit is precies wat het bedoeld is te zijn!
De Amerikanen beschuldigen de Fransen en de Duitsers ervan hen te ontwijken in de militaire planning. Maar dat is precies wat de Amerikanen deden, zowel in Kosovo als Irak. De rivaliserende groepen van imperialisten zijn vastberaden hun eigen belangen na te jagen op wereldschaal en deze belangen stemmen in geen geval met elkaar overeen. De Amerikaanse interventie in het Midden-Oosten en Afrika is een direct gevaar voor de Franse belangen. Terloops gezegd, deze splitsingen en conflicten tussen de verschillende imperiale machten tonen de complete onzin aan van het idee dat er zoiets was als een verenigd, supernationaal wereldimperialisme of ‘Imperium’.
In een poging een tegenwicht voor de VS te vinden kijken de Fransen en de Duitsers uit naar een deal met Moskou. Putin heeft niks gekregen van zijn verzoenend beleid tegenover Washington. De Amerikanen dringen de traditionele invloedssferen van Rusland in Centraal-Azië en de Caucasus binnen. In Irak bedreigen ze direct de lucratieve oliehandel van Rusland. Als resultaat nam Rusland een vijandige positie aan in relatie tot het Irak-avontuur van Amerika en beweegt het zich naar een blok met Frankrijk en Duitsland.
Hoe stevig deze allianties zijn is een andere verhaal. Zulke allianties en blokken neigen te veranderen met de verschuivende belangen van de betrokkenen. De Fransen en de Duitsers willen Moskou aan hun zijde houden vanwege de door hen waargenomen economische mogelijkheden. De Amerikanen zullen alles doen wat in hun macht ligt om te voorkomen dat Rusland een alliantie consolideert met Frankrijk en Duitsland. In hoeverre zij daarin succes kunnen hebben, hangt af van hoeveel concessies ze bereid zijn te doen ten opzichte van Rusland. Totnogtoe hebben ze er niet veel gedaan.
In een poging uit te vinden wat de intenties van de Russen waren werd Blair door Bush op een missie naar Moskou gestuurd. Mr. Blair denkt graag dat hij een speciale relatie heeft met Putin en ook met Bush. In feite is zijn speciale relatie met de Amerikaanse president die van een dienaar tegenover een meester. Vladimir Putin is zich zeer goed bewust hiervan en vond het niet leuk een bezoek te krijgen van de loopjongen in plaats van de baas. Hij nam zijn wraak door Blair publiekelijk te ridiculiseren tijdens een persconferentie waarin hem werd gevraagd waar de massavernietigingswapens waren. Hij kreeg geen antwoord.
De wereldeconomie in crisis
Uiteindelijk weerspiegelen de conflicten tussen de verschillende imperialistische machten en de handelingen van het Amerikaanse imperialisme op wereldschaal, de crisis van het kapitalisme en de stagnatie van de productiekrachten, die zijn ingesloten door de dwangbuis van het private eigendom en de natiestaat.
Het einde van de oorlog had niet het effect de economische groei op te drijven, zoals velen hadden verwacht. Alle economische voorspellers hebben hun predicties aangaande de economische groei naar beneden moeten bijstellen. Het IMF heeft zijn vooruitzicht voor de groei van de wereldeconomie verlaagt van 3,7 naar 3,2 procent.
De verwachting is dat de VS groeien met 2,2 procent, ofschoon ze in het eerste kwartaal van dit jaar groeiden met een jaarlijkse ratio van slechts 1,6 procent. De werkloosheid in de VS groeit al maar aan: In februari groeide ze met 357.000 en in maart met nog eens 108.000. De sleutel tot economische groei zijn altijd de productieve investeringen. Investeringen in de VS groeiden met 10 procent per jaar in de periode 1996-2000, maar in 2001-2002 krompen ze met 5,5 procent op jaarbasis. Er zal geen echt herstel zijn van de Amerikaanse economie totdat er een herleving is van de investeringen. Maar dit hangt af van een herstel van de winsten en dat is nergens in zicht. Het bestaan van massale overproductie (‘overcapaciteit’) zorgt voor een neerwaartse druk op de prijzen en de winsten. Het Amerikaanse capaciteitsgebruik staat op het ogenblik in de buurt van een recordlaagte.
De achtereenvolgende renteverlagingen hebben enig effect gehad door de stimulatie van het krediet, maar dit kan niet vol worden gehouden. Het krediet, zoals Marx uitlegde, heeft als effect dat het de markt voor een tijdje verder uitbreidt dan haar natuurlijke limieten. Vroeg of laat moet geleende geld echter teruggebracht worden, mét intrest. Op een zeker punt zal het proces zijn limiet bereiken en beginnen terugslaan, waardoor een nog veel ernstigere crisis zal resulteren. De crisis zal worden verzwaard door het feit dat tijdens de laatste boom het hele systeem z’n limiet te boven ging waardoor er serieuze onevenwichtigheden werden geproduceerd die uiteindelijk zullen moeten worden gecorrigeerd. Dit zal een pijnlijk proces zijn. Gewoonlijk hebben bedrijven aan het einde van een recessie een klein financieel overschot, bijvoorbeeld. Maar op het ogenblik staan de Amerikaanse bedrijven nog steeds diep in het rood. En dat is niet alles. Overal in de VS zien we tekorten en schulden die over de economie hangen als een dreigende zwarte wolk.
Het federale budget, dat een overschot vertoonde onder Clinton, vertoont nu een tekort. Wat stelt George W. Bush voor om dit op te lossen? Aan de ene kant vraagt hij om een enorme vergroting van de militaire uitgaven, aan de andere kant vraagt hij om een belastingverlaging van 726 miljard dollar. Alan Greenspan wees erop dat dit een onverdedigbare positie is en werd daarvoor beloond met een venijnige aanval de Republikeinse rechtervleugel, die zover ging om zijn afzetting te eisen. Uiteindelijk heeft het Congres alleen de helft van gevraagde belastingverlagingen goedgekeurd. Maar de overwinnaar van Bagdad zal gauw om meer vragen.
Niet alleen is er een ongekende hoeveelheid private en ondernemingsschuld, niet alleen is er een enorm en groeiend overheidstekort, maar het handelstekort van Amerika is ook ontzaglijk. Het staat nu op vijf procent van het BBP van Amerika en wordt verwacht te stijgen naar zeven of zelfs acht procent. Met andere woorden, de VS staan diep in schuld bij de rest van de wereld en financieren een uitgavenboom op kosten van buitenlands geld. Deze situatie trotseert de economische wetten van de zwaartekracht. Ze is duidelijk onhoudbaar. Trouwens, als ieder ander land zulke cijfers liet zien, zou het IMF aan de deur kloppen om te vragen om een beleid van besparingen en soberheid. Het gaat hier echter niet om om het even welk land, maar om de VS. Zelfs in dit geval zal het verhaal niet blijven duren. Vroeg of laat zal het buitenlandse kapitaal dat Amerika instroomde er weer uitstromen, waardoor een steile val in de waarde van de dollar wordt veroorzaakt en de wereld in een serieuze crisis wordt gestort.
Stephen Roach, hoofdeconoom van Morgan Stanley, waarschuwt dat de wereldeconomie aan de rand van een crisis staat. Het probleem is dat geen andere economie het noodzakelijke gewicht heeft om de wereldeconomie uit een recessie te trekken. In het verleden speelden Duitsland en Japan als motor van de wereldeconomie naast de VS, maar nu is dat niet meer zo.
De investeringen in de EU zijn gekrompen sinds het midden van 2000. Frankrijk en Duitsland hebben allebei tekorten die meer zijn dan wat wordt toegelaten door het komisch misgenoemde ‘groei en stabiliteitspact’. Nu zal ook Italië een tekort van drie procent of meer bereiken. Dit vernietigt volledig de targets van het eurogebied, dat zich richtte op een tekort van 0,3 procent in 2002 en nul in 2003. In plaats daarvan was het totale tekort in 2002 2,3 procent en zeggen ze nu dat ze niet in evenwicht zullen zijn tot 2006, op z’n vroegst. Zoals we al dikwijls hebben uitgelegd is de poging om economieën te verenigen die zich in verschillende richtingen bewegen door hen te dwingen een rigide monetair systeem aan te nemen, gedoemd naar een ramp te leiden, vooral tijdens een recessie. Dit is nu waarneembaar. Ze kunnen niet de rente verlagen zoals ze zouden moeten doen en ze snijden in de uitgaven en verhogen de belastingen in een recessie –precies het tegenovergestelde van wat ze zouden moeten doen volgens de oude economische recepten. Als resultaat waarschuwt de Europese Commissie dat de economische vooruitzichten ‘somber blijven op de zeer korte termijn’. De Duitse economie heeft zelfs slechtere groeicijfers dan Japan. Ze wordt verwacht te groeien met maar 0,5 procent, vergleken met 0,8 procent voor Japan, 1,0 voor Italië, 1,7 procent voor Frankrijk en 2,2 procent voor Engeland. Schröder vraagt om besparingen in de sociale uitgaven, wat interne conflicten zal veroorzaken binnen de SPD. De werkeloosheid bedraagt nu meer dan 4 miljoen in Duitsland en ze stijgt. De winsten van de banken zijn zwak, onderneming gaan failliet en aandelen kelderen.
Tijdens de recessie van 1990-1991 werd de val opgevangen door de groei van de Aziatische Tijgers, maar nu is dat afgelopen. Azië groeide het laatste jaar met zes procent, maar de vooruitzichten zijn naar beneden bijgesteld, gedeeltelijk als gevolg van SARS, maar ook vanwege het onzekere uitzicht van de wereldeconomie in z’n geheel. Aanvankelijk opperde Morgan Stanley een groeicijfer van vijf procent voor Azië dit jaar, maar nu heeft het dit tot 4,5 procent teruggebracht.
Het vooruitzicht wordt verder verduisterd door de ineenstorting van het toerisme en daaraan gerelateerde branches zoals hotels en vliegtuigmaatschappijen. Dit is gedeeltelijk het resultaat van de oorlog en het terrorisme en SARS, maar reflecteert ook de algemene onzekere stemming en een daling van economische activiteit. Nog in de laatste paar weken heeft de Qantas, de Australische vliegtuigmaatschappij, een verlies van 1000 jobs bekendgemaakt en Cathey Pacific heeft een verlies van 23 procent van haar vluchten bekendgemaakt. Er zijn zelfs nog grotere verliezen in de Amerikaanse luchtvaartindustrie.
In zo’n context van overproductie, dalende vraag en gebrek aan markten, is het antagonisme tussen de verschillende kapitalistische economieën en economische blokken aan het verscherpen. Er is sprake van een verscheurend gevecht voor zelfs de kleinste markt en ook voor grondstoffen en invloedsferen. De contradictie tussen de EU en de VS is in het bijzonder hevig.
In het geval van een wereldrecessie, een steile val van de waarde van de dollar en de beroeringen op de financiële markten als gevolg daarvan, zal de fragiele structuur van de wereldhandel onder serieuze druk komen. Dit is wat de kapitalistische strategen echt zorgen baart. Ze begrijpen dat de werelddepressie van de jaren ’30 werd veroorzaakt door protectionistische tendensen, gemanifesteerd in een serie competitieve devaluaties. De opleving van de wereldhandel sinds het einde van de tweede wereldoorlog was het geheim van de overleving van het kapitalistische systeem voor een hele historische periode. Globalisering heeft ongetwijfeld gediend als een belangrijke stimulans voor de wereldeconomie, maar het is incorrect te denken dat dit proces niet kan worden teruggedraaid. Het werd teruggedraaid voor een hele periode tussen de wereldoorlogen en er is absoluut geen reden te geloven dat dit niet zou kunnen worden herhaald in de volgende periode.
Europa en Amerika
De spanningen tussen Europa en Amerika en ook tussen Japan, Europa en Amerika worden scherper elke dag. In een andere periode zou dit eindigen in een oorlog. Maar op het ogenblik is de militaire en technologische superioriteit van het Amerikaanse imperialisme van die aard dat dit is uitgesloten. De Europese kapitalisten kunnen niets anders doen dan knarsetanden in een impotente woede over het dolzinnige optreden van de Amerikaanse imperialisten – tenminste voor het ogenblik.
Oorlog tussen de EU en de VS is uitgesloten. Maar een handelsoorlog niet. In het geval van een serieuze crisis kunnen de contradicties tussen Europa en Amerika, die zich al toonden in een reeks conflicten over staal, landbouwproducten en andere zaken, leiden tot een eis voor importrestricties en andere protectionistische maatregelen. Dit zou een desastreus effect hebben op de wereldhandel. Het zou de dreiging met zich meebrengen van een terugkeer naar het beleid van ‘beggar-my-neighbour’ dat voor 1945 bestond.
Een symptoom van de ernst van de botsing tussen belangen is de manier waarop Duitsland en Frankrijk zich naar een Europese Defensiemacht bewegen. Ze vertrouwen Washington niet bij het hooghouden van hun belangen en maken hun eigen voorbereidingen. Er is niets progressief hieraan. Het is enkel een kwestie van een groep van imperialistische gangsters die met een andere groep botst. De verliezers zullen, zoals altijd, de werkende mensen van alle landen zijn. Overal is het hetzelfde verhaal: eerst geweren, dan boter. De nieuwe fase van de crisis van het wereldkapitalisme zal worden gekarakteriseerd door constante beroeringen in het ene continent na het andere. De ene oorlog zal de andere opvolgen. De onvermijdelijke consequentie van deze beroeringen zal de onverbiddelijke tendens naar militarisering van de hele wereld zijn.
Welke conclusies zouden naties moeten trekken uit de oorlog in Irak? Alleen dit: dat het nodig is om zo snel mogelijk nucleaire wapens en andere massavernietigingswapens te verwerven. Dat is de conclusie van Noord-Korea en tot zover heeft dat hen zeer goed gediend. De Noordkoreanen zeggen: alleen door de ontwikkeling van nucleaire wapens zullen we in staat zijn ons te beschermen tegen het miserabele lot van de Irakese bevolking.
Er zit een zekere logica in. Blijkbaar haasten de Amerikaanse imperialisten, die Syrië en Iran bedreigen, zich niet om Noord-Korea aan te vallen! Ze zullen waarschijnlijk komen tot een soort van compromis waarbij de betaling van grote sommen geld is gemoeid, dat veel goedkoper zal uitwerken dan een oorlog met een vijand die niet alleen nucleaire wapens bezit maar de middelen heeft ze af te schieten op Zuid-Korea, Japan en misschien zelfs de westkust van de VS. Israël bezit al nucleaire wapens (maar het is beter niet daarover te praten), net zoals India en Pakistan. Het is mogelijk dat Iran op dezelfde weg is, met wat hulp van Rusland. Het is alleen een kwestie van tijd voordat Japan de noodzaak voelt om een kleine nucleaire verzekering voor zichzelf te verwerven. Heel Azië is een toekomstig slagveld waarin de grote machten – de VS, Japan en China vechten voor overheersing. De gevolgen voor de mensheid zullen weerzinwekkend zijn.
De werkende klasse zal de kosten van deze nieuwe wapenwedloop moeten dragen. Een Europese Defensiemacht bijvoorbeeld moet minstens op een vergelijkbaar technologisch niveau staan als dat van de VS, om effectief te zijn. Dat zal heel duur zijn. We zullen de rekening gepresenteerd krijgen in de vorm van hogere belastingen en besparingen in onderwijs, sociale huisvesting en ziekenhuizen. Volgens de bourgeoisie is er geen geld voor deze zaken, maar ze hebben blijkbaar wel genoeg geld voor nieuwe speelgoedjes voor de generaals. De kapitalisten van alle landen zeggen dat ze zich geen hogere lonen en betere werkomstandigheden voor de massa kunnen permitteren. De werkende klasse kan zich echter geen nieuwe besparingen en belastingen permitteren. Ze hebben dat in de afgelopen periode reeds allemaal opgezadeld gekregen. Er is een limiet aan het geduld van de werkende klasse en die limiet wordt nu overal bereikt.
De massabetogingen die de straten vulden in London, Madrid, Rome en andere steden voor de oorlog begonnen was, zijn een indicatie dat er iets in de samenleving aan het veranderen is. Vanwaar kwamen deze miljoenen? Voor een persoon zonder kennis van de marxistische dialectiek leken ze als een bliksemschicht bij heldere hemel. Dat waren ze echter niet. Ze waren het resultaat van een hele periode waarin de onvrede van de massa zich stil in het diepste binnenste van de samenleving opstapelde. Het probleem was dat die onvrede geen duidelijke uitlaatklep had. De officiële partijen en vakbonden van de werkende klasse zijn onder druk van de heersende klasse zo ver naar rechts afgedreven dat de arbeiders en jongeren van hen vervreemdden – waardoor de leiders nog meer naar rechts konden opschuiven. Toch heeft elk proces zijn limieten en het vernoemde vormt geen uitzondering.
De explosie van massale woede over de oorlog toonde hoe ver het proces gevorderd was. Kwantiteit transformeerde zich in kwaliteit. Deze massabetogingen waren slechts de eerste aanwijzingen van een radicalisering die over het ene land na het andere zal stormen in de komende periode. Het is een fenomeen dat zijn wortels heeft in de voorgaande periode. De massa’s, recentelijk terug op het politieke toneel verschenen, zeggen tegen het oude politieke establishment: Wij hebben er genoeg van! Tot hier en niet verder!
Nochtans toonde de anti-oorlogsbeweging ook de zwakte en beperkingen van spontane massa-actie. De miljoenen betogers konden hun collectieve kracht voelen en kregen aldus nieuw vertrouwen. Ze zagen echter eveneens dat betogingen op zichzelf niets oplossen. Het is nodig om een stap verder te zetten dan betogingen en over te gaan tot bewuste politieke actie.
Een gelijkaardig proces kunnen we zien op syndicaal vlak. De algemene stakingen in Spanje, Italië, Griekenland en Portugal, de voortdurende stakingsgolf in Frankrijk, de grote stakingen van IG Metal en andere in Duitsland en de politieke gisting in de Britse vakbonden die leidde tot de nederlaag van de rechterzijde in de ene vakbond na de andere: allemaal tonen zij dat er iets aan het veranderen is binnen de arbeidersklasse en haar organisaties. Dit is een voorproefje van wat gaat komen.
Al deze symptomen tonen de onderliggende stemming in de samenleving. De mensen zijn niet gelukkig. Er is een gisting en een nieuwe kritische stemming. Zelfs in de VS bestaat deze en zal ze in de komende periode verdiepen wanneer de mensen zich realiseren dat de rijke elites die hun leven domineren hun belangen niet willen en niet kunnen vertegenwoordigen. Het toneel wordt voorbereid voor een explosie van de klassenstrijd overal.
Voor de Tweede Wereldoorlog voorspelde Leo Trotski dat de VS hieruit als grote overwinnaars zouden komen en de belangrijkste imperialistische macht ter wereld zouden worden. Hij voegde daar evenwel aan toe dat deze macht dynamiet in de voeten zou hebben. Dat is vandaag letterlijk het geval. George W. Bush stelt de bevolking gerust dat de oorlog over is. Maar in werkelijkheid is de oorlog pas begonnen. De ene shock zal de andere opvolgen en vroeg of laat zal dit het bewustzijn van miljoenen mensen beïnvloeden – ook in de VS.
We zijn een doorslaggevende periode betreden van de strijd op wereldschaal. Overal waar we kijken, van Latijns-Amerika tot het Midden-Oosten, van Europa tot Azië, is het kapitalistisch systeem in een diepe crisis. De werkende klasse en de jeugd worden wakker. Deze beweging moet nu het programma en de politiek krijgen dat ze nodig heeft om te slagen. Wij zullen er alles aan doen om daarin te voldoen. Ondertussen mogen we de volgende conclusie trekken:
De beweging in de richting van de wereldrevolutie is begonnen.
Hiermee beweren wij niet dat de revolutie overal ter wereld onmiddellijk op de agenda staat. De klassenstrijd stond voor een heel lange periode op een laag pitje in de ontwikkelde kapitalistische landen. Hierdoor heeft de arbeidersklasse tijd nodig om wakker te schieten. De nieuwe generatie is onervaren en zal een hele reeks gedeeltelijke strijdbewegingen moeten doorzwemmen teneinde het nodige begrip op te doen in de taken die de geschiedenis haar oplegt. We gaan geen gemakkelijke tijden tegemoet. We zullen nederlagen meemaken maar ook overwinningen. Momenten van grote vooruitgang zullen gevolgd worden door periodes van vermoeidheid, ontgoocheling en zelf van gedeeltelijke reactie. Maar elke stap terug zal de weg effenen voor nog grotere uitbarstingen van klassenstrijd. De verklaring ligt hierin dat het kapitalisme vandaag niet meer in staat is dat soort hervormingen en toegevingen toe te staan zoals in de lange economische opgang na de Tweede Wereldoorlog. Er zal voor elke verbetering hard moeten gestreden worden. Elke loonstijging of hervorming zal de inzet worden van een bittere strijd tussen arbeid en kapitaal. Stapsgewijs zal de arbeidersklasse en dan vooral haar voorhoede beginnen revolutionaire conclusies te trekken. Het bewustwordingsproces van de brede massa kan enkel maar plaatsvinden op basis van concrete ervaring. We denken dan vooral aan de ervaring die opgedaan wordt tijdens grote gebeurtenissen. Op een bepaald ogenblik zullen deze gebeurtenissen een uitdrukking vinden binnen de massaorganisaties.De massaorganisaties van de arbeidersklasse, de vakbonden in de eerste plaats, zullen doorheen geschud worden. De mate waarin marxisten gehoord worden door de arbeidersklasse hangt af van de vaardigheid om op een krachtdadige manier tussen te komen in dit onvermijdelijk proces.
In land na land zal zich vroeg of laat de kwestie van de macht stellen. De weg die de wereldeconomie is ingeslagen, verandert de klassenstrijd in een internationaal gebeuren zoals nooit te voren. De vroege revoluties van 1848-49 waren beperkt tot Europa. De Russische revolutie had een groot effect op Europa maar ook op Azië en het Midden-Oosten. Dit waren de zogenaamde ‘tien dagen die de wereld deden wankelen’. In de huidige omstandigheden zou slechts één succesvolle revolutie in een sleutelland een veel grotere impact hebben op wereldvlak.
Het succes van de socialistische revolutie zou veel gemakkelijker zijn indien er een marxistische stroming zou bestaan met een sterke aanhang in de massaorganisaties en met een duidelijk revolutionair perspectief. De versterking van de marxistische tendens internationaal is daarom een van de meest dringende opdrachten. De ervaring van de werkers en de jongeren gecombineerd met het noodzakelijke begrip van tactieken, strategie, theorie en perspectieven is een voldoende waarborg voor een overwinning. De arbeidersklasse en de jongeren trekken nu al lessen uit hun eigen ervaring. Maar dat is niet genoeg. Onze plicht bestaat erin ze te helpen al de noodzakelijke besluiten te trekken en van met hen schouder aan schouder deel te nemen aan elke strijd. Zodoende bouwen we een instrument dat ons in staat stelt de strijd tot het einde te voeren.
