De Witte Mars was de grootste betoging in de Belgische geschiedenis. Naar aanleiding van de affaire Dutroux en vooral het blokkeren van onderzoeksrechter Connerrotte braken overal spontane stakingen en jongerenprotesten uit. Het regime was in diepe crisis. We herpubliceren hier enkele artikels uit Vonk nr. 157, december 1996.
Waarom werd Connerotte van het onderzoek weggehaald?
De uitspraak van Cassatie in de zaak Connerotte zal ongetwijfeld nog generaties lang studenten in de rechten bezig houden. Maar indien we de lawine van juridische argumenten doorploegen die in de afgelopen maand verschenen zijn, kunnen we niet anders dan brandhout maken van de opmerkingen van procureur-generaal Liekendael die gezocht had naar een “andere oplossing, maar ze niet gevonden had”. De gerenommeerde juridische professoren die anders beweren, zijn bijgevolg onbekwame kwakzalvers. 0 ja, Dutroux zou kunnen vrijgesproken worden door het Europees Gerechtshof wegens een procedurefout. Alsof het Europees Gerechtshof zich hieraan zou riskeren. Trouwens, België heeft al eerder beslissingen van dit Hof aan zijn laars gelapt, dus ook dit is geen argument.
We moeten dus speculeren. Is het de wereldvreemdheid van de hermelijnendragers die ze tot de uitspraak bracht? Is het om de ‘politiekers’ die allen hadden gepleit voor een ‘creatieve oplossing’ op hun plaats te zetten? Of is het omdat ze Connerotte kost wat kost van de zaak afwilden? En zo snel mogelijk. Wij denken dat het laatste het geval is. Waarom? Omdat Connerotte tegen heel wat zere schenen heeft getrapt. Omdat hij de gerechtelijke politie loslaat op de rijkswacht en de rijkswacht op het parket. Omdat hij klachten indient tegen collega’s zoals mijnheer Brose in Luik, die nog altijd op zijn plaats zit ondanks het feit dat hij dossiers doorspeelde aan een van de verdachten van de moord op Cools. Omdat hij twee jaar geleden op het goede spoor zat in de moord op Cools, een dossier dat hem daarom werd ontnomen. En omdat hij de wolven heeft losgelaten op de hoge heren achter de pedofielennetwerken, waarbij – wie weet – magistraten van het hoogste gerechtshof bij betrokken zijn?
Enkele markante citaten
“Als je ziet welke acrobatieën het Hof van Cassatie heeft uitgehaald in andere zaken, dan kan je niet zeggen dat het Hof niet in staat zou zijn om de wet te interpreteren.” André Alen, grondwetspecialist
Dat het zover gekomen is komt mede doordat men Connerotte en Bourlet te lang hun gang heeft laten gaan. Men had al veel eer¬der aan de teugels moeten trekken. Het gerecht is ziek gemaakt door een zieke maatschappij. En de mensen die op straat betogen om druk uit te oefenen op magistraten zijn ook ziek.” André Mazy, advocaat-generaal op rust (oef)
“Die gistende revolte was zo voelbaar dat we er echt bang van werden. Met de petitie voor Connerotte hopen we de agressie te kanaliseren Want het mag niet tot een uitbarsting komen.” Naveau, woordvoerster van ‘Pour nos enfants’
“Als degenen die ons leiden, zowel politiek als justitieel, deze boodschap van het volk net werkelijk hebben begrepen, dan denk ik dat eventuele toekomstige betogingen niet meer zo waardig en kalm zullen zijn.” Claude Dufrasne, ABVV-afgevaardigde Volkswagen Vorst
“Vanaf nu zullen de mensen zich openlijk verzetten tegen autoriteit en gezag. De protestbewegingen tegen het gezag op school, in de familie en in de bedrijven zal toenemen. De Witte Mars was nog kalm en waardig, maar het element tegen het algemeen gezag zat er al in... Een revolutie is niet meer ver af.” Helmut Gaus, politicoloog en historicus
“De spontane bezorgdheid van de bevolking wordt omgebogen tot georkestreerde acties van extreem-Iinkse groepen, altijd klaar om garen te spinnen van de ontevredenheid van de bevolking, zelfs op kosten van vermoorde kinderen.” Editoriaal Laatste Nieuws 18-10-06
De betekenis van de Witte Mars
De Witte Mars en de hele beweging errond is ongetwijfeld een keerpunt in de Belgische naoorlogse geschiedenis. Zonder te overdrijven durven we hier gerust stellen dat deze beweging de eerste kiemen in zich droeg van een revolutionair proces. Twee van de voorwaarden om hiervan te kunnen spreken waren alvast vervuld: een crisis aan de top van de maatschappij en de intrede van de massa op het toneel van de geschiedenis. De derde voorwaarde, wat in de marxistische terminologie de ‘subjectieve factor’ wordt genoemd, namelijk een massaal revolutionair alternatief, ontbrak echter.
De spontane beweging die het hele land overspoelde na het arrest van het hof van Cassatie, is uniek en historisch. Het startsein ervan werd ongetwijfeld gegeven door de arbeiders van de militante Volkswagenfabriek te Vorst. Zij gaven het signaal aan de rest van het land. Tot in de kleinste uithoeken van Vlaanderen en Wallonië kregen ze navolging. Zelfs in de kleinste gemeenten kwamen honderden, soms duizenden mensen op straat. Het gros van de troepen werd geleverd door scholieren en arbeiders. De beslissing van het hoogste gerechtshof van dit land was de detonator van de beweging, maar zonder de explosieven die jarenlang werden opgestapeld was een dergelijke reactie nooit mogelijk geweest.
Niemand durfde zich aanvankelijk keren tegen de beweging, op een paar reactionaire magistraten en advocaten na, die op TV zelfs kwamen beweren dat protest tegen magistraten moest verboden worden. De regering, de regeringspartijen, de oppositie, de vakbondsleiders, het koningshuis, de fabrieksdirecteurs, allen zongen in koor dat ze de reactie van de bevolking begrepen. Kan men zich een ergere verwerping van een uitspraak van Vrouwe Justitia voorstellen? Zoals KUL-socioloog Bundervoet het stelde in Terzake: “Het juiste rechtsgevoel ligt bij de mensen’.
Pas na de derde dag begon het VBO zenuwachtig te worden en beklaagde zich erover dat zij toch niet moesten opdraaien voor het feit dat Connerotte van de zaak Dutroux ontlast was. En zie, de patroons riepen de vakbonden op om de mensen terug aan het werk te krijgen. Minister van Onderwijs Vandenbossche deed een soortgelijke oproep aan de scholieren en schooldirecties. Protesteren mocht, maar dan binnen de schoolpoorten en onder begeleiding. Na de bestorming van de gerechtshoven door de scholieren volgde de bestorming van de magistraten op de scholen om de jeugd wegwijs te maker in onze rechtsspraak.
De Witte Mars werd in die week in zowel de binnenlandse als buitenlandse media aangekondigd als ‘het eindpunt van de beweging’. Er werden minstens honderdduizend mensen verwacht. Aanvankelijk was de Mars gepland door de ouders van de vermoorde en vermiste kinderen als een protestmars tegen het functioneren van het gerecht en hadden ze ook een aantal duidelijke eisen. Maar door de uitspraak van Cassatie en de uitbarsting van protest die erop volgde, werden ze onder enorme druk gezet om de Mars enkel in het teken te stellen van de kinderen. Ze kregen ministers over de vloer, werden met limousines naar het Paleis gevoerd waar ze urenlang konden deelnemen aan een rondetafelgesprek in aanwezigheid van Koning Albert. Na dit alles kon vader Marchal terug een beetje lachen en deed hij zijn oproep om op zondag vooral niet te gaan betogen voor Connerotte en tegen het gerecht.
Maar de 325.000 mensen die naar Brussel trokken deden dit niet alleen uit sympathie voor de ouders of ter nagedachtenis van de slachtoffertjes van de bende Dutroux. Ze kwamen op straat om de machthebbers duidelijk te maken dat het zo verder niet meer kon. De Mars was een overdonderende waarschuwing aan het adres van de regering en de magistratuur. Noch de beweging, noch de Mars waren georganiseerd. Hierin lag zowel de kracht als de zwakte ervan. Het verklaart de paradox dat een Dehaene doodleuk kon komen vertellen dat hij hoopte op een grote opkomst, terwijl die opkomst een verpletterende veroordeling was van het beleid dat hij en zijn voorgangers jarenlang hebben gevoerd.
Hoe goed dat hij en zijn ploeg de boodschap begrepen hadden, kwam op een schokkende manier tot uiting toen ‘onze’ minister Vande Lanotte amper twee dagen na de Mars kwam uitleggen dat de depolitisering van het gerecht niet gold voor de Raad van State. Dat zijn kabinetschef kandidaat was voor een van de vrijgekomen zitjes had hiermee uiteraard niets te maken... Van Peel, hierin meesmuilend vervoegd door Tobback, kwam nadien haastig verklaren dat er een bezinningstijd in acht zou genomen worden. Natuurlijk zullen we het terug niet goed begrepen hebben. Net zoals we geen kaas hebben gegeten van economie wanneer we arbeidsduurvermindering eisen met loonbehoud om het werklozenleger terug aan een baan te helpen. Net zoals we de rechtspraak niet verstaan als we op straat komen tegen de uitspraak van Cassatie.
Sorry hoor, maar we begrijpen het wel. We begrijpen dat binnen dit economisch stelsel een uiterst gematigd eisenpakket, namelijk werk en een degelijk loon, voor iedereen niet kan ingewilligd worden. We begrijpen dat een eerlijke rechtspraak in een samenleving die gebaseerd is op economische ongelijkheid onmogelijk is. En men mag de magistratuur nog zoveel depolitiseren als men wil, degenen die voor de hoogste posten in aanmerking komen zullen steeds geselecteerd blijven door hun sociale achtergrond. Zelfs de witte raven die zich hebben opgewerkt uit de ‘lagere echelons’ worden al snel geïntegreerd en geassimileerd door de ‘betere kringen’. En als ze dan toch een zekere integriteit behouden, worden ze gesanctioneerd. Zo simpel is dat.
Ondertussen lijkt het er sterk op dat de twee grootste gerechtelijke dossiers van de laatste decennia, namelijk de moord op Cools en de zaak Dutroux, in het slop zitten. Alle schijnwerpers worden nu gericht op een golf van corruptieschandalen en de vermeende pedofilie van de arme Di Rupo. De ouders worden terecht zenuwachtig en beginnen minder braaf te worden. Zo eisen de ouders van Julie en Melissa het ontslag van Johan Vande Lanotte en dreigen ze met een ‘Rode Mars op Brussel’. Door deze hardere houding aan te nemen begint de knarsetandende sympathie die het establishment voor hen koesterde te slinken. De ouders werden steeds meer bekritiseerd. Ook Marie-France Botte, de Anita Bryant van de pedofielen, gaf ze onlangs een veeg uit de pan. Of de andere ouders ze hierin zullen volgen is op dit ogenblik niet duidelijk, maar mogelijk wordt dit de eerste bres in het ouderfront.
Door het gebrek aan leiding vanuit de arbeidersbeweging was het vrijwel onvermijdelijk dat de eerste protestgolf, hoe massaal en krachtig ze ook was, tijdelijk tot bedaren kwam. Hierdoor waren de ouders de natuurlijke leiders van de beweging. Een paar weken voor de Witte Mars had Gino Russo al gedreigd met een ‘algemene staking’ indien Cassatie Connerotte van het onderzoek zou halen. Ondanks het feit dat dit inmiddels gebeurd is, hebben de ouders de regering tijdelijk het voordeel van de twijfel gegeven en hun goodwill getoond. Maar ze blijven niet bij de pakken zitten en eisen resultaten. Ze beseffen daarenboven zelf de zwakheid van de beweging die ze in gang hebben gezet en roepen daarom nu op voor de vorming van Witte Comités doorheen het hele land. Maar een oproep in het wilde is onvoldoende. Wie gaat plaatselijk de initiatieven nemen? Vlaams Blokkers? SP-militanten? Syndicalisten? En indien ze ooit zouden oproepen voor een algemene staking, wat zullen de vakbondsleiders doen? Een tegenoproep om het niet te doen? De staking erkennen? Met andere woorden, al het gezever over ‘politieke recuperatie’, het ‘apolitiek karakter’, ‘het is geen zaak van ons’ is... gezever. Vakbondsleiders moeten een standpunt innemen. Socialistische mandatarissen eveneens. Het is een zaak van de arbeidersbeweging. En indien wij het niet nu en direct ter harte nemen en concrete voorstellen doen om de ouders bij te staan, om een eisenplatform op te stellen op basis van zo breed mogelijke discussies in dergelijke witte comités, dan zullen anderen het in onze plaats doen.
“Onze democratie is in gevaar” is een refrein dat vandaag door vele politici en journalisten wordt gezongen. Welnu, de huidige maatschappelijke crisis kan inderdaad twee kanten uit. Ofwel ijveren we voor een zo groot mogelijke controle op alle bestuursorganen van de samenleving, beginnend met de verkozenen en de magistratuur. De vorming van de witte comités kan hierbij een start zijn, maar uiteindelijk moeten we komen tot een veel rechtstreeksere vorm van democratie, waarbij niet alleen de politici, maar ook de magistraten en hogere ambtenaren, legerofficieren enzovoort rechtstreeks verkozen worden, niet om de zoveel jaar, maar herroepbaar op elk ogenblik. Ofwel zullen de voorstanders van ‘de sterke man’ garen spinnen van de huidige crisis, die eerlijk gezegd binnen het huidig ‘democratisch’ systeem niet kan opgelost worden.
