"Vanzelfsprekend blijft de fundamentele structurele oorzaak voor het ontstaan van een dergelijke beweging de groeiende onmacht van het huidige kapitalisme om de welvaart en het welzijn van de gehele mensheid te verzekeren."
Aldus de analyse van Dirk Barrez in zijn recente boek 'De antwoorden van het antiglobalisme: Van Seattle tot Porto Alegre'. Dit werk is de neerslag van talloze interviews met kopstukken en militanten van de 'antiglobaliseringsbeweging' (AGB) tijdens het eerste Wereld Sociaal Forum te Porto Alegre in januari 2001. Via uitgebreide citaten geeft Barrez op een gestructureerde en begrijpelijke manier een overzicht van waar die beweging nu juist voor staat, welke kritieken en alternatieven zij biedt. Toch is het niet louter de weergave van andermans ideeën. Barrez neemt (terecht) de vrijheid zijn gesprekken met 'antiglobalisten' te interpreteren en aan te vullen met eigen ideeën en kritieken. Aan diverse correcte inzichten van de AGB voegt hij nog enkele toe: "Met de Tobintaks belanden we niet meteen in een andere wereld", "NGOs hebben niet dezelfde legitimiteit en mobilisatiekracht van vakbonden en boerenbewegingen", "Geweld bij demonstraties is contraproductief",
Anderzijds is zijn boek tevens een typisch product van de AGB, vele illusies van links passeren ook nu weer de revue: "het IMF en de Wereldbank moeten worden hervormd", "de VN moet meer macht krijgen", "de financieel-economische globalisering moet een adequate politiek-democratische tegenspeler krijgen, een wereldparlement en –regering", "duurzaam ondernemen" en ja zelfs "een mondiaal basisinkomen" . Barrez schippert zoals veel 'antiglobalisten' tussen een radicale breuk met het kapitalisme enerzijds ("Men kan er niet van uitgaan dat het huidige kapitalistische economische systeem onmerkbaar en zonder grote schokken zou overgaan in welk alternatief dan ook.") en anderzijds een 'sociaal-gecorrigeerd' kapitalisme ("Wanneer de vrije markt in gebreke blijft, kunnen overheden en samenlevingen economisch initiatief ontplooien om hun doelstellingen te realiseren.").
Tegenmacht
Waar Barrez in elk geval een sterk punt heeft, is dat we niks kunnen veranderen zonder krachtsverhoudingen op te bouwen. Daarbij “de harmonie tussen de verschillende maatschappelijke groeperingen zoeken in plaats van het conflict, doet denken aan corporatisme.” Via sociaal overleg bouw je geen tegenmacht op en “zonder machtsbasis is niets mogelijk. Wie enkel vertrouwt op lobbywerk, zal slechts weinig verwezenlijken. Alle organisaties die maar blijven verder hinken op dat ene been van het lobbywerk en het politieke overtuigingswerk zonder zich te bekommeren om een mondiale sociale beweging, politieke alliantievorming en machtsvorming, creëren illusies, bij zichzelf – wat ze misschien niet eens zo erg vinden want ze leven ervan – en bij anderen, wat erger is want goedgelovigheid kost velen het leven.” Nagels met koppen noemen we dat.
Spijtig dat Barrez er zulke steriele beelden op na houdt wat betreft socialistische concepten. Klassenstrijd associeert hij blijkbaar met "naar het geweer grijpen", revolutie met "dictatuur" en communisme met "staatsgeleide economie". Uit heel het boek spreekt, ondanks alle kritieken, een burgerlijk begrip van de geschiedenis, wat bewijst dat Barrez zelf nog "in de greep zit van de heersende ideologie".
Laat één ding zeker zijn: dit boek bezit een schat aan ideeën en we kunnen die bovendien aanvullen met een schat aan kritieken en alternatieven uit de marxistische boekenwinkel en praktijk. Overigens vind ik het spijtig dat een welmenend mens als Barrez de weg naar onze geschriften nog niet heeft gevonden. Met betrekking tot de val van het Oostblok wil hij bv. het volgende kwijt: "De marxisten, neomarxisten of communisten moeten hun huiswerk overdoen." Overdoen? Maar meester, waarom straft u ons? – in alle ernst meneer Barrez, u belastert ons, onopzettelijk, maar toch – terwijl u ons huiswerk niet eens hebt gelezen? Nochtans gaat Ted Grants sublieme opstel 'Russia: From revolution to counter-revolution' voor slechts 15 euro bij ons over de toonbank.
1. U kan argumenten tegen deze ideeën vinden in vroegere nummers van Vonk of op onze website.