Bonapartisme, het is een term die vaak door marxisten gebruikt wordt. Maar wat wordt er precies mee bedoeld? Trotski's essay hierover, Arbeidersstaat, thermidor en bonapartisme werpt licht op de zaak.
Kortweg gezegd, houdt bonapartisme een autoritaire vorm in van regeren via de staatsbureaucratie, de politie en het leger als resultaat van verhoogd conflict tussen de klassen. De heersende klasse vreest voor haar dominantie en opteert daarom voor een sterke staat. De term bonapartisme werd voor het eerst gebruikt nadat Louis Bonaparte, die in 1848 in Frankrijk verkozen was, een staatsgreep uitvoerde tegen zijn regering en een militaire dictatuur vestigde. Marx schreef daarna zijn befaamde werk 'De Achttiende Brumaire van Louis Bonaparte', waarin hij beschreef hoe de staat, als bende gewapende mannen, zichzelf boven de klassen kon tillen en een grote mate aan onafhankelijkheid verwerven. Dit was slechts mogelijk doordat de klassenstrijd in een impasse zat en de heersende klasse bereid was om een deel van haar macht af te staan aan de staat als die de kapitalistische eigendomsverhoudingen maar zou verdedigen tegen het proletariaat.
Maar wordt de term niet te pas en te onpas gebruikt? Om Trotski te citeren:
"Enige critici beschuldigen ons ervan de uitdrukking bonapartisme te veelvuldig en te uiteenlopend in toepassing te brengen. De critici merken niet dat hetzelfde ook van andere politieke uitdrukkingen gezegd kan worden, als 'democratie', 'dictatuur' om nog maar te zwijgen van 'staat', 'maatschappij', 'regering', enz. Wij spreken over de (op slavernij gebaseerde) antieke democratie, over de democratie der middeleeuwse gilden, over burgerlijke democratie, over proletarische democratie (in de zin van de staat), doch ook van partij-, vakbond-, coöperatieve democratie enz. Het marxisme kan van dergelijke vaststaande conservatieve begrippen en van hun overbrenging op nieuwe verschijnselen geen afstand doen. Zonder dat zou de continuïteit van het menselijk denken volkomen uitgesloten zijn. Doch het marxisme is, ter vermijding van vergissingen, gedwongen iedere keer de sociale inhoud van het begrip en zijn ontwikkelingstendens te bepalen."
Lees de volledige tekst op onze klassiekers-pagina: Arbeidersstaat, thermidor en bonapartisme. Ook een andere tekst van Trotski, Bonapartisme en fascisme, is ondanks zijn voornamelijk historische karakter (de context van het opkomende fascisme), een aanrader.