Een nieuw fundamentalistisch spook waart de laatste weken door België. We noemen het gemakkelijkheidshalve het spook van het fundamentalisme van de ‘neutraliteit’. Wie is dit spook en wie of wat probeert het te verjagen met zijn jammerklachten en gejoel? De eerste twee spoken zijn de socialistische en liberale senatoren Anne-Marie Lizin en Alain Destexhe, die een resolutie willen indienen met het doel de islamitische hoofddoek in de scholen te verbieden. Zij worden hierin aangemoedigd door een gelijkaardig pleidooi in Frankrijk dat zowel door de hele regering, de president, de rechterzijde als de linkerzijde wordt gedeeld.
Dit weekeinde hebben de spoken zich vermenigvuldigd. Minister van Binnenlandse Zaken Dewael, premier Verhofstadt en minister van Buitenlandse zaken Louis Michel hebben ook de familie vervoegd. Dewael wil alle “opvallend religieuze symbolen” uit de scholen weren. In werkelijkheid viseert hij hoofdzakelijk de sluier van moslimmeisjes. Louis Michel ziet zelfs in de islamitische hoofddoek op school een bedreiging voor, jawel, de rechtsstaat. Het moet echt slecht gesteld zijn met België dat een hoofddoek haar grondvesten ondergraaft.
Decennialang worden migranten het stemrecht ontzegd in dit land, maar de rechtsstaat was toen nooit in gevaar! Migranten botsen dagelijks tegen de racistische vooroordelen in hun zoektocht naar werk, maar dit bedreigt de rechtstaat blijkbaar niet. Veertig procent van de jonge migranten in Borgerhout is werkloos, maar de politieke wereld staat in rep en roer om de hoofddoek. Is dit niet pervers?
De Franstalige socialisten blijken verdeeld over de hele zaak. In Brussel verwerpt de socialistische burgermeester Philippe Moureaux gelukkig zo’n verbod. De PS-minister van Sociale Integratie Maria Arena ziet zo’n wet ook niet zitten. In Vlaanderen is de SP.a tegen een wet. Dat is goed maar onvoldoende om weerwerk te bieden aan de liberale demagogen die het Vlaams Blok achterna lopen.
Vooraleer in te gaan op de grond van de zaak, even deze bedenking. De hele zaak lijkt zodanig opgeklopt te zijn dat het verdacht veel op een nuttige afleidingsoperatie lijkt, weg van de echte problemen van de mensen. Op een moment dat de werkloosheid hoge toppen scheert, dat het patronaat maar blijft herstructureren in de bedrijven, dat arbeiders en bedienden samen met hun vakbonden een moeilijke strijd voeren voor het behoud van banen, dat Electrabel aankondigt dat het de energietoevoer van slechte betalers gaat afsluiten vanaf februari, net op dat moment breekt deze hetze los. Wie heeft hier baat bij? De vraag stellen is het antwoord geven.
We willen hiermee natuurlijk de kwestie niet uit de weg gaan. Waarover gaat het eigenlijk? Moslimmeisjes die de hoofddoek dragen zouden voor de keuze geplaatst worden deze uit te doen voor ze de school betreden of uitgesloten worden indien ze dat weigeren. Dat is niet bepaald een lichtzinnige bedreiging. Om deze redenen werden in juni vorig jaar twee moslimmeisjes van een Brusselse school gestuurd. Acht maanden later hebben ze nog steeds geen toegang gekregen tot andere scholen en zijn ze begin dit jaar verplicht geweest zich in te schrijven als werkzoekenden.
Wie beweerde er dat een verbod op de hoofddoek de emancipatie van de vrouw in de hand zou werken? Laten we onmiddellijk duidelijk zijn: er schuilt niet het minste greintje progressiviteit in het verbod op de hoofddoek in de scholen.
Vonk is een marxistische organisatie. In die zin bekijken wij de problemen van deze wereld vanuit een wetenschappelijke hoek en zijn wij filosofisch gezien materialisten. Deze aanpak is natuurlijk tegenstrijdig met religie en mysticisme in al zijn vormen en gedaanten. Ondanks het feit dat wij niet religieus zijn verzetten wij ons tegen alle mogelijke vervolging, repressie en onderdrukking om godsdienstige redenen of wegens de uiting van geloof. Dat geldt zowel buiten de school als in de school. Het verbod op het dragen van de hoofddoek op school of ergens anders is volgens ons een onaanvaardbare aantasting van het democratische recht op meningsuiting.
Dat betekent niet dat wij als marxisten voorstanders zijn van financiële steun aan de godsdiensten door de staat. Integendeel, de scheiding van kerk, moskee en staat is een fundamenteel bestanddeel van onze visie op de maatschappij. Een eengemaakt openbaar en niet-godsdienstig onderwijsnet behoort hier ook toe.
Het dragen van de hoofddoek zou een bedreiging zijn voor de neutraliteit van het onderwijs, aldus de voorstanders van het verbod. Hoe is het gesteld met deze neutraliteit in het onderwijs? Ten eerste denken wij niet dat er zoiets bestaat als een neutraal onderwijs. De Franse socialist Jean Jaurés, die net voor de Eerste Wereldoorlog werd vermoord voor zijn anti-oorlogstandpunten, beweerde terecht dat “enkel het ijle neutraal kon zijn”. Noch het katholiek onderwijs (het woord zegt het zelf) noch het staatsonderwijs, noch het ‘vrij’ en ‘niet godsdienstig’ onderwijs zijn neutraal. Een voor een dienen ze voor het overdragen van burgerlijke waarden, gedachten en gedragingen.
Is het niet opvallend hoe na de stakingsdag verleden jaar (Dag X) tegen de oorlog in Irak, zowel de staatsscholen als de katholieke scholen de betogende en stakende leerlingen hebben gestraft? Niet erg neutraal als je het ons vraagt. Het onderwijs zorgt ook voor het onderhouden van de sociale ongelijkheid dankzij onder andere de vroege opdeling van de kinderen in beroeps-, technisch en algemeen onderwijs. Hoeveel kinderen uit de arbeidersklasse vinden hun weg naar de universiteit? Zeer weinig. We kunnen zo eindeloos doorgaan over dit neutrale onderwijs.
Ja maar, wordt er nog beweerd, die moslimmeisjes proberen op school anderen te overtuigen van hun geloof! Wij denken dat jongeren recht hebben op een politieke, filosofische en godsdienstige mening. Op school mogen zij die volgens ons ook uiten, hier discussie over voeren en anderen proberen te overtuigen. Maar hier duikt het argument van de ‘neutraliteit’ van de school weer op. Uitingen van geloof of een politieke mening zouden hier uit den boze zijn. Dat kan niet het standpunt zijn van progressieven.
Maar de hoofddoek wordt de meisjes opgelegd door hun ouders, broers of de moskee! Het is een vorm van onderdrukking van de vrouw en een propaganda-instrument van de fundamentalisten! Deze argumenten doen niet terzake. Wanneer een meisje de hoofddoek vrijwillig draagt, zal ze deze niet als een vorm van onderdrukking zien. Een wettelijk verbod zal ze wel als onderdrukkend ervaren. Een verbod zou het geloof van deze meisjes in hun godsdienst enkel maar versterken. We kunnen ons gemakkelijk voorstellen hoe islamitische fundamentalisten gretig gebruik zullen maken van de uitsluiting uit het onderwijs en verdere maatschappelijke marginalisering van deze meisjes. Met het verbod op de hoofddoek op school zal ook de eis voor afzonderlijke scholen voor moslims weer wind in de zeilen kunnen krijgen.
Indien de hoofddoek dan toch tegen de zin van een meisje wordt gedragen, dan komt het erop aan om haar te steunen tegen deze onderdrukking en samen met haar het gevecht voor emancipatie aan te gaan. Een algemeen verbod op deze hoofddoek blijft echter een aantasting van een fundamenteel democratisch recht dat de socialisten en alle progressieven moeten bestrijden.
Sommigen zullen verrast zijn door ons standpunt. Hier heb je marxisten die het opnemen voor de rechten van gelovige mensen. Marxisten zijn inderdaad materialisten en tegenstanders van de godsdienst. Maar er is niets tegenstrijdigs aan ons standpunt. Wij verzetten ons tegen alle vormen van seksuele, sociale of godsdienstige discriminatie, net omdat deze een hindernis zijn op de weg naar de zo grootst mogelijke eenheid in de strijd tegen het kapitalisme.
Het idee dat het mogelijk is godsdienstig geloof te bestrijden met wetten of enkel met rationele argumenten, is verkeerd en heeft in ieder geval niets te maken met socialistische ideeën. Of we het nu leuk vinden of niet, een meerderheid van de bevolking is gelovig. Dit geloof heeft diepe sociale en psychologische wortels die niet losgerukt kunnen worden door bureaucratische maatregelen. Het is een sociaal fenomeen dat maar kan beginnen te verdwijnen zodra de maatschappelijke bestaansvoorwaarden radicaal veranderen.
Voor vele mensen is geloof een vorm van hoop op een betere maatschappij, uitgedrukt op een abstracte en geïdealiseerde wijze. Deze gevoelens worden natuurlijk uitgebuit door rechtse krachten en vooral dan door de heersende klassen.
Diegenen die echt bekommerd zijn in het wegwerken van de godsdienstige invloed onder de mensheid zouden zich beter wijden aan het bestrijden van de economische en sociale basis ervan. Het is precies de crisis van het kapitalisme en de afwezigheid bij de grote linkse partijen, de SP. a en de PS op kop, van een echt programma van grondige maatschappelijke verandering die aan de basis liggen van de opkomst van fundamentalistische ideeën of het teruggrijpen naar religie in het algemeen.
Linkse mensen, vakbondsmilitanten en socialisten mogen zich niet op sleeptouw laten nemen door de hetze rond de hoofddoek. Of we nu gelovig zijn of niet, voorstanders van de hoofddoek of niet, we mogen ons hoofddoel niet uit het oog verliezen: de strijd tegen het kapitalisme en de reorganisatie van de maatschappij op een betere, democratische en socialistische basis.
