De laatste weken zagen we verschillende keren een botsing tussen de vakbonden en de politieke partijen over het voorstel van een algemene sociale bijdrage (ASB). Voor ABVV en ACV moet zo’n ASB de sociale zekerheid (SZ) van extra middelen voorzien. SP.a en CD&V reageren daar allergisch op. Vonk sprak hierover met Jozef Mampuys, hoofdredacteur van Raak, het blad van de Kristelijke Werknemers Beweging.
Waarover gaat het hier juist?
“Veel van de discussie draait rond de verschillende invulling die men geeft aan zo’n ASB. Ik denk dat over het algemeen vakbonden en partijen wel akkoord zijn over de doelstelling van zo’n ASB. In het kader van de vergrijzing is er meer geld nodig. Daar is iedereen het over eens. Sommige partijen, zoals SP.a en CD&V maar nog veel meer de liberalen, wijzen de ASB af omdat zij vinden dat dit een verkapte belastingsverhoging is. In het kader van ‘strijd voor de kleine man’ wijzen zij dit af. Zij stellen dan andere zaken voor. Voor de liberalen is dat via privatisering minder kosten maken en dan heb je ook geen nieuwe inkomsten nodig. Ik hoor Verhofstadt ook zeggen dat we meer inkomsten kunnen hebben als we meer uit de BTW halen. Nu komt een deel van de zogenaamde alternatieve financiering van de SZ uit de BTW. En ecotaksen, dus meer belasting op het milieu. Dat is grosso modo ook het standpunt van het VBO, de patroonsorganisatie. Maar BTW, zeg maar belasting op consumptie, zijn de meest onrechtvaardige belastingen die er zijn, want er wordt geen rekening gehouden met de verschillende draagkracht van de consumenten. Een pakje sigaretten of een liter bezine kost evenveel voor wie 1.000 euro maandloon verdient als voor wie 5.000 euro verdient.
Daartegenover zeggen de vakbonden dat de nieuwe inkomsten zeker niet mogen komen van nog meer lasten op arbeid. Zij schuiven dan een ASB als idee naar voren. Ook de groenen en de PS zijn voor een ASB gewonnen, maar zonder dat ze dit heel gedetailleerd uitgewerkt hebben. Hoewel de voorstellen van ACV en ABVV wel wat van elkaar verschillen, willen ze beide een deel van de toekomstige inkomsten van de SZ niet hoofdzakelijk door lasten op arbeid te laten betalen, maar ook door andere inkomsten, vooral dan kapitaalsinkomsten onder alle mogelijke vormen. Die moeten meebetalen.
Als iedereen het er over eens is dat er bijkomende inkomsten nodig zijn, of je dat nu een taks noemt of een ASB, het resultaat is wel dat iedereen meer zal moeten betalen. Tenzij dat je naar een duidelijk alternatief gaat, maar daarover straks meer.
In de pers schrijven ze dat de vakbonden in de clinch gaan met hun politieke voorkeurpartners. Dat is toch wel wat opgeklopt. Het gaat hier om kleine meningsverschillen die van voorbijgaande aard zijn. Dat geldt iets minder voor het ACV omdat hun band met CD&V veel minder sterk is dan die tussen SP.a en ABVV. Maar we moeten de discussie niet opkloppen. Iedereen is het er over eens dat er extra financiering nodig is. Waar je dit geld gaat halen, is een strategische discussie. Het is geen gemakkelijke discussie want je moet dat verkopen aan de mensen die moeten bijbetalen. Dat is de reden waarom ze bitsig gevoerd wordt, omdat dit geen gemakkelijke boodschap is.
Wat zijn die verschillen tussen de ASB zoals voorgesteld door ACV en ABVV?
Beide vakbonden laten uitschijnen in hun publicaties dat zij de uitvinder zijn van de ASB. Dat is natuurlijk totaal onbelangrijk. Het ACV is wel al tien jaar bezig met dat idee. Dit had te maken met de discussie over de opsplitsing van de SZ in twee pijlers, namelijk de arbeidsgebonden en de niet-arbeidsgebonden prestaties zoals gezondheidszorg en het kindergeld. Voortbouwend op die idee hebben zij de ASB ontwikkeld. Ze vinden dat die niet-arbeidsgebonden prestaties kunnen worden betaald door een andere vorm van financiering dan door lasten op arbeid. Gezondheidszorg en kindergeld zouden door de hele gemeenschap moeten worden betaald; de arbeidsgebonden prestaties nog altijd door lasten op arbeid. Samen met de overheidssubsidies zou een ASB dan moeten instaan voor de niet-arbeidsgebonden prestaties.
Voor het ACV zou een verschuiving in de financiering niet zorgen voor meer inkomsten, maar de patroons zouden wel gewoon minder bijdragen moeten betalen, met andere woorden een serieuze lastenvermindering voor de patroons. Want de idee voor het ACV is dat een lastenvermindering arbeid goedkoper maakt en bijgevolg leidt tot bijkomende jobs. In hun huidig plan zeggen ze dat er duidelijke afspraken moeten worden gemaakt met de patroons over bijkomende jobs. Dit is merkwaardig omdat er tegelijkertijd de laatste tijd in het ACV in toenemende mate kritiek is op de structurele lastenverlagingen die dit jaar al vijf miljard euro bedragen. Aanvankelijk waren die bedoeld om nieuwe jobs te creëren maar het ACV zegt daarover dat dit niet het beoogde resultaat heeft gebracht. Ze betwijfelen eigenlijk of lastenverlagingen wel leiden tot bijkomende jobs. En dan is het toch raar dat ze moet hun voorstel van een ASB die kaart verder trekken.
Ook zouden inkomens tot 18.600 euro bruto op jaarbasis vrijgesteld zijn van een ASB. Mensen die dit niet verdienen, moeten niet meebetalen. Dat is al vrij hoog en hoger dan de berekening van het Planbureau die slechts een vrijstelling van 10.000 euro hanteerde. Toch zou nog een relatief grote groep mensen moeten bijdragen aan die ASB. Bovendien was het voorstel van het ACV aanvankelijk niet om meer inkomsten te hebben, ze wilden gewoon een verschuiving tussen inkomsten uit loonbijdragen en inkomsten uit ‘kapitaals’bijdragen. Ondertussen gaat de discussie wel over meer geld. Dus dan moet ofwel die grens van vrijgestelden naar beneden zodat er meer mensen bijdragen. Ofwel moet het betaalde percentage van degenen boven de 18.600 euro hoger zijn. Het ACV zegt dat de loontrekkenden niet meer en zelfs minder zullen moeten betalen, maar dat gaat in deze situatie op termijn niet op.
Het ABVV is haar huidige voorstel pas goed beginnen uitwerken de laatste maanden. En zij heeft volgens mij geleerd uit de kritieken die op het voorstel van het ACV zijn gekomen. Ten eerste stelt het ABVV dat ze geen opsplitsing in twee pijlers willen voor de financiering want dat zet de deur open voor communautarisering. De niet-arbeidsgebonden pijler zou dan eigenlijk regionale materie zijn en dat zet gevaarlijke deuren open. Voor het ABVV moet de ASB vooral nieuwe inkomsten geven. Ook voor haar mogen extra inkomsten niet van lasten op arbeid komen, maar voornamelijk uit kapitaalsinkomsten. Bovendien moet het vrijgestelde bedrag veel hoger liggen, op 22.500 euro. Concreet betekent dit dat zeker 80 procent van de Belgen geen ASB zou betalen. Het ABVV komt overeen met het ACV dat sommige werknemersbijdragen aan de SZ moeten verdwijnen (m.n. de bijzondere SZ-bijdrage en de bijdrage op hoge(re) pensioenen) en die zal opgevangen worden door de ASB. Het verschilmet het ACV is dat het ACV door het schrappen van de loonmatigingsbijdrage de zogen. Werkgeversbijdrage aan de SZ wil laten zakken, terwijl het ABVV niet nog eens een schepje bovenop de huidige lastenverlagingen wil doen. Zij geloven niet meer in het verhaal dat minder dure arbeidsplaatsen meer werk opleveren. Langs de andere kant zijn ze wel altijd akkoord met de jaarlijkse verlaging van loonlasten.
U hebt zelf bedenkingen bij de ASB. Wat stelt u dan voor als alternatief?
Men zegt dat de SZ in de toekomst geen geld zal hebben door de vergrijzing. Maar de SZ heeft nu al jaren een deficit. Als je echter strikt kijkt naar de inkomsten en de uitgaven, dan is er een overschot. Maar sinds 10 à 15 jaar is er een groeiend deel van de patronale bijdrage dat teruggestort wordt aan de patroons, de zogenaamde loonlastenvermindering. Die bedraagt voor dit jaar 5 miljard euro. Dat is een ongelofelijke som. Als je me vraagt of ik andere bronnen van inkomsten zie? Wel, als ze al eens zouden stoppen met dat allemaal terug te betalen! Dat geld behoort aan de SZ. Op het ogenblik dat dit gebeurt, zijn alle problemen opgelost, dan is er zelfs een serieus overschot. Geen kat spreekt daar over maar in feite is dat de simpelste oplossing.
De ASB moet dus voor een groot deel dienen om de lastenverminderingen aan de patroons te betalen. Dat heeft niks met de vergrijzing te maken! De vijf miljard die de patroons krijgen, gaan wij nu mee moeten financieren. Momenteel wordt het gat door de overheid gespijsd met inkomsten uit de BTW-kas. Dit zijn indirecte belastingen op de producten. Die betalen wij dus ook. De overgrote meerderheid van de bevolking bestaat uit werknemers en uitkeringsgerechtigden. Dat wil zeggen dat we vandaag ook al het gat in de SZ als gevolg van de loonlastenverlagingen voor de patroons betalen!
Toch weten we dat die lastenverminderingen niet teruggeschroefd zullen worden. De patroons rekenen daar al op en ook de vakbondsleiders trappen in het verhaal over de concurrentiekracht. Bijgevolg moeten we op zoek naar een andere bron. Laten we consequent zeggen dat de lasten op arbeid al hoog genoeg zijn. Niet alleen omdat arbeid daardoor te duur wordt omwille van de concurrentie, maar gewoon omdat het inkomen van een arbeider al zwaar genoeg wordt belast. Als je daar niet wil aankomen, dan moet je een andere bron van inkomsten vinden.
Verschillende mensen zeggen dat de ASB toch het voordeel heeft dat ze eindelijk de vinger op de wonde legt en zegt dat bepaalde inkomens niet meebetalen aan de SZ en dus wel moeten meebetalen. Het alternatief is dan zeggen dat het gat in de SZ moet worden betaald door de inkomens die nu niks bijdragen, met andere woorden een vermogensbelasting.
Het ACV heeft de laatste jaren campagne gevoerd voor zo’n vermogensbelasting in het kader van een rechtvaardige fiscaliteit. Maar er wordt geen link gelegd met de SZ, terwijl dit toch ook een vorm van fiscaliteit is. Uiteindelijk zijn dit allemaal inkomsten voor de overheid. Je kan de inkomsten van zo’n vermogensbelasting direct toewijzen aan de SZ. Het ACV heeft zich geprofileerd met de eis van een vermogensbelasting. Dan is het toch wel wat zwak om te zeggen dat dit niets heeft te maken met de SZ en enkel gaat over rechtvaardige fiscaliteit.
De grootste centrale in het ACV, de bediendecentrale LBC, heeft zich ook tegen een ASB uitgesproken ten voordele van een vermogensbelasting. De kritiek die zij gaven was dat we de inkomsten uit kapitaal waarop de ASB zou worden geheven, dat we die nauwelijks kennen. Het ABVV heeft die kritiek opgepikt en schrijft daarom in zijn voorstel dat om een optimale inning van de ASB te waarborgen het bankgeheim moet worden opgeheven en een vermogenskadaster ingevoerd. Dat zijn exact de voorwaarden die ook gesteld worden met betrekking tot een vermogensbelasting. Als je die twee essentiële voorwaarden creëert, waarom zou je dan nog een omweg maken? Vandaar misschien die uitdrukking ‘optimale inning’. Als die twee voorwaarden niet gerealiseerd worden, is voor het ABVV dan een niet-optimale inning ook goed? Persoonlijk denk ik dat dit zal gebeuren. De regering moet toch op zoek naar alternatieve financiering en zal uitkomen bij een of andere ASB die ook de andere inkomsten dan arbeid gaat belasten om zo aan de kritiek van de werknemers te weerstaan. Maar dan wel een ASB zonder optimale inning. Waarop het ABVV kan antwoorden dat het regeringsvoorstel niet overeenstemt met zijn voorstel.
Maar waarom zouden we de omweg van een vermogensbelasting nemen als de fundamentele kwestie net die van de ‘loonlastenvermindering’ is?
Ik denk dat men die klok niet wil terugdraaien. De redenering zal zijn dat als we dat niet meer geven aan de bedrijven de concurrentiepositie daalt, met nog veel meer werkloosheid als gevolg. Ik hoor nergens, ook niet bij de vakbonden, zeggen dat ze die loonlastenverminderingen willen stoppen. Daarom zullen we dat heel moeilijk verkocht krijgen.
Wat daar psychologisch ook meespeelt, is dat de loonlastenverlagingen door de meeste mensen niet gezien worden als een loonsvermindering voor henzelf. Nochtans is het wel simpel uit te leggen dat dit geld dient voor de SZ en dat wij uiteindelijk die put moeten vullen door de BTW enzovoort. Toch hebben de mensen niet het gevoel dat hun loon bestaat uit de totale loonkost die de patroon betaalt. Voor de mensen bestaat hun loon in het beste geval uit hun brutoloon. Dat de patronale bijdrage eigenlijk ook van hen is, is geen verworven inzicht en zeker niet een emotioneel verworven inzicht. Mocht dat echt zo zijn, dan zouden die lastenverminderingen er nooit gekomen zijn. Als je aan de mensen zou vertellen dat de laatste vijftien jaar hun loon met twintig procent werd verminderd, dan zouden ze antwoorden: “Hoezo, mijn loon met twintig procent verminderd?” Voor de mensen is dat psychologisch niet zo en daarom is het moeilijk om hen daarrond in beweging te brengen. Mensen hebben het gevoel dat de SZ hun zaak niet is want ze zijn niet werkloos, ze zijn nog niet gepensioneerd enzovoort. Het zijn nog altijd de actieve werknemers die de lijn bepalen.
Psychologisch is de vermogensbelasting makkelijker te verkopen, hoewel ook daar enige weerstand tegen is omdat mensen direct denken dat men aan hun geld wil zitten. Als je duidelijk kan maken dat de belasting slechts geldt voor 6 à 7 procent van de bevolking, dan kan je de mensen wel meekrijgen. Zelfs die 7 procent zou haar inkomen niet zien dalen. Indien je 1 procent vermogensbelasting zou heffen op de huidige gekende vermogens van boven de 500.000 euro, dan levert dat jaarlijks 2,5 miljard euro op. Stel dat je een vermogen hebt van 750.000 euro, dan word je slechts belast op de 250.000 die boven die 500.000 liggen. Eén procent van die 250.000 is gelijk aan 2.500 euro belasting. Maar als ik die 250.000 nog maar op een spaarboekje zou zetten tegen 2 procent, dan krijg ik daar al 5.000 euro van! Dus nu zou je van die extra 5.000 slechts 2.500 overhouden. Je vermogen blijft bijgevolg stijgen. Ook daarom is een campagne voor een vermogensbelasting makkelijker.
Als we trouwens nog maar de vormen van vermogensbelasting van de ons omringende landen zouden hanteren, dan zou men hier in België een veel hoger inkomen daaruit hebben dan vandaag. Zelfs brave sociaal-democratische partijen als SP.a en de ACW-vleugel van CD&V kunnen de eis stellen een vermogensbelasting in te voeren zoals in de omringende landen.
Daarvoor zullen we dan wel sterke krachtsverhoudingen moeten opbouwen, en Vonk denkt dat we op basis daarvan veel verder kunnen gaan. De uiteindelijke oplossing komt er alleen als we durven breken met de kapitalistische logica van de ‘loonlasten’ en de concurrentiekracht die loontrekkenden van verschillende landen tegen elkaar uitspeelt (lees daarvoor ons standpunt over progressieve belastingen zoals de ASB en de vermogensbelasting). Dit interview reikt daarvoor veel argumenten aan, bedankt dat u uw analyse met ons en onze lezers wilde delen!
