In oktober staakten de cipiers van de gevangenis in de Antwerpse Begijnenstraat. Tijdens een actie in de laatste week van de staking namen we van hen een interview af. Wegens de algemene staking vonden we nu pas tijd om dit interview te publiceren. We denken dat het echter een goed beeld geeft op deze syndicale strijd en publiceren het daarom toch nog enkele weken na de feiten.
Vandaag lijkt het dat, meer dan ooit, de jacht is ingezet op alles wat links en syndicaal. Opnieuw spelen de burgerlijke media hun rol als gewillige verspreiders van leugens en desinformatie. Soms neemt dit zelfs zeer opmerkelijke vormen aan.
Neem nu de cipierstaking in Antwerpen. Tot voor kort vormde de ‘zerotolerantie’ een vast onderdeel van ons dagelijks mediadieet. Geloofde je de pers, dan geloofde je ook dat ons land het slachtoffer was van een te zachtmoedig rechtssysteem. Het ergste wat je als wetsovertreder (liefst van buitenlandse komaf!) kan overkomen, is een verblijf in één van ’s lands luxegevangenissen, die wat betreft comfort en service een waardig alternatief vormen voor Hilton & co. Toen het Antwerpse gevangenispersoneel echter ging staken, maakte de Vlaamse pers een collectieve draai van 180°. Niet langer werden de gevangenissen bevolkt door gedegenereerd tuig, maar door weerloze zielen wiens waardigheid en mensenrechten werden bedreigd door niemand minder dan de bewakers zelf.
Voor ons voldoende reden om de zaak eens vanuit een ander perspectief te bekijken. We hadden de mogelijkheid om Robert De Kaey te interviewen, die ACOD-afgevaardigde is voor het Arresthuis Antwerpen en deel uitmaakt van het gemeenschappelijk vakbondsfront. Op het moment van het interview waren de cipiers nog volop aan het staken. Intussen is er een akkoord met de overheid. Toch zou het niet de eerste keer zijn dat vanuit overheidskringen meer waarde wordt gehecht aan een evenwichtige budgettering dan aan een overeenkomst met haar de werknemers.
Kan je ons om te beginnen een overzicht geven van de gebeurtenissen en wrevels die jullie tot actie hebben gedreven?
Wij zijn al drie weken met acties bezig, waarvan er de laatste zeven dagen is gestaakt. Vorig jaar hebben wij een protocolakkoord ondertekend met minister van Justitie, mevrouw Onkelinx. Zij erkende toen dat de gevangenis van Antwerpen zich in een specifieke situatie bevindt, wat betreft gedetineerdenpopulatie en activiteiten, en dat dit een uitbreiding van het personeelskader rechtvaardigde. Dit kader is uitgebreid met 31 mensen naar 260. In de praktijk bereiken we dit aantal echter nooit. Voor de zomervakantie hebben we even een piek bereikt van 251 personeelsleden, maar we hadden toen een bevolking van 716 gedetineerden. Dit is 150 meer dan toen we vorig jaar het akkoord ondertekenden. Ondertussen is dit aantal terug gezakt naar 234 personeelsleden voor momenteel 580 gedetineerden.
Wij hebben naar de overheid een uitnodiging gestuurd, die tegelijk een waarschuwing inhield dat we een fase 1 zouden afkondigen. Een waarschuwing dat we binnen de acht dagen met hen aan tafel wilden om het personeelstekort te bespreken en tot een constructieve oplossing te komen. Een tiental dagen later hebben we bezoek gekregen van de regionale directrice, mevr. Declerck, om met ons te bespreken hoe dit kon worden opgelost. Ons voorstel was om een verminderde dienstverlening te leveren. Dit betekent dat, naar de gedetineerden toe, de diensten wel worden teruggeschroefd, maar niet opgeblazen. In de praktijk zou dit onder andere betekenen dat het aantal bezoekdagen zou worden teruggebracht van zes naar drie. Elke dag zou er één maal 2,5 uur kunnen ‘gewandeld’ worden in plaats van het gebruikelijke, tweemaal daagse 1,5 uur. De kantinebedeling, die de gedetineerden in de mogelijkheid stelt extra aankopen te doen, zouden we drie dagen in plaats van vijf blijven verzorgen. Voorlopig zouden we ook alle externe activiteiten van de Vlaamse Gemeenschap willen opschorten, tot ook hiervoor ons kader terug toereikend is. Samengevat zou dit betekenen dat het wel een zeker terugschroeven met zich meebrengt van de diensten, maar er voor de gedetineerden zelf niets te ingrijpend zou veranderen. Enkel op die dagen dat het personeelsaantal echt ontoereikend was, zouden we bepaalde activiteiten annuleren.
Van Brussel uit bleek men echter niet bereid om over dit voorstel te praten. Wij hebben opnieuw geprobeerd met het kabinet te overleggen. Voor een tweede keer weigerden ze daar gehoor te geven. We hebben uiteindelijk toch beslist het werk te hervatten, op zondagsdienst. Dit houdt voor de gedetineerden in dat de voorzieningen worden teruggebracht tot etensbedeling, wandeling, telefoneren en douchen. Hierop is door de heer Vanacker, de regionale directeur heel kwaad gereageerd. Hij dreigde met tuchtsancties voor wie weigerde het werk normaal te hervatten. Als reactie hierop zag het personeel zich genoodzaakt om vanaf zondagavond 2 oktober met een staking van onbepaalde duur te starten.
Wij hebben er natuurlijk begrip voor dat dit een vervelende situatie creëert voor de gevangenen en het politiepersoneel dat onze taken moet overnemen. Het gevoel dat we hier in Antwerpen, maar ook in de andere gevangenissen, krijgen is dat de overheid het steeds zover drijft dat staken en actievoeren ons enige alternatief zijn. Verder is er opnieuw een sfeer gecreëerd waarin het bijna onmogelijk is gemaakt om samen met de overheid naar een blijvende oplossing te zoeken. We vinden dat er van onze zijde de nodige inspanningen zijn gedaan om volgens de traditionele manier tot een overleg te komen. We hebben tijdig voorstellen gedaan om de onderbemanning op te vangen waar zelfs de plaatselijke directie met akkoord kon gaan. Toch hebben we moeten vaststellen dat in Brussel het hoofdbestuur en het kabinet liever het been stijf houden, ten koste van personeel en gedetineerden, dan dat ze erkennen dat ze de vorig jaar gemaakte afspraken niet zijn nagekomen. Dat vinden wij natuurlijk heel jammer.
Toch worden jullie in de media steeds afgedaan als grote boosdoener in dit conflict.
Wij zijn natuurlijk ook afhankelijk van de media tijdens zo’n staking. Er komen hier geregeld journalisten om beelden te schieten. Je probeert naar hen toe een zo juist en uitgebreid mogelijk beeld te brengen over de wijze waarop dit conflict tot stand is gekomen. Hoe de media deze informatie gebruikt, daar hebben we spijtig genoeg geen vat op. Je kan alleen proberen de juiste gegevens mee te geven en te vragen om een zo objectief mogelijk te schetsen. We merken dat dit in de praktijk zeer moeilijk blijkt.
De media schilderen een beeld af van de ‘arme’ gedetineerde, die het slachtoffer is van de stakende cipiers. Toch kunnen wij een ander beeld schetsen, namelijk dat wij hier in Antwerpen al jaren met een overbevolking zitten die al meermaals de piek van 170 procent heeft bereikt. Maar het personeel heeft, tot zelfs vlak voor de staking, steeds gedaan wat van hen werd verwacht. Dit ten koste van verlof- en recuperatiedagen.
En toch ligt het ziekteverzuim in Antwerpen beduidend lager dan in de andere gevangenissen. In de meeste gevangenissen in België ligt dit cijfer gemiddeld rond de 24 dagen. In Antwerpen bedraagt dit 18 dagen per jaar. Een feit waar we trots op mogen zijn. Natuurlijk, door steeds onderbemand te zijn, door de mogelijkheid niet te hebben om tijdig verlof- en recuperatiedagen te kunnen opnemen, zullen mensen ook sneller ziek vallen. Anders zullen ze op die momenten dat ze echt een vrije dag nodig hebben geen andere uitweg meer vinden dan zich ziek te melden. Uiteindelijk hebben de meesten van ons een gezin, waarvoor we ook onze verplichtingen hebben. Wanneer tijdens een shift mensen zich ziek melden, resulteert dit in een nog grotere onderbemanning, een verhoging van de werkdruk en een verlaging van de veiligheid. Mocht op zo’n moment echter een gedetineerde ontsnappen, dan wordt in de media ook dit ons kwalijk genomen.
Jullie hebben een belangrijke maatschappelijke taak, ook wat betreft de reïntegratie van de gedetineerden in de maatschappij. Toch krijgt men regelmatig signalen dat ook voor de psycho-sociale taken men geen geld meer overheeft. In hoeverre merken jullie dit aan het hervalgedrag van de gedetineerdenpopulatie?
Als ik bekijk hoeveel mensen tot voor de derde maal en meer zelfs worden binnengebracht, dan denk ik dat we toch kunnen zeggen dat recidivisme een veel voorkomend probleem is. De overheid spreekt nochtans altijd over herstelgerichte detentie. Dit wil zeggen een minimum aan detentieschade. Nochtans is in de praktijk het niet ongewoon om drie personen in een eenpersoonscel onder te brengen. Maar hoe kan je over herstelgericht werken spreken, als je niet de faciliteiten voorziet om mensen op waardige manier onder te brengen, te begeleiden en niet over voldoende personeel beschikt om dit alles te omkaderen? Ik stel me dan ook ernstige vragen bij de wet Dupont, die de rechten van de gedetineerden moet bewaken, maar gelijktijdig de rechten van het personeel negeert.
In welke mate is er solidariteit van de gevangenen en hun familie, of voelen jullie zich geïsoleerd op dit terrein?
Wij staan hier alle dagen voor de poort. Wij krijgen regelmatig mensen aan de deur die gedetineerden willen bezoeken. Het is onze vaststelling dat deze mensen vaak veel meer begrip tonen voor de redenen van onze staking dan de overheid. We merken dat de bezwaren van de gevangenen eerder gaan over de politie die bepaalde taken nu overneemt. Hier worden dagelijks mensen vrijgelaten, die voor de raadkamer of het hof van beroep zijn verschenen. Ondanks dat ze de laatste week onder de beperkingen van de staking hebben geleefd, krijgen we ook van hen de regelmatige aanmoediging om niet op te geven. Dit steekt ons natuurlijk ook een hart onder de riem. Ik denk dat het tekenend is dat die mensen die volgens de media door ons worden gegijzeld, naar ons personeel toe geen kwaad hart dragen en solidair zijn met onze eisen.
In hoeverre merken jullie solidariteit vanuit de andere gevangenissen? Jullie probleem is niet uniek.
Er is onlangs in verscheidene Belgische gevangenissen gestaakt uit solidariteit. Ook deze week verwachten we dat er opnieuw onaangekondigd zal worden meegestaakt. Binnenkort komt aan ACOD-zijde het nationaal comité bijeen, waarin ook de Waalse gevangenissen zijn vertegenwoordigd. Ik zal daar het voorstel doen om de erop volgende maandag zowel een gemeenschappelijke 24urenstaking te houden, als te demonstreren voor het kabinet van mevr. Onkelinx. Veel zal afhangen van de bereidwilligheid om te staken en de mate waarin ik gehoor kan vinden voor deze verdere acties.
Vrijdag (7 oktober) was de 1ste algemene staking sinds bijna 13 jaar, in tegenstelling tot andere werkplaatsen lijken jullie wel een voorbeeld te zijn wat betreft solidariteit over de zuilen heen. In hoeverre voelen jullie je verbonden met deze strijd?
Wij zijn ambtenaren. Dit betekent dat we een specifiek statuut en andere eindeloopbaanregelingen hebben dan gebruikelijk in de private sector. Wij merken echter wel dat tendensen in de ‘privé’ vaak worden doorgetrokken naar het ambtenarenstatuut. Wij hebben een regeling die ons toelaat om vanaf 55 jaar verlof-voorafgaand-aan-pensioen te nemen. Dit betekent dat gevangeniswerknemers met een staat van dienst van minstens 20 jaar op die leeftijd op vervroegd pensioen kunnen gaan, mits ze een inlevering doen van 25 procent op loon, eindejaarspremie en vakantiegeld. Ze verliezen ook hun nacht- en weekendvergoedingen. Deze regeling bestaat omdat ons werk tot de zware en gevaarlijke beroepen wordt gerekend.
Als vandaag wordt gezegd dat de uitstapregeling wordt opgetrokken naar 60 jaar en enkel in uitzonderlijke gevallen 58 nog mogelijk blijft, dan weten wij dat we over enkele jaren wel eens hetzelfde kunnen verwachten. Vrijdag is er in verscheidene gevangenissen gestaakt uit solidariteit met Antwerpen. Toch was er bij de militanten van het ACOD ook de achterliggende gedachte dat deze eindeloopbaankwestie ons in de toekomst opnieuw tot staken zou kunnen drijven. Misschien dat we voorlopig hier niets van merken, maar dat betekent niet dat het gevaar niet meer bestaat.
