Al tien jaar worden de monopolies van de nationale postbedrijven afgebouwd. De volgende stap is om tegen 2009 de volledige Europese postmarkt te liberaliseren. Het gevolg laat zich raden. Zoals in andere landen komt statutaire tewerkstelling op de helling en zullen tal van postkantoren worden gesloten, vooral in ‘verlieslatende’ regio's.
De argumenten die Europese politici aanhalen, grenzen aan het fabelachtige. Ondertussen zijn de gewone mensen – kleine consumenten en arbeiders – het slachtoffer. Dat wordt overal in Europa duidelijk. Met de liberalisering en privatisering van de postsector is de natte kapitalistische droom van het neoliberale Europa weer voor een stuk werkelijkheid geworden. Steeds meer openbare diensten als openbaar vervoer, elektriciteit, telefonie en nu dus ook de post, worden onderhevig aan de regels van de vrije markt, waar het streven naar winst voorop staat. Het merendeel van de politici in België en Europa blijven blindelings geloven in de marktprincipes, als zouden ze automatisch voor een evenwicht zorgen waar producenten en consumenten baat bij hebben. Maar, ten eerste zien we die baten voor de particuliere consument er duidelijk niet komen, ten tweede wordt door de overenthousiaste politici één belangrijke schakel over het hoofd gezien: de arbeider! Ofwel worden de belangen van de loontrekkende doodgezwegen, ofwel worden die tegenover die van de consument geplaatst. Wat ze hierbij gewillig vergeten, is dat de particuliere consument en arbeider één zijn. Hoe gek zou immers een systeem zijn waar auto's worden geproduceerd, maar niemand het geld heeft om er één te kopen?
De enige belangen die worden gediend zijn dus die van het patronaat. “Toen de parlementaire commissie de vorige keer bijeenkwam, werd duidelijk dat de Europese Commissie blind blijft voor de sociale en economische realiteit. De studies waarop de commissie haar voorstel voor een derde postrichtlijn baseerde, voerden geen degelijk onderzoek naar de sociale en economische impact van de totale liberalisering en naar de impact op tewerkstelling. De wenselijkheid is nooit ter discussie gesteld”, stelt Jef De Doncker van ACOD sector Post. (1)
De rooftocht van de privé
Dit jaar zal de Post zo'n 270 kantoren sluiten (2). Hiermee wordt in principe een volgende stap gezet in een reeks van maatregelen om de Post ‘efficiënter’ te doen werken en hiermee de liberalisering van de postsector voor te bereiden. Een vorige stap was de introductie van de zogenaamde georoutes, die druk zet op de postbodes om sneller te werken en minder tijd overlaat voor klantenservice. In een vrije markt moet het overheidsbedrijf afstappen van een prioritaire focus op openbare dienstverlening voor iedereen naar een strikt regime van efficiëntie, winstmaximalisatie en drukking van de werkingskosten (dus ook het personeel). Daarmee bereiden ze ontegensprekelijk de latere verkoop aan de privé voor.
Ondertussen zien we de privatisering binnensijpelen in openbare dienstensectoren soms opvallend, soms minder opvallend,. Zo werd er in januari 2005 voor geopteerd om de NMBS op te delen in drie stukken: een voor de infrastructuur (sporen, stations e.d.), een voor exploitatie (de verkoop van kaartjes e.d.) en één holding die de twee bedrijfjes overkoepelt. De bedoeling is om winstgevende componenten van het overheidsbedrijf – de exploitatie – al op voorhand te isoleren van de verlieslatende, waardoor de privé er op termijn gemakkelijk haar armen omheen zal kunnen slaan. Bij de nationale postbedrijven gebeurt iets soortgelijks. Stapsgewijs worden de terreinen waarbinnen privé-bedrijven zich mogen begeven uitgebreid. Met de derde postrichtlijn zullen private postbedrijven zendingen onder de 50 gram mogen uitvoeren. Dit is tot op heden het exclusieve terrein voor overheidsbedrijven. Op een sluipende manier wordt openbare dienstverlening van staatswege langzaam verdrongen door private marktspelers. Wat de Europese politici voorstellen als een streven naar volledige vrijheid van mensen, kapitaal, goederen en diensten, komt neer op een uitverkoop aan de privé.
Wel degelijk een bloedbad
Tal van asociale wetsvoorstellen, zoals de Bolkesteinrichtlijn, de havenrichtlijn enzovoort, vinden hun ontstaan in de schoot van de Commissie, die daarmee toont dat ze een duidelijk plan voor ogen heeft met de EU. Europese burgers hebben hier amper een rol in te spelen. Niettegenstaande de duidelijke gevolgen van liberalisering in andere landen en sectoren, blijven de politici ons ringeloren met de fabel als zou “de consument van een liberalisering beter worden”(3). Ook de sociaal-democratische partijen doen mee aan de afbraak of komen, in het geval van Bruno Tuybens, met te zwakke antwoorden. Toch is het duidelijk wat er aan het gebeuren is: het ongebreidelde kapitalisme wordt losgelaten op de openbare diensten, met nare gevolgen voor de kwaliteit, de prijs én de tewerkstelling(4).
De sluiting van minder rendabele kantoren is een onmiddellijk gevolg van de pogingen van de directie om het bedrijf rendabeler te maken en de winsten te verhogen. Het gevolg voor de kleine consument, en dan vooral de ouderen die afhankelijk zijn van hulp en openbaar vervoer, is een kleine ramp. Mensen die hun post- of bankverrichtingen niet via internet of zelfstandig kunnen uitvoeren, beginnen nu reeds uit de boot te vallen. Dit jaar al gaan binnen de Post soortgelijke evoluties te zien zijn als in de banksector: sluiting van minder rendabele kantoren, informatisering, prijsstijging van extra diensten (bv. hulp aan loketten) enzovoort. Ook de achteruitboerende bereikbaarheid is een straf voor de klant die niet tot de hippe, kapitaalkrachtige doelgroep behoort. Kortom, een onmiddellijk en onvermijdelijk effect van de liberalisering zien we nu al.
Ook typisch is het tegenovergestelde. Zoveel als de zwakke, voor het bedrijf oninteressante klant wordt gestraft, worden grote consumenten – lees: bedrijven – in de watten gelegd. Zo wordt in augustus van dit jaar de non-priorzegel afgeschaft: “Wie grote volumes post verstuurt en daarvoor gebruik maakt van een frankeermachine, kan nog altijd kiezen voor het non-priortarief. Dat is vooral weggelegd voor grote ondernemingen en instellingen. De particuliere klant die nu gewoonlijk kiest voor het goedkopere non-priortarief, zal vanaf augustus echter alleen nog brieven kunnen versturen tegen het priortarief.” (5) Bruno Tuybens voorspelt een bloedbad: “De nieuwe Europese richtlijn die de Commissie wil invoeren, zal een bloedbad veroorzaken bij De Post. De particuliere sector zou ook zendingen onder de 50 gram mogen uitvoeren. In praktijk zullen Antwerpen en Brussel bediend worden door de particuliere sector. Zowat 150 grote ondernemingen worden daar beter van, voor de rest niemand.” (6) De vrees van Tuybens lijkt uit te komen: in een vrijgemaakte markt dingen de spelers naar de gunsten van de kapitaalkrachtigen. De ouderen, de armeren en de kleine consument zullen meer en meer uit de boot vallen.
Het tegenargument van Dirk Sterckx en Hilde Vautmans (beide Open vld) komt heel cynisch over, en toont de ware redenen van de liberalisering. In antwoord op de uitspraken van Bruno Tuybens in de krant, reageerden zij in een opiniestuk: “Vreemd, want wij lezen in de Europese wet dat elke lidstaat er moet voor zorgen dat de postbode minstens vijf keer per week bij elke brievenbus langskomt en de postbus licht. De inwoners van elk dorp in de Ardennen kunnen naar de rechter stappen met de Europese Richtlijn in de hand.” (7) Twee dagen eerder gaf Sterckx aan hoe hij dit lastige juridische probleem zou oplossen: “Als blijkt dat er verlieslatende delen op het grondgebied zijn, kan de overheid daarvoor een subsidie toekennen. Dat zou dus perfect mogelijk zijn bij De Post.” (3) Wat we langzaam zullen krijgen, is nichevorming in de postsector, waarbij privé-bedrijven zich volledig zullen richten tot kapitaalkrachtig cliënteel, terwijl het overheidsbedrijf De Post de verlieslatende gebieden en sectoren voor rekening moet nemen, want “Europa verplicht het zijn lidstaten”! ACOD'er Jef De Doncker trekt de terechte conclusie: “Een tot nu toe winstgevende nationale postoperator die wél in die basisrechten voorziet, zal overblijven met de verlieslatende producten en gebieden. Meer financiering van de overheid, en dus de belastingbetaler, zal nodig zijn terwijl de winst naar de privé versluisd wordt. Hier wordt dan de échte liberalisering duidelijk!” Begin dit jaar kon Johnny Thijs, topman van De Post, uitpakken met grote nettowinstcijfers van 40 miljoen euro. Daarbij was overeengekomen dat de helft van de winst, met een minimum van 10 miljoen euro zou worden uitgekeerd aan de aandeelhouders. Dat kan tellen als dienstverlening!
Onzekere tijden voor consument/loontrekkende
Het is niet de eerste keer dat de Europese politici een wig trachten te drijven tussen de consument en de arbeider. De heersende klasse speelt op de rest van de bevolking in als kritische, bewuste en veeleisende consumenten, en probeert de vakbonden en de arbeiders uit de sector op deze manier asociale beslissingen op te leggen.
Het drama voor de werkers uit de sector is niet te overzien. Tussen dit en volgend jaar zullen vermoedelijk 6.000 jobs verdwijnen en de nieuwe jobs die in de plaats komen zijn van tijdelijke duur, met zijn logische gevolgen voor wedde- en pensioenvoordelen van de werkers. De afgelopen tien jaar verdwenen er al 7.000. In Duitsland, waar de liberaliseringen al langer bezig zijn, verdwenen bij het overheidsbedrijf Post AG op korte termijn 15.000 van de 200.000 werkers. Loondumping is al een realiteit in Duitsland, waar de postbeambten tussen de 5,90 en de 7,00 euro per uur verdienen (gemiddeld 800 euro per maand) en in de meeste gevallen een bijpassing van de overheid moeten krijgen (8). Ook het inzetten van kinderen van 13 jaar is niet langer een taboe in Duitsland (9). Dit is een trieste voorbode van waar het ook in België naartoe gaat en een duidelijk signaal wat de EU haar burgers toewenst!
Terwijl de liberalisering nu nog eenduidig door de toplagen wordt voorgesteld als hemel op aarde, trachten politici en bedrijfsmensen nu al met tegenstrijdige informatie de consument een rad voor de ogen te draaien. De prijzen gaan onvermijdelijk dalen? “De postsector is niet vergelijkbaar met de telecombranche, waar de liberalisering geleid heeft tot innovatie, nieuwe producten en belangrijke prijsverlagingen”, waarschuwt Johnny Thijs (10). Inderdaad, in Zweden steeg de prijs van postzegels na de liberalisering met liefst 90 procent. Ook in de energiesector komt men met de meest voorspelbare argumenten terug op wat men voordien voorstelde als de wetmatigheid van prijsdalingen. En als prijsverlagingen dan worden opgelegd, dan hebben de leveranciers onmiddellijk een antwoord klaar. Jef De Doncker: “De federale regering gaf half november haar groen licht om het nachttarief in te voeren tijdens het hele weekend. Zo zouden gezinnen tot 62 euro per jaar kunnen besparen op hun elektriciteitsrekening. Alle elektriciteitsleveranciers beslisten ondertussen hun weektarief met 10 tot 15% te verhogen vanaf 1 januari 2007. Zo compenseren ze meteen hun verlies aan inkomsten. Nog maar eens lijkt het erop dat de vrijmaking van de energiemarkt helemaal niet leidt tot meer concurrentie en prijsdalingen.” (1)
De postrichtlijn, Bolkestein, de havenrichtlijn, de Europese Grondwet, veel van wat in ons land verandert, wordt vanuit Europa gestuurd. Vaak hebben politici de reflex om met dit argument hun eigen handen in onschuld te wassen, terwijl iedereen weet dat het dezelfde politici zijn die de beslissingen mee goedkeuren. Veel heeft het volk niet in de pap te brokken. De EU blijft, ook met de nieuwe Grondwet, een logge, ondemocratische instelling, waarbij de meest bureaucratische organen de meeste beslissingsmacht hebben. De effectieve macht van het Parlement – het hart van een liberale democratie – is een lachertje. Van bovenuit legt men volop de vrije markt op alle terreinen aan de Europeaan op en wordt de welvaartstaat afgebouwd om plaats te maken voor de prestatiestaat. Ook in de postsector zal de wet van de sterksten gelden en zullen degelijke jobs plaatsmaken voor onzekere, tijdelijke en onderbetaalde jobs. Jef De Doncker: “Tien andere nationale postoperatoren uit de Europese Unie zien de liberalisering ook niet zitten, maar dan vooral omdat ze niet weten wie hun kosten voor het aanbieden van de universele dienstverlening zal betalen. Samen vertegenwoordigen wij 50% van de Europese bevolking. Het is duidelijk dat de Commissie geen rekening houdt met de burgers of de arbeiders. En ook niet met de meerderheid van de nationale postoperatoren, want die vragen allemaal om een regulering die de duurzame ontwikkeling van de postdiensten mogelijk maakt.” (1)
Uiteindelijk zal de oplossing liggen in een degelijk links alternatief dat de noden van de bevolking omzet naar beleidsdaden. Een beleid dat de openbare dienstverlening uitbreidt en uiteindelijk samenbrengt onder één Europees dak. Een beleid dat de sociale verworvenheden naar boven harmoniseert, dat zorgt voor voldoende werk op mensenmaat en met deftige verloning. Wat met andere woorden nodig is, is een ander Europa, met transparante organen. Een sociaal Europa. Een socialistisch Europa.
1) “De Post moet een publieke dienstverlening blijven”, uit: Tribune, 63.1, januari 2007
2) “Procedures vlekkeloos verlopen”, uit: De Standaard, 15 februari 2007
3) “Bloedbad bij de Post is nonsens”, uit: De Standaard, 6 februari 2007
4) Zie ook: A. STESSELS, “Privatiseren van de Post? Liever nooit dan laat!”, op: http://www.sp-a-rood.be
5) “Einde non-priorzegel eind augustus”, uit: De Standaard, 2 februari 2007
6) “Als ik mijn ding niet kan doen, ben ik weg”, uit: De Standaard, 5 februari 2007
7) “De postbode zal blijven komen”, uit: De Standaard, 8 februari 2007
8) “Liberalisierung der Briefdienste führt zu Lohndumping”, uit: ver.id, 30 januari 2007
9) “Tuybens blijft tegen Europese richtlijn liberalisering Post”, uit: De Standaard, 11 februari 2007
10) QUOTE, Uit: De Standaard, 29 december 2006
