Het debat waar veel mensen op zaten te wachten, is eindelijk losgebarsten. De nominatie van Erik De Bruyn en Elke Heirman voor SP.a-voorzitter en -ondervoorzitter heeft ervoor gezorgd dat een socialistisch antwoord op de hedendaagse maatschappelijke vragen toegang krijgt tot de grote media en zo tot het grote publiek.
Het was de Antwerpse SP.a-afdeling die de doorslag gaf door afgelopen zaterdag met bijna 59 procent de kandidatuur van Erik en Elke te ondersteunen, tegen 38 procent voor Caroline Gennez en Dirk van der Maelen. Nadat reeds verschillende kleinere en middelgrote SP.a-afdelingen hen waren vooraf gegaan, zorgde de afdeling Antwerpen met haar ledenaantal voor de definitieve vervulling van de nominatievoorwaarden. Die eerste algemene ledenvergadering van de hervormde Antwerpse stadspartij kon dan ook tellen. Afgaande op het aantal vooraf gedrukte intentieverklaringen van beide kandidatenteams leek de leiding een 75 leden te verwachten. Het werden er 193…
Hoe komt dat? Als je sommige kranten moet geloven is dat te danken aan de mobilisatie van een ‘extreme vleugel’ rond Erik De Bruyn, die niet representatief is voor de partij. Dat beeld is een mooi staaltje van stemmingmakerij. De hoge opkomst vertelt daarentegen dat gewone basismilitanten het gevoel hadden nu iets te kunnen betekenen, dat hun stem nu zou worden gehoord. Het was opvallend hoe vooral gewone, volkse mensen op die vergadering pleitten voor Erik, niet voor Caroline. En een goede screening van alle Antwerpse leden zou onmiddellijk aantonen dat de SP.a in Antwerpen (zoals overal) nog steeds voornamelijk zo'n volkse basis heeft, ondanks de ‘veryupping’ van het partijapparaat. Dat het partijbestuur zelf veel minder aanwezigen achter haar visie kreeg, is gewoon een bewijs dat zij eigenlijk weinig basis heeft binnen de partij. Mensen als Patrick Janssens hebben immers de ledenpartij afgebouwd ten voordele van een marketingstrategie gericht op de media. Ondanks die dédain zijn veel leden de partij trouw gebleven en willen zij nu de overduidelijke fouten van de leiding rechtzetten. Dat is de boodschap van de stemming. Zoals Erik De Bruyn zelf stelt in Het Laatste Nieuws (10/09): “Heel wat leden zullen inderdaad voor mij gestemd hebben om de interne partijdemocratie te laten spelen, maar de meerderheid heeft voor mij gekozen omwille van mijn boodschap.”
Die democratische uiting leidt dan direct tot zure oprispingen van de top. Blijkbaar is democratie enkel goed als de uitkomst de voorgestelde koers bevestigt. Waarom dan nog verkiezingen houden? Dat is onmiskenbaar de mening van Louis Tobback in een kritiek op de Antwerpse partijleiding: “Geen enkele afdeling is verplicht om een kandidaat-voorzitter voor te dragen bij de leden. Blijkbaar was de leiding in Antwerpen er stellig van overtuigd dat Gennez het zou halen.” Anders gezegd, als je niet zeker bent van een verkiezingsuitkomst, hou dan gewoon geen verkiezingen. Een dictator had het niet beter kunnen verwoorden.
Patrick Janssens benadrukte van zijn kant dat de leden dan wel de kandidatuur van Erik en Elke ondersteunen, maar dat “alle Antwerpse SP.a-ers die de kiezers kennen voluit achter Gennez staan”. Waarop Erik repliceerde in De Morgen: “Ik vind het wel jammer dat Patrick Janssens dit weekend een nieuwe tweedeling heeft gemaakt binnen onze partij: de onbelangrijke socialisten zouden in Antwerpen voor SP.a Rood gestemd hebben en de belangrijke steunden Caroline Gennez.” Het is inderdaad een misplaatste reactie van de top om opnieuw in de plaats van de basis te spreken terwijl de leden hen juist hebben teruggefloten.
Of wat te denken van Gennez’ reactie? “Ofwel stemmen de SP.a-leden straks voor een open partij die zelfverzekerd naar de toekomst kijkt en die een brede Vlaamse socialistische partij wil zijn. Ofwel stemmen ze voor een kleine linkse partij, die eerder communistisch geïnspireerd is.” Erik De Bruyn reageert daar zeer correct op in De Morgen (11/09): “Gennez wil toch niet terug naar de retoriek van de BSP-bonzen uit de jaren vijftig en zestig, toen iedereen die niet akkoord was met de centraal gedicteerde partijlijn meteen 'een vuile communist' was? (…) Ik deel de opmerking uit haar tekst dat de partijtop meer moet luisteren naar de basis. Laat ze er dan nu al mee beginnen, in plaats van mij direct af te branden als ‘communistisch’ of ‘klein links’. Gennez had afgelopen weekend ook kunnen proberen te begrijpen waarom de Antwerpse basis voor SP.a Rood heeft gestemd. Na 21 oktober moet ze toch de voorzitter zijn van alle SP.a-leden, ook van hen die soms uit de pas lopen. Of wil ze met hen nu al geen rekening houden?” In De Morgen van 12 september drukt Bram Boriau, voorzitter van de jongerenorganisatie Animo, een gelijkaardige bezorgdheid uit: “Gennez had De Bruyn geen communist mogen noemen. (…) We moeten opletten dat we niet in een spiraal van gescheld en gekrijs belanden. De huidige chaos en openheid zijn een zegen, maar dan moeten we durven te spreken over de principes en inhoud.”
Antwerps chauvinisme?
Allerlei analyses moeten nu bevestigen dat het om problemen in de Antwerpse afdeling gaat of zelfs gewoon om de ingesteldheid van die verdomde Antwerpenaren. Het Laatste Nieuws schrijft: “Het Antwerpse chauvinisme heeft gespeeld.” Dat is toch wel heel kort door de bocht. De Antwerpse afdeling heeft immers slechts de doorslag gegeven nadat al meer dan vijftien andere afdelingen, verspreid over diverse provincies, hun steun aan Erik en Elke hadden toegezegd.
Het is zeker waar dat bepaalde verhoudingen in de Antwerpse SP.a-afdeling hebben meegespeeld in de uitkomst van de stemming. Veel SP.a-afdelingen uit heel Vlaanderen zouden zich echter herkennen in die situatie want ze is een gevolg van een nationaal beleid. De basis is op zeer veel plaatsen buitenspel gezet, net zoals de socialisten van ‘Old Labour’ (*), in Antwerpen vertegenwoordigd door mensen als ex-burgemeester Bob Cools en de Detièges. ‘Old Labour’ heeft onmiskenbaar meer voeling met wat er leeft onder de volkse basis van de SP.a. Dat bleek uit de vurige toespraak van Bob Cools op de algemene vergadering, met referenties naar openbaar bezit van strategische economische sectoren, François Mitterand, de Oktoberrevolutie, de kapitalist Albert Frère, de Amerikaanse politiek enzovoort. De ex-burgemeester brak dan ook een lans voor Eriks kandidatuur.
De visie van SP.a Rood heeft ongetwijfeld meer raakvlakken met het klassendiscours van Old Labour dan met het ‘progressieve’ discours van New Labour en de Teletubbies. Tegelijk zijn er ook verschillen. Volgens ons is het socialistische verhaal van SP.a Rood meer wervend voor de 21ste eeuw. Na de eerste optredens van Erik De Bruyn op tv waren veel mensen aangenaam verrast door zijn redelijk en eigentijds verhaal over de problemen in de maatschappij. Zoals iemand het verwoordde op een discussieforum van Knack: “Deze kerel van de sp.a mag er best zijn. Hoogtijd dat er weer durvers op het toneel komen. Zij zullen er voor zorgen dat deze maatschappij weer aantrekkelijk wordt. Dat men zich weer kan herkennen in een project waarvoor men ook moet durven om op de barricades te komen.”
Het is net dit gevoel dat bepalend is voor veel SP.a-ers, ook in Antwerpen. Het Nieuwsblad spreekt daarbij over de “strekking De Bruyn die – of de top dat nu leuk vindt of niet – wel degelijk iets vertolkt wat ook in Antwerpen bij de basis van de socialistische partij leeft. Niet alleen heerst daar onvrede over de macht van een klein groepje gepokt en gemazelde kameraden, de strekking De Bruyn meent tevens dat de SP.a – over Spirit praat die stroming niet eens meer – elke voeling met de arbeider, de werkloze, de postbode en de bandwerker is verloren.” Zoals Erik zelf verklaarde aan De Standaard (10/09): “Het was de eerste keer sinds vele jaren dat de basis zich heeft mogen uitspreken en ik weet al langer wat daar leeft. Veel partijleden voelen zich al heel lang buitenspel gezet in hun eigen partij. Mijn project is bovendien een helder socialisme dat verschilt van de andere partijen. Het is een protest tegen de ongelijke economische machtsverhoudingen in de maatschappij.”
Het dagelijkse leven van de mensen
De ongelijke economische machtsverhoudingen staan centraal in de visie van SP.a Rood. Het is een ongelofelijke verworvenheid dat we nu in de SP.a en in de massamedia daarover een andere visie te horen krijgen. Er is geen betere manier dan Eriks eigen uitspraken in die media te citeren:
“Socialisten klagen ongelijke economische machtsverhoudingen aan. Marx is nog altijd relevant. Het gelijkekansendiscours van de sp.a was niet echt slecht, maar het weegt te licht om er een echte socialistische ideologie aan op te hangen. Socialisten kunnen niet akkoord gaan met een samenleving die gedomineerd wordt door eenzijdige economische motieven als winst- en kapitaalvermeerdering.” (DM 11/09)
“Er is behoefte om opnieuw een helder socialistisch verhaal te brengen. Ik sta voor een sterkere socialistische ideologie waarbij het geen zin heeft een gelijkekansenbeleid te voeren in een wereld van ongelijkheid. Vandaag gaat de slinger te veel in de richting van het pure winstbejag. De mensen moeten weer centraal staan. De economie is er voor de mensen, de mensen zijn er niet voor de economie.” (HLN 10/09)
“Het gaat niet alleen over centen. Het gaat ook over het dagelijkse leven van de mensen, de dagdagelijkse ‘rat-race’, het feit dat mensen steeds langer en harder moeten werken, dat ook hun gezinsleven onder druk komt te staan, de toenemende agressie en stress in de maatschappij, ook het feit dat daardoor normen en waarden wegvallen zoals samenhorigheid, solidariteit en samenleven. Daar gaat het ook allemaal over.” (op de regionale ATV 10/09)
De Morgen: In uw intentieverklaring schrijft u een intrigerend zinnetje: 'We gaan in het offensief tegen het private karakter van de energievoorziening.' U wilt blijkbaar Electrabel nationaliseren?
“Electrabel nationaliseren is echt geen slecht idee. De energiemarkt in Vlaanderen heeft in de praktijk niets met de vrije markt te maken waarover u zonet sprak: dat is een privaat monopolie. Ik zie er het nut niet van in een privébedrijf een monopolie te gunnen. Bovendien past energie in een groter ecologisch verhaal: we moeten naar een samenleving streven die minder energie zal moeten verbruiken. Het móét dus een krimpende markt worden, maar dat gaat in tegen het wezen van een privébedrijf, dat het aan zichzelf en zijn aandeelhouders verplicht is te groeien. Het Electrabelmonopolie wordt ook vandaag in brede kring in vraag gesteld. Alleen fietst men een beetje rond de hete brij. Men stelt dan voor om Electrabel te splitsen. Maar dan moet je het toch eerst zelf in handen hebben? Je gaat toch niet knippen in andermans eigendom? Bovendien valt er iets voor te zeggen dat een energiebedrijf één technische eenheid blijft. Breng het dus gewoon onder overheidscontrole. De overheid moet de aandeelhouders natuurlijk betalen: ze moet geen aandelen verkopen, maar juist opkopen.” (DM 11/09)
Wij zijn ervan overtuigd dat de socialistische beweging een grote stap vooruit kan zetten op basis van dit programma. Een socialisme met lef en georganiseerd in de wijken en in de bedrijven zou snel de rechtse demagogie die nu de geesten bevuilt, kunnen doorbreken. De socialisten moeten durven de mensen terug te winnen. Erik: “Het stoort me bijvoorbeeld dat we ons niet meer bekommeren om al die arbeiders en bedienden die vroeger onze traditionele kiezers waren, maar die nu al jaren voor het Vlaams Belang stemmen. De sp.a-partijtop beschouwt die als ‘definitief verloren’. Ik zou graag willen dat men ook een strategie ontwikkelt om hen terug te winnen. Mijn ambitie is ook om vooruit te gaan ten koste van extreem-rechts. En dus niet alleen, zoals we bij de gemeenteraadsverkiezingen in Antwerpen hebben gedaan, alles rond ons te verzamelen wat tegen extreem-rechts is.” (DM 11/09)
* ‘Old Labour’ staat voor de Britste Labour Partij voordat Tony Blair er de leiding nam, de partij naar rechts deed opschuiven en de banden met de vakbeweging probeerde te breken.
