Zondagavond werd duidelijk dat Fortis gedeeltelijk genationaliseerd wordt. De Belgische, Nederlandse en Luxemburgse overheden pompen samen 11,2 miljard euro in de bank. België levert daarvoor 4,7 miljard. In ruil krijgt elke overheid 50 procent van de eigendomsrechten over de bank in eigen land in handen.
Wat velen enkele weken geleden nog onmogelijk hadden geacht, is daarmee werkelijkheid geworden. Fortis, de grootste private werkgever in België, het bedrijf dat door de kleine belegger als een ‘veilig aandeel' werd aangezien, de bank van 1,5 miljoen gezinnen (de helft van de Belgen), werd het nieuwste slachtoffer van de financiële crisis.
Vrijdag al was duidelijk dat een oplossing gevonden moest worden voor het einde van het weekend. De mogelijkheid van paniek en een run-up op het spaargeld waren immers bijzonder reëel geworden. De regering moest dus ingrijpen met het mes op de keel. Enkele andere banken zagen hierin de mogelijkheid om een koopje te doen door het onderhandelingsspel keihard te spelen. De Franse bank PNB Paribas bood aan om te ‘helpen' door een bod te doen op de gezonde delen van Fortis op voorwaarde dat de verliezen en de risico's door de overheid gedragen zouden worden. Blijkbaar vonden zelfs de overheden dat toch een brug te ver zodat ze besloten om in ruil voor hun kapitaalinjectie een gedeeltelijk eigendomsrecht in handen te nemen. De Financial Times verwoordt het vandaag zo: "BNP was ongerust over de activa op de balans van Fortis, vooral over de portefeuille van hypothecaire effecten, en vroeg daarom overheidsgaranties bij een overname. Een dergelijk scenario zou politiek te controversieel geweest zijn [...]".
De val van Fortis betekent dat de financiële crisis nu ook definitief naar Europa is overgeslagen. Fortis is de grootste Europese bank die tot hiertoe het slachtoffer is geworden van de crisis. Tot voor enkele weken struikelde de ene hoofdeconoom nog over de andere expert om uit te leggen dat het in Europa allemaal wel zo geen vaart zou lopen. Quod non. Behalve Fortis werd gisteren ook de Britse bank Bradford & Bingley genationaliseerd. Het zal niet de laatste bank zijn in moeilijkheden.
Deze nationalisaties zijn slechts de meest recente injecties van belastinggeld in het financiële systeem sinds de interventies in Northern Rock, ‘Fannie & Freddie' en de grootste Amerikaanse verzekeraar AIG. Bovendien voorziet het zogenaamde Paulson-plan in de terugkoop van herverpakte rommelhypotheken voor het astronomische bedrag van 700 miljard dollar (omgerekend meer dan 2000 dollar per inwoner van de VS). Elders op deze site beschreven we dit soort ‘nationalisaties' als socialisme voor de rijken en kapitalisme voor de armen. Sinds Fortis geldt nu hetzelfde voor België. De winsten worden geprivatiseerd, de verliezen gesocialiseerd. Fortis maakte de voorbije jaren om en bij de 4 miljard euro nettowinst per jaar. Wanneer het fout gaat, komt de belastingbetaler tussen.
Een laatste vaststelling is dat een nationalisatie in de praktijk blijkbaar niet zo moeilijk ligt als in het verleden telkens werd aangevoerd. Het enige wat nodig bleek voor de nationalisatie van Fortis, was "vijf minuten politieke moed". Het is genoteerd. Wanneer de huidige financiële crisis van het kapitalisme zich ontwikkelt tot een economische en sociale crisis, zal deze ervaring nuttig blijken. Dan zal echter niet de socialisatie van de verliezen, maar die van de winsten noodzakelijk blijken.
Aangezien de belastingsbetalers opdraait voor het geknoei van de Fortis-leiding, moeten ze ook eisen kunnen stellen. Om er enkele te geven:
- volledige waarborg van de banktegoeden van de kleine spaarders.
- onteigening van de grote speculanten
- geen enkel ontslag bij het personeel van Fortis, wel bij de raad van bestuur
- open de boeken voor controle door de vakbonden
De socialisten moeten van zich laten horen. SP.a en PS zouden moeten pleiten voor de nationalisatie van de gehele banksector onder democratische controle, winsten herinvesteren in sociale projecten, goedkope kredietverlening en werkgelegenheid enzovoort.
Deze nationalisatie mag geen tussenstap zijn naar een latere privatisering. Het kapitaal van Fortis moet gebruikt worden voor een sturing van de economie door de overheid. Dat "het kapitalisme" of "de onzichtbare hand van de markt" daar niet toe in staat zijn, is ondertussen bewezen.
