Het Vlaams Belang heeft begin 2008 de procedure van de sociale verkiezingen aangevochten. Donderdag 15 januari jl. heeft het Grondwettelijk Hof een uitspraak gedaan (arrest nr. 2009/09).
Het probleem
Niet iedereen mag deelnemen aan de sociale dialoog in de particuliere sector. Om anarchie te vermijden, zijn alleen de zogenaamde "representatieve" organisaties volwaardige gesprekspartners. Voor de sociale verkiezingen zijn dit: ABVV, ACLVB, ACV en NCK, een vakbond van kaderleden. Deze organisaties hebben geen rechtspersoonlijkheid (en bestaan dus a.h.w. niet). Omdat de vakbonden essentieel zijn voor ons economisch bestel, heeft de overheid echter een juridisch kader gecreëerd waardoor representatieve organisaties "functionele rechtspersoonlijkheid" kunnen krijgen. Zij kunnen in rechte optreden in zeer specifieke in de wet opgesomde gevallen.
Om representatief te zijn, moet aan bepaalde voorwaarden worden voldaan. Voor de sociale verkiezingen bijvoorbeeld betreft het alleen nationale interprofessionele werknemersorganisaties die vertegenwoordigd zijn in de Nationale Arbeidsraad (NAR) en in de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven (CRB). Daarnaast moeten zij ten minste 50.000 leden tellen. Voor kaderbonden worden andere criteria geformuleerd. Alleen nationale organisaties met 10.000 leden of méér komen in aanmerking.
Met dergelijke criteria kan het Vlaams Belang plannen voor een Algemeen Vlaams Vakverbond wel vergeten. Niet alleen zijn de Vlaams-nationalisten regionaal (en niet nationaal) georganiseerd, maar daarnaast heeft de organisatie geen connecties in de NAR of in de CRB. De koning beslist soeverein wie hierin zetelt. Dus zelfs indien het VB aan alle vereisten zou voldoen, kan het staatshoofd de partij blokkeren door ze de toegang tot deze paritaire organen te ontzeggen.
De procedureslag
De Belgische staat en Carrefour werden vorig jaar voor de Brusselse arbeidsgerechten gedaagd door een werknemer die wou deelnemen aan de sociale verkiezing maar niet tot een van de representatieve organisaties behoorde. Hij vroeg aan de rechtbank om hem een lijstnummer toe te kennen. Zijns inziens was de wetgeving in strijd met de Grondwet en met een aantal internationale verdragen. De eiser haalde nul op het rekest. Veel belangrijker dan dit proefballonnetje was echter een verzoekschrift tot schorsing dat in januari 2008 door Marie-Rose Morel en 179 andere VB-ers aan het Grondwettelijk Hof werd voorgelegd. In eerste instantie werd de schorsing van de wetgeving met betrekking tot de sociale verkiezing gevraagd. Dit zou dan als gevolg hebben gehad dat de verkiezingen moesten worden uitgesteld. In maart 2008 (arrest nr. 48/2008) besloot het Hof evenwel dat er geen hoogdringendheid was en de verkiezingen gingen door. Nu is er een uitspraak ten gronde.
De argumenten
In de conclusies die door Morel aan het Hof werden voorgelegd, werd een batterij aan argumenten in stelling gebracht. Uiteraard werd de schending van grondwettelijke bepalingen ingeroepen, alsook schending van een aantal bepalingen van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens, het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten en het Verdrag nr. 87 van de Internationale Arbeidsorganisatie.
Samengevat verweet het VB de wetgever volgende punten:
- alleen degenen die behoren tot de drie traditionele zuilen (katholieken, socialisten en liberalen) kunnen zich kandidaat stellen. Vlaams-nationalisten vallen uit de boot (schending van de vrijheid van meningsuiting);
- kaderleden hebben voldoende aan 10.000 leden om lijsten te mogen indienen. Andere groepen (zoals VB) kunnen van deze gunstmaatregel geen gebruik maken (schending van het gelijkheidsbeginsel);
- in de bouwsector worden tegen de wet in geen sociale verkiezingen gehouden (schending van het recht op informatie);
- de representativiteitscriteria zijn strijdig met de vakbondsvrijheid.
Het Hof haalt alle argumenten van het VB onderuit. Op de beschuldiging van de schending van de vakbondsvrijheid willen we toch even ingaan, want dat is niet niks.
Representativiteit versus vakbondsvrijheid
Het Freedom of Association Committee (FAC) van de Internationale Arbeidsorganisatie, een expertencomité dat waakt over de naleving van onder andere het verdrag nr. 87, heeft in het verleden ook al vraagtekens geplaatst bij de criteria. De overheid is vrij om te bepalen wat de representativiteitsvoorwaarden zijn, maar deze moeten een objectief karakter hebben. Het feit dat er een stok achter de deur is, namelijk lidmaatschap van NAR/CRB, kan volgens het FAC niet. Het Grondwettelijk Hof tilt daar dus blijkbaar minder zwaar aan.
Het is onbegrijpelijk waarom de wetgever nog niet heeft ingegrepen. Men kan immers vrij eenvoudig de criteria wijzigen en de status-quo handhaven. Het volstaat om het ledenaantal op te trekken, eventueel een aantal kwalitatieve criteria toe te voegen of te verfijnen (bv. de "nationale" werking expliciteren) en het lidmaatschap NAR/CRB kan worden geschrapt. Alle bezwaren van het FAC vallen dan weg. Een slecht karakter zou dan ook kunnen denken dat dit verzuim bewust is. De wet is fout, maar de verdachtmaking van maffiapraktijken komt op het hoofd van de bonden terecht.
Hoe gaat het nu verder?
Het is koffiedik kijken of VB de strijd zal staken. De partij kan in principe nog naar het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Het is echter weinig waarschijnlijk dat ze daar gelijk zullen krijgen. Het oligopolie van de bestaande organisaties is er al een aantal malen aangevochten, maar heeft nog nooit aanleiding gegeven tot een veroordeling. Het juridische kader van het artikel 11 EVRM (vakbondsvrijheid) verschilt immers fundamenteel van dat van de IAO-Verdragen. Een bijkomend punt is dat het ideeëngoed van VB niet onmiddellijk populair is in Straatsburg. Misschien is het voor Morel beter om de nederlaag toe te schrijven aan het feit dat het Grondwettelijk Hof een product is van het Belgische establishment, dan te verliezen voor het EHRM. De complottheorie wordt dan immers veel onwaarschijnlijker.
Wordt dus misschien niet vervolgd.
