Het begint stilaan belachelijk te worden. Al jaren wordt er gemobiliseerd voor migrantenstemrecht. In Wallonië zijn alle partijen voor, in Vlaanderen is het sinds lang een stokpaardje van Agalev en SP(.a). Op internationaal vlak spaart paarsgroen, en dan vooral de liberalen, geen moeite om zich een multicultureel, antiracistisch imago aan te meten. En toch lijkt stemrecht voor migranten een verre droom.
U kent waarschijnlijk het verhaal. Socialisten en groenen dienden vorig jaar beiden een wetsvoorstel in. Het zag er naar uit dat migrantenstemrecht op gemeentelijk vlak erdoor kwam want in Wallonië was ook de blauwe regeringspartner ervoor gevonden, maar uiteindelijk strandde het voorstel op het njet van de VLD. In de woorden van VLD-voorzitter Karel De Gucht: “Als de Senaat dit goedkeurt, is er geen regering meer.” De vice-premiers van SP.a (Vande Lanotte) en Agalev (Aelvoet) toonden onmiddellijk de bereidheid om in te binden door te verwijzen naar het regeerakkoord waarin migrantenstemrecht niet is opgenomen. Andere kopstukken vrezen echter gezichtverlies te lijden, met alle electorale gevolgen van dien. Figuren als Jos Geysels, Louis Tobback en Patrick Janssens willen dat de stemming in de Senaat kost wat kost doorgaat, zoniet dreigt een regeringscrisis. Ondertussen is duidelijk dat ze daar heel waarschijnlijk het onderspit zullen delven aangezien de PRL plots geen stemmen meer wenst te leveren voor een alternatieve meerderheid. “Wij willen meer tijd om de VLD te overtuigen,” aldus Louis Michel, hoewel de VLD al heeft gezegd nooit te zullen toegeven op dit punt. Opnieuw blijkt wie van de regeringspartijen uiteindelijk het beleid bepaalt.
Het Vlaams Blok kan zich in elk geval geen mooiere aanloop naar de verkiezingen van 2003 voorstellen. Al meer dan een decennium verziekt dit thema de politieke verhoudingen en heeft het een verlammende invloed op de sociale strijd. Aangezien de socialisten geen breekpunt willen maken van het migrantenstemrecht, blijft de malaise voort rotten. Het sociale bewustzijn van de mensen concentreert zich vandaag rond de thema’s veiligheid, migranten en crisis van de instellingen (corruptie, ‘het zijn allemaal zakkenvullers’ enzovoort). Het Vlaams Blok ziet één voor één zijn punten op de agenda geplaatst, zoals recentelijk de aanval op het stakingsrecht. Intussen zitten we natuurlijk met dat sociaal bewustzijn en kunnen we de klok niet terugdraaien. In principe hoeft dat geen probleem te zijn want rond elk van de vernoemde thema’s kan ook echte socialistische propaganda worden gemaakt (zie verderop in dit artikel). Maar dat vereist wel dat SP.a, PS en de vakbonden hun tanden durven laten zien.
Maatschappij gebaseerd op ongelijkheid
En daar wringt het schoentje. De apolitieke oproep voor de ‘gelijkekansenmanifestatie’ van 10 maart is veelzeggend. Geen enkele eis verwijst naar het rechts beleid dat de ongelijkheid doet toenemen. Veel verder dan aansporen tot de waarden van het multiculturalisme komen de initiatiefnemers niet. Natuurlijk vinden wij ook dat culturele diversiteit een menselijke rijkdom is. Uiteraard zijn wij voor gastvrijheid. Anderzijds ga je met morele correctheid en een kijvend vingertje niks, totaal niks veranderen. Kijk gewoon naar het resultaat van talloze campagnes en betogingen tegen racisme en voor gelijke rechten: het Vlaams Blok blijft groeien.
Een oplossing voor het probleem vereist een strategische visie en een efficiënte strategie moet steeds vertrekken van de oorzaken van het probleem. Op een oppervlakkige manier verwijzen alle krachten in de antiracistische beweging naar de ‘sociale uitsluiting’ en de ‘duale samenleving’ als hoofdverantwoordelijken voor de opkomst van extreemrechts. Daarom eisen de initiatiefnemers ‘gelijke kansen’ voor allochtonen. Dat is heel mooi, maar hoe realiseer je gelijke kansen in een maatschappij gebaseerd op ongelijkheid? Het kapitalisme is een systeem van ongelijke klassenverhoudingen. Stemrecht voor migranten, hervormingen in het onderwijs en van de arbeidsmarkt kunnen een vooruitgang zijn op voorwaarde dat deze hervormingen passen in een breder perspectief van socialistische maatschappijverandering. Maar op zich zullen ze weinig veranderen. Onze noorderburen bewijzen deze stelling. Jarenlang was Nederland hét voorbeeld qua migrantenbeleid. Niettemin heeft extreemrechts zich nu met Pim Fortuyn ook in Hollandse bodem verankerd. Met stemrecht verander je niets essentieels en gelijke kansen in een maatschappij vol ongelijkheid nemen de voedingsbodem van extreemrechts geenszins weg.
De fundamentele tekortkoming van het discours over gelijke kansen is dat het doordrongen is van liberaal individualisme. Geef elk individu dezelfde kansen en we leven in de best mogelijke wereld. Indien de ongelijkheid dan blijft voortbestaan, staat de deur open om alle verantwoordelijkheid af te schuiven op het individu dat de geboden kansen niet aanneemt. Aan de voedingsbodem van racisme en extreemrechts wordt ondertussen niet geraakt. Vanwaar komt racisme? Wie heeft er baat bij? Het antwoord op deze vragen toont waarop de strijd zich moet toespitsen. Het Vlaams Blok haalt het grootste deel van zijn kiezers nog steeds uit verarmde arbeiderswijken. De sociale ellende (armoede, slechte huisvesting, werkloosheid enzovoort, die op hun beurt weer de straatcriminaliteit voeden) zorgt daar voor enorme frustraties. Aangezien de socialisten het vertikken om te vechten voor de belangen van hun traditionele basis, loopt een aanzienlijk deel over naar het Vlaams Blok met haar strijdlustige retoriek. Resultaat: een diepe kloof binnen de arbeidersklasse tussen blanken en migranten. Het behoeft geen tekeningetje dat het patronaat het meest profiteert van het kanaliseren van frustraties naar migranten en de dominantie van rechtse thema’s in de politiek.
Strijd verbinden met programma
Een doeltreffende strijd tegen racisme kan niet anders zijn dan arbeidersstrijd tegen de oorzaak van sociale ellende, met name de dictatuur van het kapitaal. Een kijkje over onze landsgrenzen bevestigt deze stelling. November-december 1995 kwam er een kentering in de Franse klassenstrijd met de revolte van de arbeiders aan het spoor, de post enzovoort. Sindsdien is Frankrijk aanvoerster op het gebied van de sociale strijd (o.a. 35-urenweek). Le Pen van het Front National sprak zich als rechtgeaard extreemrechts politicus uit tegen die stakingen en probeerde te surfen op het ongenoegen dat ze veroorzaakten. De verspreiding van de sociale mobilisatie bood veel onderdrukten en gefrustreerden echter een alternatief, de hoop om via strijd tot rechtvaardigheid te komen. Met zijn uitspraken ontmaskerde Le Pen zichzelf als een antisociale demagoog die geen zier geeft om sociale vooruitgang. De verhoging van de arbeidersstrijd droeg zo bij tot de versterking van de interne tegenstellingen in het FN, dat enkele jaren later splitste. Tegelijk zorgde de aangehouden strijd voor een algemene verlinksing van de Franse samenleving (bv. oprichting van Attac) en versterkte ze de linkerzijde in de reformistische massapartijen PS en PC.
Nochtans beweren wij niet dat arbeidersstrijd een wondermiddel is. Zo'n mobilisatie schept het juiste klimaat voor een alternatief, de noodzakelijke voorwaarden, maar ook niet meer dan dat. Het komt er uiteindelijk op aan een sociale en rechtvaardige samenleving van echte gelijke kansen te realiseren via een marxistisch programma van maatschappijverandering.
Enkele concrete eisen uit ons overgangsprogramma
- gelijke politieke rechten voor iedereen (stemrecht op alle niveaus, verkiesbaarheid)
- stopzetting overheidsgelden aan extreemrechtse partijen
- geen spreekrecht voor racisten en fascisten (geen gebruik van openbare gebouwen, TV etc.)
- aanpakken van de georganiseerde misdaad via opheffing van het bankgeheim
- grootschalige openbare investeringen in achtergestelde wijken gefinancierd door afschaffing van de openbare schuld en de nationalisatie van de banken onder controle van zij die daar werken (met compensatie voor de kleine spaarder).
- oplossen van de werkloosheid door invoering van de 32-urenweek met bijkomende aanwervingen en zonder loonverlies.
