Drie jaar na het begin van de crisis zijn de rijker nog rijker. Overal groeit de kloof tussen rijk en arm, tussen de inkomens van kapitaal en de inkomens van arbeid. Wereldwijd zijn er zo bijna 11 miljoen rijken met een gemeenschappelijk vermogen van 42,7 duizend miljard dollar. Dit is meer wat ze bezaten in 2007, het jaar dat de crisis er zat aan te komen. Meer dan de helft van deze rijken leven in de Verenigde Staten, Japan en Duitsland. Azië heeft voor het eerst meer rijken dan in heel Europa. De grootste groei in ongelijkheid is te merken in China, waar de opkomst van het kapitalisme een gapende kloof tussen arm en rijk heeft veroorzaakt. Vandaag zijn er niet minder dan 364.000 dollarmiljonairs in China, terwijl de Chinese werknemers voor een aalmoes aan de slag gaan bij de nieuwe rijken.
In ons land leven er 75.600 dollarmiljonairs. Dat zijn er 10 procent meer dan in 2009. Sinds vijf jaar is het totaal aan inkomen uit kapitaal ook groter dan het geheel aan inkomens uit arbeid. Het bruto mondiaal product (wat er op 1 jaar tijd in goederen en diensten wordt geproduceerd) bedroeg van mei 2010 tot mei 2011 volgens het gezaghebbende tijdschrift The Economist 65 duizend miljard dollar.
Dit betekent dat 11 miljoen mensen (ongeveer de totale bevolking van ons Belgenland) evenveel rijkdom bezit als twee derde van de volledige productie van de planeet. 11 miljoen is slechts een zeer klein gedeelte van de wereldbevolking. De volledige werkende bevolking werd in 2010 geschat op 3,191 miljard mensen. 11 miljoen mensen vertegenwoordigen slechts 0,0034 procent van de volledige werkende bevolking.
“Maar indien we deze rijkdom op gelijke mate verdelen, zal het niets oplossen en zal het de productieve investering ondermijnen, die de levenslijn is van de economie”. Dat is natuurlijk juist, maar slaat de bal mis.
In de eerste plaats stellen wij niet voor om deze rijkdom op gelijke mate te verdelen maar om het op een productieve manier aan te wenden. Ten voordele van de hele maatschappij en niet meer voor de winst van een handjevol rijke individuen en hun gezinnen.
Ten tweede is net de reden voor de huidige crisis dat de kapitalisten niet in de productie investeren. Ze stapelen hun geld op of geven het uit aan goud, kunstwerken of andere parasitaire speculatieve activiteiten die hen veel kunnen opbrengen. Een gedeelte van deze speculatieve activiteit is besteed aan het spelen in het grote casino van de wereldbeurzen. Net zoals hongerige aasgieren storten de speculanten zich op een land en sleuren het in de val. De soevereiniteit van een land en de democratie verliezen elke betekenis in deze kapitalistische jungle. Je mag stemmen voor wie je wilt maar uiteindelijk is het de stem van de banken en de speculanten die doorslaggevend is. Zoveel hebben de Grieken, de Portugezen, de Spanjaarden en de Ieren geleerd.
Laten we even veronderstellen dat de totale rijkdom in de handen van die kleine minderheid bestaat uit land, bedrijven, onroerend goed en machines. Zelfs indien we veronderstellen dat de helft ervan bestaat uit beschikbare rijkdom (geld in Zwitserse banken, aandelen, ‘offshore’ investeringen, juwelen, kunstvoorwerpen enzovoort) betekent dit dat de helft van de private fortuinen van ‘s werelds rijksten voldoende is om de gehele gemeenschappelijke schuldenberg van Europa en de VS (d.w.z. 28 duizend miljard dollar) af te betalen. Dit is een echt verassende illustratie van wat Marx de concentratie van kapitaal noemde. Steeds meer rijkdom is geconcentreerd in de handen van steeds minder handen. En met grote rijkdom komt ook grote macht. Het lot van miljarden mensen en van gehele naties wordt beslist door een handjevol niet-verkozen en anonieme individuen die zich verbergen achter het masker van ‘de Markt’.
De massale werkloosheid is een aanklacht tegen de markteconomie. Op wereldvlak is 8,8 procent zonder werk. Maar dit cijfer onderschat de echte draagwijdte van de werkloosheid omdat het geen rekening houdt met de grote groep mensen die ondertewerkgesteld is of die overleeft door middel van activiteiten zoals straatverkoop. Nog voor de economische crisis was de som van de werkloosheid en ondertewerkstelling ongeveer 30 procent. Vandaag is de toestand erger. In landen zoals Spanje en Griekenland is bijna de helft van de jongeren zonder baan. Een toestand vergelijkbaar met Egypte of Tunesië.
Ongeveer 281 miljoen mensen worden veroordeeld tot inactiviteit. Hun creatief potentieel wordt niet ingezet. Wat een verspilling! En het einde van de crisis is niet in zicht.
De rijken beseffen dat ze het doelwit worden van de volkswoede. Om dit te vermijden staan ze nu in de rij om extra belastingen te mogen betalen. Sommigen althans. Na de miljardair Warren Buffet en Franse zakenlui doet Etienne Davignon in België ook een oproep voor een tijdelijke crisisbelasting voor de superrijken. ‘Zolang hun dagelijkse levensstijl maar niet verandert’. Ze willen zich buiten schot plaatsen van de groeiende misnoegdheid onder de bevolking door gezien te worden als mensen die ook bijdragen tot de inspanningen om de crisis te boven te komen. Ze willen een beetje ‘geven’ om niet meer te moeten prijsgeven. Koen Schoors, econoom aan de Universiteit Gent, geeft een gelijkaardige raad aan de vermogenden. “Uiteindelijk is de bescherming van eigendomsrechten de kern van ons bestel. Maar die eigendomsrechten kunnen alleen beschermd worden indien ze niet al te scheef verdeeld zijn. Indien dat wel het geval is, krijg je uiteindelijk altijd sociale revolte, geweld en plundering, en dan zijn de vermogende mensen het eerste en grootste slachtoffer.”
Natuurlijk trekken we onze neus niet op voor een miljonairstaks of een vermogensbelasting. “Wij willen niet meer betalen voor jullie crisis”, zeggen de Grieken. We geven ze gelijk. Dat de rijken maar opdraaien voor de crisis van hun systeem. Maar een extra belasting op de rijken verandert niets grondig aan het probleem. Het hele economische stelsel zit verkeerd in elkaar. Dit is slechts een doekje voor het bloeden. Het probleem is niet de crisis maar het systeem zelf. Tijd dus om van systeem te veranderen.
