Voor het eerst sinds 1985 kent de PVDA/PTB een electorale doorbraak in de federale en regionale verkiezingen. Zo heeft de PTB-GO zich op eigen kracht boven de ondemocratische kiesdrempel getild in Luik en Charleroi. De PTB-GO stuurt twee vertegenwoordigers naar het federaal parlement, twee naar het Waalse parlement en nog eens vier naar het Brusselse parlement. Op 14 stemmen na had PTB-GO nog bijna een bijkomende zetel gewonnen in het Waalse parlement en mogelijk nog een vierde via het stelsel van apparentering. De PTB-GO heeft in Charleroi een hertelling van de stemmen gevraagd. In Antwerpen wordt er echter naast een zetel gegrepen. De ontgoocheling is terecht. Hier is de PVDA nog niet zo sterk op electoraal vlak als in Luik of Charleroi. Een zetel in Antwerpen zou de PVDA en de grondstroom achter de PVDA ‘bevestigd’ hebben en een heuse megafoon gegeven hebben. Iedereen die in de Antwerpse kieskring heeft deelgenomen aan de campagne zal het beamen: de boodschap sloeg enorm aan. Duizenden discussies op markten, aan bedrijven, deur aan deur in de volkswijken, gaven aan dat er veel misnoegdheid is die smacht naar een linkse uitdrukking. Zijn de stemmen voor de PVDA in Antwerpen en in de rest van Vlaanderen dan verloren linkse stemmen? Sommigen denken hierbij: zouden deze stemmen niet beter gebruikt zijn geweest om de SP.a of Groen te versterken? Als je louter denkt in termen van de kans op een verkozene, dan is dat waar. Al deze stemmen krijgen geen institutionele uitdrukking. “Je koopt er niets mee”, zeggen sommigen. Maar indien je ook in bredere politieke termen denkt, d.w.z. ook in termen van bewustwording en partijopbouw, dan staat dit resultaat niet voor niets. Verre van. Het is een heuse hefboom voor de volgende campagnes en vooral voor de sociale strijd. Dan is er nog de vraag of deze stemmen allemaal naar de SP.a of Groen zouden gegaan zijn. Het is geen geheim dat de PVDA erin is geslaagd stemmen terug te winnen van rechts, de N-VA in het bijzonder.
Het gevaar voor electoralisme ligt steeds op de loer in dergelijke campagnes. Met electoralisme bedoelen we de oppervlakkige zoektocht naar stemmen of de deelname aan verkiezingen waarin het behalen van een zetel het enige doel wordt, het enige waaraan het succes van de campagne getoetst wordt. Voor marxisten is er meer aan de hand tijdens verkiezingen. Het is een moment waarop politiek de aandacht trekt van bredere lagen van de bevolking, het is een kans voor een dialoog met de mensen en het moment waarop je een politiek programma kan uitleggen. De boodschap is niet alleen ‘stem voor ons’, hoe belangrijk dat ook is. Het is ook en vooral: stem voor ons, maar jullie persoonlijke inzet is nog belangrijker, zonder actie en organisatie van de mensen kan een verkozene niets doen. De buitenparlementaire strijd schraagt de parlementaire strijd. Het electoralisme is ook een van de manieren waarop het reformisme kan binnensluipen. Hieronder verstaan we dat de band tussen de strijd voor hervormingen wordt losgekoppeld van de nood aan een socialistische transformatie van de maatschappij. Of zoals Rosa Luxemburg het ooit verwoordde: “Tussen sociale hervorming en revolutie bestaat er een onbreekbare band. De strijd voor hervormingen is het middel, de sociale revolutie het doel"
De verkozenen van de PVDA/PTB beschikken in de beweging en op het terrein over een veel grotere hefboom dan andere partijen. Dat zal snel te merken zijn. Naast Charleroi en Luik zijn de Vlaamse uitschieters Antwerpen, waar de PVDA haar score van de gemeenteraadsverkiezingen bevestigt en lichtjes verbetert (8,8 procent) voor de Kamer en Genk (met eveneens 8 procent). In Brussel haalt de PTB-GO haar eerste verkozenen dankzij een heuse campagne maar ook door de kiesverbindingen met andere kleinere partijen. Zonder die verbindingen was het resultaat van de partij (3,8 procent) onvoldoende geweest voor haar intrede in het regionaal parlement. Maar een unieke kans is nu geboden om de PTB-GO uit te bouwen in de wijken en de vakbonden. De resultaten in sommige Brusselse gemeenten waar de PVDA over een sterkere inplanting beschikt zijn hoopgevend. Wat de PVDA ook zou versterken is duidelijk afstand te nemen van het stalinisme. Peter Mertens heeft midden in de campagne duidelijk standpunt ingenomen tegen het overduidelijk stalinistisch verleden van de PVDA. “Het is een ideologische fout”, bevestigde Peter Mertens op de VRT. Een grondigere verklaring over waarom het stalinisme fout was, hoe het ontstaan is en wat vandaag een socialistisch maatschappijproject is, blijft een onbeantwoorde vraag. Die vraag moet echter een duidelijk antwoord krijgen om de militanten te wapenen met het nodige vertrouwen in de noodzaak, en meer nog, in de mogelijkheid om met het kapitalistische systeem te breken en een socialistische samenleving uit te bouwen.
Stalinisme, leren uit het verleden om de toekomst voor te bereiden.
Kris Merckx, medeoprichter van de PVDA stelde na de verkiezingen: ‘We moeten duidelijk maken welke lessen we hebben getrokken uit de socialistische experimenten van de vorige eeuw en degenen die nog steeds bezig zijn (…) Ik ben er een groot voorstander van dat die oefening grondig wordt gemaakt en er eindelijk klaarheid wordt geschept”.
De voorbereiding van het congres over ‘Socialisme 2.0’ is hier een uitstekende gelegenheid voor. Nu de verkiezingen achter de rug zijn kan er tijd gemaakt worden om hier dieper op in te gaan. Als die studie grondig wordt gedaan zullen niet weinig militanten van de PVDA verrast zijn van de mate waarin het stalinisme het socialistische gedachtegoed en praktijk (ttz. het marxisme) heeft verminkt. Het stalinisme is natuurlijk veel meer dan een uit de hand gelopen persoonlijkheidsverheerlijking. Het stalinisme in de Sovjet Unie en in de hele communistische beweging vertegenwoordigt de dictatoriale verkramping van een staatsbureaucratie die de ideeën van Marx, Engels en Lenin heeft vervormd om haar geprivilegieerde positie te rechtvaardigen. De visie op de revolutionaire partij, de rol van de democratie in de eigen partij en in de arbeidersbeweging, de uitbouw van een internationale, het socialisme in één land, hoe de anti-imperialistische strijd word gevoerd, de antifascistische strijd, het eenheidsfront, de actualiteit van de socialistische revolutie in de wereld enz. Het stalinisme is niet enkel een historisch systeem waarvan na evaluatie afstand moet worden genomen, het is in zijn kiemen ook nog aanwezig in de partijorganisatie van de PVDA zelf. Al deze sleutelkwesties krijgen een andere inhoud als ze bekeken worden door de ongecensureerde bril van Marx, Engels en Lenin.
