Hoe verdien je een miljoen in de luchtvaartindustrie? Begin met een miljard. Dit grapje illustreert de aard van een sector die meer nog dan andere sectoren cut throat is, waar concurrentie moordend is en de winstmarges enkel behouden kunnen blijven door verdere uitbuiting van de mensen die het werk effectief doen: de bagagisten, dispatchers, check-in bedienden, luchtverkeersleiders, het cabinepersoneel en de piloten.
Alle tegenstellingen van het kapitalisme worden gekristalliseerd door de coronacrisis. De luchtvaartsector illustreert als geen andere de absurditeit van een economisch systeem dat enkel produceert voor de winst van aandeelhouders en niet op basis van de noden van de bevolking. Een maand of twee niet vliegen is genoeg voor de meeste luchtvaartmaatschappijen om kopje onder te gaan en bij vadertje staat aan te kloppen. Privatiseer de winsten, socialiseer de kosten is het bekende liedje dat intussen wel heel vals begint te klinken.
Het opiniestuk Nationaliseer Brussels Airlines voor het klimaat, de werknemers en de burgers uit De Morgen is een goede aanzet tot het debat en draagt een aantal goede argumenten aan. De eis tot nationalisatie is correct en “gratis geld voor stinkend rijke aandeelhouders” is inderdaad “geen goed besteed geld”. Een fonds voor academisch onderzoek naar klimaatneutrale luchtvaart is eveneens een stap in de goede richting.
Beide eisen lopen echter tegen de harde realiteit aan van de eigendomsverhoudingen in de maatschappij. Simpelweg een milieutaks invoeren is een druppel op een gloeiende plaat en straft vooral de armere mensen die ook wel eens op vakantie willen gaan na jaren hard zwoegen. En nationaliseren zonder democratische controle en inspraak van de werknemers (die hun bedrijf tenslotte het beste kennen) is te beperkt en botst met de logica van het systeem.
Marxisten worden vaak verweten ‘utopisch’ te zijn. Maar in tegenstelling tot vele groenen zijn wij precies realistisch door te erkennen dat vliegverkeer een essentieel onderdeel is van een moderne wereldeconomie. Enkel zeggen wij dat je deze cruciale infrastructuur in het huidige kapitalistische systeem niet kunt organiseren zonder het milieu te vernietigen of de werknemers de grond in te werken.
Daarom moet het debat ruimer gevoerd worden en moeten we het dringend hebben over de kern van de zaak: economische planning die niet onderworpen is aan de grillen van de ‘vrije markt’. Je kan nu eenmaal niet controleren wat je niet bezit. Verre van utopisch te zijn, zijn verregaande socialistische maatregelen dan ook de enige uitweg uit deze crisis – voor de luchtvaartsector en de hele samenleving. Nationaliseer alle monopolies en de banken onder de controle en het beheer van de werknemers, en geef enkel compensatie aan de kleine aandeelhouders.
