Een populair Amerikaans blad, ‘Vegetarian Times’, publiceerde een artikel dat het verband bekeek tussen fysieke arbeid en langdurig staan in de werkplaats enerzijds en geboortecomplicaties anderzijds. Het gebrek aan voldoende betaald zwangerschapsverlof leidt ertoe dat veel zwangere vrouwen tot ver in de zwangerschap blijven werken met als gevolg een verhoogd risico op problemen bij de bevalling.
99% van de Amerikaanse vrouwen werken op een bepaald ogenblik in hun leven om geld te verdienen. Verder blijkt dat Amerikanen het meeste aantal uren presteren. Onderzoek toont aan dat zwangere vrouwen die arbeid verrichten waarbij het nodig is langdurig te staan en/of zwaar te tillen, een verhoogde kans hebben op vroegtijdig bevallen. Naast de fabriekarbeidsters zijn vooral caissières hiervan het slachtoffer. Zij moeten een hele shift achter de kassa staan. Volgens medische experten kan het gevaar voor prematuriteit vermeden worden door regelmatig korte pauzes te nemen tijdens de shift. De meest effectieve wijze om geboortecomplicaties te vermijden is voldoende zwangerschapsverlof voor de bevalling.
Maar de meeste Amerikaanse vrouwen hebben geen keuze. De USA is één van de weinige geïndustrialiseerde landen waar vrouwen geen recht hebben op betaald zwangerschapsverlof.
Wel waren er verscheidene (ontoereikende) pogingen om dit probleem aan te pakken. In 1993 keurde de Amerikaanse regering ‘The Family Leave and Medical Act’ goed. Deze wet stelt dat werknemers tot twaalf weken ‘verlof’ kunnen krijgen bij zwangerschap of ernstige ziekte in de familie. Maar er zit een addertje onder het gras. De werkgever hoeft tijdens de wettelijke afwezigheid geen loon uit te betalen. 10% van de naar schatting 26 miljoen arbeiders die van de wet gebruik maken, moeten noodgedwongen gebruik maken van sociale voorzieningen (vergelijkbaar met het OCMW) om de periode financieel te overbruggen. Het percentage loopt op tot 20% wanneer het gemiddeld gezinsinkomen daalt tot 20.000$ (ongeveer 800.000 bef). Zo ontstaat er een vicieuze cirkel: vrouwen met weinig financiële middelen verrichten vaak fysiek zware arbeid en moeten tot ver in hun zwangerschap werken om rond te kunnen komen. Hun ongeboren baby’s worden zodoende aan zware risico’s blootgesteld.
Er zijn verschillende Amerikaanse staten die dit probleem proberen op te lossen door vrouwen die zwangerschapsverlof nemen een werkloosheids- of gehandicaptenvergoeding aan te bieden. Maar deze vrouwen zijn niet werkloos en hebben geen handicap. Ze moeten betaald zwangerschapsverlof krijgen lang voor de geboorte én (indien zij willen) ook een periode na de bevalling.
Na de geboorte
Het probleem concentreert zich niet enkel rond de maanden voor en na de geboorte. Statistieken vertellen ons dat het aantal werkuren van moeders sinds de jaren ’60 enorm is toegenomen. Enkel 5% van de Amerikaanse bedrijven bieden gratis kinderopvang aan. Veel ouders zijn dus opgezadeld met de moeilijke zoektocht naar betaalbare, veilige en verantwoorde opvang voor hun kinderen. Ook hier een gelijkaardige vicieuze cirkel. De grote bedrijven die kinderopvang voorzien zijn meestal ‘goed betalende’ werkgevers. Het zijn, met andere woorden, de ouders die zich in een financieel moeilijkere positie bevinden die zelf moeten opdraaien voor kinderopvang.
België versus de VS
Hoe is de toestand in België? Veel Amerikaanse activisten beschouwen Europa als een model van sociale zekerheid en arbeiderswetgeving. Dankzij jarenlange syndicale strijd is er in België een goed uitgewerkte regeling voor zwangere vrouwen. Elke zwangere heeft recht op ten minste 15 weken betaald verlof (indien zij een meerling verwacht is dit 17 weken). Vanaf het ogenblik dat de zwangere werkneemster haar baas verwittigd heeft van haar toestand is ze beschermd tegen ontslag. Het zwangerschapsverlof wordt betaald door de sociale zekerheid: de eerste maand krijg je 82% van je brutoloon, vanaf de 31e dag krijg je 75% van je brutoloon uitbetaald. Wil je als ouder - vader of moeder - na de geboorte een periode thuis blijven om je kind op te voeden dan moet je daar jammer genoeg zelf de financiële consequenties van dragen. Zowel voor overheidsambtenaren als in de meeste privé-bedrijven geldt het stelsel van loopbaan onderbreking: man of vrouw kan minimum 6 maanden en maximum 6 jaar thuis blijven en krijgt dan een vergoeding van zo’n 10.000 Bef. Per maand. Dan is het in Zweden heel wat beter geregeld: daar heb je na de geboorte als ouder (man of vrouw) recht op drie jaar betaald verlof en is de patroon verplicht je naderhand terug in dienst te nemen.”
En de waarheid is...
Een kind krijgen betekent dat er een nieuwe persoon op de wereld wordt gebracht, dit wil zeggen een extra mond om te voeden, een extra lichaam om te kleden en een extra persoon om te verzorgen en lief te hebben. Dit alles gebeurt op een ogenblik dat de ouders inkomsten verliezen. Zelfs al gaat het om een korte periode, de eerste maanden na de geboorte zijn de belangrijkste.
Kinderopvang is in België beter georganiseerd dan in de US. Maar ook hier moeten we er nog altijd voor betalen. Er is al sprake van discriminatie van vrouwen nog voor de kwestie van zwangerschapsverlof zich stelt: ‘Enkel een minderheid van vrouwen bekleden een kaderfunctie. 40% van de vrouwen werken parttime en hebben dus minder inkomen en slechtere pensioenvoorwaarden. Vrouwen werken vaak in shift wat een negatieve invloed heeft op hun sociaal leven. Vaak hebben ze geen keuze, want vrouwen gaan werken op het ogenblik dat hun partner voor de kinderen kan zorgen.’
(uit ‘Women, Work an the Struggle for Socialism’ van Barbara Humphries, www.socialist.net)
Verband tussen de kwestie van werkende vrouwen en de arbeiderseisen
De vraag is: waarom wordt een zwangere vrouw behandeld alsof ze ziek is? Waarom wordt ze bezien als abnormaal? Tot nader order zijn het nog altijd alleen vrouwen die zwanger worden. Terzelfder tijd zien ze zich genoodzaakt om te blijven werken om rond te komen tijdens en na de zwangerschap, ook wanneer ze een vaste partner hebben. Voortplanting wordt aldus een last, een negatieve keuze, terwijl het juist een gelukkige periode zou moeten zijn.
Het artikel in ‘Vegetarian Times’ heeft de verdienste het probleem aan te kaarten, maar het geeft geen oplossingen en maakt evenmin een klassenanalyse.
Vrouwen en moeders uit de hogere en welstellende lagen van de bevolking kennen die minder of helemaal niet. Zij moeten niet werken om hun familie te onderhouden en als ze moeten werken hebben ze voldoende mogelijkheden om kindermeisjes in dienst te nemen. Verder zijn ze in staat om ervoor te zorgen dat de zwangerschap zo optimaal mogelijk verloopt zonder enige risico’s te moeten nemen.
De bedreiging beperkt zich niet tot de zwangere vrouw die werkt tot de laatste dag voor de bevalling. Het gaat over heel het discriminatieprobleem tegen vrouwen in elke hoek van de werkplaats. Werkende vrouwen moeten aansluiten bij een vakbond, deelnemen aan betogingen en stakingen en strijden voor gelijke en betere lonen voor alle werknemers. Ze moeten gratis kinderopvang eisen en een volledig betaald zwangerschapsverlof. Dit verlof kan (indien de vrouw dit verkiest) ingaan vanaf de eerste dag van de zwangerschap.
Ze moeten zeker zijn dat ze terug aan de slag kunnen na de bevalling en beide ouders zouden de mogelijkheid moeten hebben om parttime te werken tot het kind oud genoeg is om naar de peutertuin te gaan.
De vele huishoudelijke taken die nu op de schouders van de vrouw terechtkomen, dienen te worden opgevangen door sociale programma’s. Kinderen grootbrengen is de verantwoordelijkheid van heel de samenleving en niet enkel van de moeder in kwestie. Dit alles kunnen we niet verkrijgen zonder strijd. De heersende klasse zal niet zomaar een volledig betaald zwangerschapsverlof cadeau geven, gratis kinderopvang voorzien en sociale huishoudprogramma’s oprichten. Dit alles maakt deel uit van de strijd voor een socialistische samenleving.
