De crisis in de VU is niet nieuw. Je kan zelfs stellen dat de VU al meer dan twintig jaar in crisis verkeert, met acute aanvallen bij elke nieuwe ronde in de staatshervorming. De historische basis waarop de VU leunt, namelijk de emancipatiestrijd van de Vlamingen, bestaat nog nauwelijks.
De ‘Vlamingen’ hebben het al lang voor het zeggen in dit land. Of liever: het economische zwaartepunt ligt al decennialang in het noorden. Het is trouwens van het begin van de jaren ’70 geleden dat een Waals politicus premier werd en hij bleef amper één jaar op post (Leburton). Sindsdien kende België vier grondwetsherzieningen die het unitaire stelsel omvormden tot een moeilijke federatie. Verder deed Europa de rest. De echte beslissingen worden al lang niet meer in de Wetstraat genomen, maar een boogscheut verder, in de Europabuurt rond de Leopoldswijk. Zonder de Europese constructie is het twijfelachtig of de federalisering dezelfde proporties had kunnen nemen. Maar de federaliseringgedachte is al lang geen monopolie meer van de VU: alle Vlaamse partijen zitten in grote lijnen op dezelfde golflengte. Daarom kalft de VU al jaren af, lopen kopstukken over naar andere partijen en blijven de overblijvers elkaar in de haren zitten, op zoek naar een bestaansreden. De progressieve vleugel die jaren geleden al de VU wou omturnen naar het Nederlandse voorbeeld D’66 heeft met lede ogen de opkomst van Agalev aanschouwd, die deze rol grotendeels heeft overgenomen. En ook de conservatieve vleugel heeft geen toekomstperspectief. Niemand zal naar de stal terugkeren wegens onenigheid rond punten en komma’s rond de staatshervorming. Voor de andere thema’s hebben ze een ruime keuze tussen de liberalen, christen-democraten en het Vlaams Blok, de fundamentalistische rechtse afsplitsing van meer dan twintig jaar geleden, die vandaag veel groter is geworden dan de VU. Maar het Vlaams Blok is vooral groot geworden op basis van zijn anti-migrantendemagogie en andere uitgesproken conservatieve standpunten en zijn anti-establishmentaureool, maar dat is een ander verhaal.
De VU is dus op sterven na dood. Patrick Janssens lonkt begerig naar de populaire Bert Anciaux, die zich in de pers openlijk als “sociaal-democraat” bestempelt. In de vrijagepogingen met de progressieve vleugel (Vankrunkelsven, Maes, Vandemeulebroeke, Anciaux...) verscherpt de SP haar Vlaams profiel. Onlangs pleitte Steve Stevaert er zelfs voor om het verkeersbeleid te federaliseren. Het grote gevaar bestaat dat de SP-top het socialistisch imago nog meer onder de mat zal willen vegen om een paar procenten van de VU te kunnen recupereren. Maar zelfs indien Bertje de overstap maakt (want het draait vooral rond hem) en de SP zodoende een stemmenkanon binnenrijft, riskeert de partij haar traditionele basis nog meer te verliezen. Progressieve Vlaams-nationalisten moeten welkom zijn bij de SP, maar dan op basis van hun akkoord met socialistische standpunten, niet andersom.
