De kapitalisten moeten de crisis betalen die zij hebben veroorzaakt
Het ABVV heeft in allerijl opgeroepen tot een nationale actie in Brussel voor vrijdag 4 december. De deelname aan de betoging wordt gedekt door een stakingsaanzegging. Het ACV doet niet mee. "Bijkomende acties voeren biedt geen toegevoegde waarde", aldus voorzitter Luc Cortebeeck. Het ACLVB sluit zich wel aan. De ACV-top vergist zich als ze denkt dat ze enkel met gepraat de bazen of de regering tot andere inzichten kan brengen. Enkel de opbouw van nieuwe en voordelige krachtsverhoudingen op straat, op de werkvloer en in de maatschappij kan hier beweging in brengen. De onmiddellijke aanleiding van deze plotse actieoproep is het antwoord van Leterme aan de vakbonden. De bonden vroegen - een timide maar terecht eis - een verlenging voor de opzeggingstermijnen voor de arbeiders. Arbeiders worden in dit stelsel enorm gediscrimineerd tegenover de bedienden.
Rustige onverschilligheid van de regering
Op een moment dat het vooral de arbeiders zijn die de volle laag krijgen van de golf ontslagen, wordt dit verschil ondraaglijk. De bonden vragen de gelijkschakeling met de bedienden. Letermes antwoord, in naam van de regering, was totaal ontoereikend. "Wij hebben al veel gedaan, er komen geen nieuwe maatregelen". Wat een schril contrast met de koortsachtige activiteit en de gulle financiële hulp van Leterme en zijn regering wanneer het er op aan kwam de banken te redden nauwelijks een jaar geleden. Net zoals tijdens de strijd tegen het Generatiepact kiezen de media natuurlijk partij tegen de vakbonden. Yves Desmet, de meest verzuurde opiniemaker van Vlaanderen, vindt de eis voor een langere opzegtermijn voor arbeiders 'wereldvreemd'. Hij voegt hier aan toe: "Vele ondernemers zijn immers evenzeer als de werknemers het slachtoffer van de crisis" (De Morgen 1 december 2009). Hoe wereldvreemd moet men niet zijn om zoiets te beweren? Hoeveel patroons bevinden er zich onder de zestig huurders die per dag op straat komen te staan in Vlaanderen. Hoeveel 'ondernemers' vindt men terug onder de 40.000 nieuwe werklozen op één jaar tijd?
Dit allemaal vindt plaats tegen de achtergrond van een brutale ontslagentsunami in de privésector en de aankondiging van nog eens 90.000 extra werklozen het volgende jaar. In november werd net het staande record van bedrijfsfaillissementen verpulverd. De strijd van Opel, DHL en Bayer staan hierin centraal in de syndicale reactie. Kris Peeters, Vlaams minister-president, gaf dit weekeinde ook de vakbonden van Bayer een veeg uit de pan. Zij moesten de verlenging van de werkweek maar slikken om hun baan te redden! Geen woord over de 190 miljoen euro winst gemaakt op de rug van het personeel. Op een cynische manier spelen zowel Kris Peeters als de directie van Bayer in op de onzekerheid van 850 gezinnen.
Geen geloof meer in 'snoeien om te bloeien'
"De vakbonden bij Bayer geloven niet meer in 'snoeien om te bloeien'", zegt Bruno Verlaeckt van het ABVV. Hij spreekt de stelling van de directie tegen dat het de bonden zijn die de werkzekerheid van 850 gezinnen op het spel zetten. Verlaeckt zegt dat Bayer inderdaad werkzekerheid belooft maar dat er in het verleden al zoveel beloftes werden gedaan. "Sinds 2000 verdwenen er bij Bayer 2.000 jobs. In 2003 zei Bayer dat het om de laatste herstructurering zou gaan en dat het snoeien om te bloeien was. Toen verdwenen 700 banen. Maar in 2007 werden er opnieuw 250 jobs geschrapt. Het woord van Bayer is niet zo heilig." De vakbondsman benadrukt nog dat de verlofdagen die Bayer nu wil inhouden, destijds werden ingevoerd om niet nog meer mensen te moeten ontslaan. "Als we dus, zoals Bayer vooropstelt, de arbeidstijd verlengen, zijn er opnieuw mensen te veel. Dan weten we dat er 60 tot 70 jobs moeten verdwijnen."
'Er leeft grote woede bij de mensen'
Op de werkvloer ervaren de arbeiders en de bedienden al maanden aan een stuk de gevolgen van een eenzijdige oorlogsverklaring tegen de arbeidsvoorwaarden en de werkgelegenheid. Niet toevallig waarschuwde Rudy De Leeuw een maand geleden in de Knack dat "er iets gistte onder de mensen". Hij voegde hieraan toe: "Er leeft grote woede onder de mensen". Op de werkvloer kijken de mensen knarsetandend en dikwijls met een gevoel van machteloosheid toe hoe onrechtvaardig zij worden behandeld. In de haven van Antwerpen vragen de patroons meer productiviteit en flexibiliteit van de dun bezaaide rangen van de nog werkende dokwerkers. In de luchthaven van Zaventem staan de werkomstandigheden van het logistieke personeel (o.a. bagagisten die elke dag 10 ton bagage handmatig verplaatsen!) onder druk van een mogelijke derde afhandelaar in het voorjaar. Er wordt daar al gedacht aan een stakingsaanzegging. Vroeg of laat komt er een einde aan die gelatenheid of de gedeeltelijke en relatieve verlamming van de arbeidersklasse. De massabetoging van 12.000 arbeiders en bedienden in Charleroi op 9 oktober jongstleden toont wat er mogelijk is als er maar een sikkepit leiding en vertrouwen wordt gegeven.
Een actieplan en een anticrisisplan
De actieoproep is een eerste aanduiding van een mogelijke kanteling. Het is waarschijnlijk nog te vroeg om te praten over een algemene ommekeer in de cyclus van de klassenstrijd. Maar de eerste tekenen en het potentieel van zo een verschuiving komen nu duidelijk aan de oppervlakte. De vakbondsleiding heeft de actiedag niet gewild. Maar de misprijzende houding van de regering en het patronaat dwingt hen om een beroep te doen op de achterban om weer gehoord te worden. Tegelijkertijd geven ze op een schuchtere manier uitdrukking aan het opborrelende ongenoegen. De actie van vrijdag mag ook niet gewoon een kortstondige uitlaatklep zijn voor de woede van de mensen. 's Anderendaags mag het niet opnieuw 'business as usual' zijn. Er zijn nog steeds te veel syndicale verantwoordelijken in ABVV en ACV die het heil van de arbeidersbeweging zien in het onderhandelen van een 'pact' met het patronaat voor de tewerkstelling. Meer dan ooit staan de standpunten en de belangen van de arbeidersbeweging en deze van het patronaat mijlenver uit elkaar. Niets goed kan komen uit een dergelijk pact voor de arbeiders en de bedienden. De actie van vrijdag mag geen moment zijn zonder vervolg. Er is een actieplan nodig dat kan uitmonden in een 24-urenstaking.
Dringend een andere maatschappij
Naast de defensieve eisen zoals het verlengen van de opzegtermijnen voor arbeiders en een moratorium op de ontslagen is er een offensief luik nodig bij onze syndicale actie. Elk bedrijf dat dreigt met afdankingen of sluiting moet kunnen aantonen wat er met de winsten van de laatste jaren is gebeurd. Als de directies volharden met sluitingen pleiten wij voor effectieve nationalisatie onder arbeiderscontrole. Een andere eis die we verder kunnen populariseren is de eis voor arbeidsduurvermindering zonder loonverlies om de banen te redden. Dit kan gefinancierd worden door een speciale belasting op de grote vermogens.
Als we echter eerlijk zijn met onszelf moeten we het hele kapitalistische stelsel in vraag durven stellen. Het kapitalisme zelf ligt aan de basis van de huidige crisis. De kapitalisten erkennen dit ook. Enkele nieuwe regels of ethische normen maken van de vleeseter echter geen vegetariër. De aard van het systeem, de uitbuiting, de onderwerping van alles aan het winstbejag, de vermarkting van alle menselijke activiteit verandert hier niet door. Daarom moeten we onze syndicale strijd plaatsen binnen het bredere kader van de volledige omvorming naar een socialistische maatschappij. Dan staat de economie volledig ten dienste van de mensen en de sociale en ecologische noden van de planeet.
Herlees ook het hoofdstuk 'Economie en de vakbonden' uit ons perspectievendocument 2009
