De socialistische ACOD-CGSP heeft de eerste sociale verkiezingen bij de Belgische spoorwegen begin december 2018 overtuigend gewonnen. Dit zijn de verkiezingen voor de personeelsafgevaardigden in talrijke (85) overlegorganen met de directie. Met 58 procent van de stemmen haalt de rode bond langs beide kanten van de taalgrens de meerderheid. De N-VA beschreef twee jaar geleden nog de ACOD als ‘dolgedraaid’ en zonder legitimiteit onder het personeel.
Op de 523 verkozenen haalt ACOD-spoor 302 mandaten binnen en ACV-Transcom188 mandaten. Beide vakbonden krijgen dus het leeuwenaandeel van de zetels. De OVS (Onafhankelijke Vakbond Spoorwegpersoneel) heeft 21 mandaten, de liberale VSOA-spoor 7 mandaten en de nog kleinere bestuurdersvakbond ASTB (4 mandaten) en Metisp-protect (1 mandaat) blijven zeer klein. De deelnamegraad is ook niet mis. Liefst 54,23 procent van de personeelsleden zijn gaan stemmen. Bovendien diende een aantal beroepen (treinbegeleiding, -besturing, ...) buiten hun werkuren te stemmen en moest men zich soms erg ver verplaatsen naar een stembureau (bijv. Turnhout naar Mol). Kleine herinnering: bij sociale verkiezingen bestaat er geen stemplicht in tegenstelling tot de politieke verkiezingen. Meer dan bij andere regeringen waren de vakbonden kop van jut onder Michel I. De socialistische vakbond in het bijzonder werd hard aangepakt de laatste jaren. Het is ook deze vakbond die het hevigst strijd heeft gevoerd tegen de regeringsplannen. De rechtse partijen zagen in sociale verkiezingen een middel om de vakbondsmacht af te breken. Zo analyseerde de N-VA de sociale toestand bij het spoor. “Er is geen draagvlak voor een zoveelste stakingsgolf bij de NMBS. De onverantwoordelijke houding van de Waalse vakbonden richt het bedrijf stilaan maar zeker ten gronde. Elke staking berokkent miljoenen euro’s schade. Daarom wil de N-VA sociale verkiezingen invoeren bij de spoorwegen, net als in privébedrijven. “Vandaag zijn de spoorvakbonden niet democratisch verkozen”, constateert Kamerlid Inez De Coninck. “Je kan eraan twijfelen of zij wel echt de stem van het voltallige personeel vertolken.”
“De bestaande vakbondsafgevaardigden zitten in een zetel: ze hoeven geen verantwoording af te leggen aan het personeel. Met sociale verkiezingen krijgt dat personeel zelf de kans om voor verantwoordelijke vakbondsafgevaardigden te kiezen. “Het NMBS-personeel verdient die kans”, vindt De Coninck. “Nu denken de vakbonden onvoldoende aan de toekomst van het bedrijf. Daar zijn de personeelsleden het eerste slachtoffer van. Zij betalen dagelijks het gelag van het slechte imago van de NMBS.” (1)
Groter draagvlak voor strijdbaarheid
Wel, het personeel heeft uiteindelijk gesproken. Het stemde inderdaad voor ‘verantwoordelijke vakbondsafgevaardigden’. De bond die het meest tot actie heeft opgeroepen krijgt de meeste steun. En luister goed... de N-VA is muisstil over het resultaat van deze stemming. Eigenlijk was het hoog tijd dat er sociale verkiezingen werden gehouden bij de NMBS. De rechterzijde hanteerde deze eis al een tijdje. In vakbondskringen zorgde dit voor wrevel en argwaan. Er was nogal wat weerstand tegen het idee om sociale verkiezingen
te houden. Dit was verkeerd. Sommige vakbondsverantwoordelijken keken naar sociale verkiezingen als een aantasting van hun ‘macht’ om vakbondsafgevaardigden in kleinere kring of persoonlijk aan te duiden. Volgens ons is het een gezonde oefening in syndicale democratie. Bovendien verplicht het de militanten, afgevaardigden en secretarissen om ‘de boer’ op te gaan. Door regelmatig de leden te informeren, te peilen, te betrekken, vergaderingen te organiseren versterkt men de vakbondswerking. De permanente wisselwerking tussen interventies in de overlegorganen en de discussies en acties op het terrein, verhogen de slagkracht van de vakbond. Strijdbare vakbonden en syndicalisten staan op deze manier sterker naar de directie toe en naar de rechtse krachten in de regering en maatschappij.
Een democratische verkiezing is geen luxe in het syndicale werk. Het is eerder een booster voor het bewustzijn van het personeel. De collega’s vereenzelvigen zich op deze manier meer en beter met de vakbond. In de overlegorganen helpt dit om de afgevaardigden in het denkpatroon van de directie in te kapselen. De directies op alle niveau’s proberen de afgevaardigden te strikken in een ‘medebeheer’ van de NMBS. Maar de sociale verkiezingen zijn op zich onvoldoende om deze aanpak tegen te gaan. Een bewuste strategie van ‘arbeiderscontrole’ is nodig. Met ‘arbeiderscontrole’ verstaan we het permanent contesteren van de patronale macht en de weigering verantwoordelijkheid te dragen voor hun beslissingen. De contestatie in de overlegorganen wordt best ook gesteund met massa-acties op de werkvloer.
Een les voor andere sectoren en bedrijven
Overal waar er vakbondsafgevaardigden in overlegorganen zitten, horen ze verkozen te zijn door het personeel. Dit is het geval in de grote en middelgrote privé-ondernemingen. Wij denken dat dit ook uitgebreid moet worden naar kleinere bedrijven met minder dan 50 werknemers en naar de openbare diensten. Bij de Lijn is dit reeds het geval. In de jaren 80 werden sociale verkiezingen in een aantal openbare diensten zelfs afgeschaft. Zoals in de gemeenten en ocmw’s. Even zag het er naar uit dat er in 2016 in de bouwsector toch sociale verkiezingen gingen gehouden worden. Dat was al jaren niet het geval. Maar tegen de wil in van strijdbare militanten en secretarissen (bvb. de Antwerpse afdeling van de Algemene Centrale van het ABVV) werd hier weer een ‘gentleman’s agreement’ gesloten tussen de vakbondstop en de patronale federatie om geen verkiezingen te moeten houden. Het aantal afgevaardigden voor de overlegorganen wordt hier op basis van het ledenaantal van de vakbonden
verdeeld. De democratische inspraak van de bouwvakkers is herleid tot een minimum. De vakbond geraakt hierdoor verzwakt. Hoe democratischer de vakbond hoe sterker de arbeidersbeweging. Dat is wat we kunnen onthouden van de sociale verkiezingen bij de NMBS.
(1) https://www.n-va.be/nieuws/ook-personeel-nmbs-verdient-sociale-verkiezingen
