De turbulentie op de financiële markten heeft de afgelopen dagen over heel de wereld miljarden geschrapt in de aandelenprijzen. Op vrijdag 10 augustus alleen al zakte de beurs in Londen met 63 miljard pond. Wat betekent dit? Marktkapitalisatie zoals dat genoemd wordt, is duidelijk slechts een prijs op papier. Dezelfde firma’s stellen nog steeds dezelfde arbeiders tewerk en vervaardigen ook nog steeds dezelfde producten. Toch zijn die firma’s op één dag tijd 63 miljoen pond minder waard. Dat zou alarmbellen moeten doen rinkelen bij hun arbeiders en bedienden – en bij uitbreiding bij ons allemaal.
Iemand is zeker bezorgd. De Europese Centrale Bank is een streng orgaan dat meestal de tijd doorbrengt met iedereen te dicteren wat we ons niet kunnen veroorloven. Maar in een bocht van 180 graden gooide de ECB nu samen met de FED (de Amerikaanse centrale bank) en andere centrale banken op twee dagen tijd (9 en 10 augustus) zomaar even 323 miljard dollar op de financiële markten. De monetaire instellingen zijn immers bezorgd over een mogelijke ‘meltdown’ van het mondiale financiële systeem.
De oorsprong van deze paniek ligt in de schandalen rond de zogenaamde ‘sub-prime’ leningen in de VS. De afgelopen jaren groeide een bel op de huizenmarkt in veel ontwikkelde kapitalistische landen, incluis de VS. Die zeepbel werd gevoed door het goedkope krediet zodat de huizenprijzen steeds hoger stegen. In de States verstrekten gehaaide financiële instellingen geld aan mensen die eigenlijk nooit in staat zouden zijn alles terug te betalen. In ruil daarvoor onttrekken die kredietverstrekkers hun ‘eerlijke deel’ aan de portefeuille van deze ‘high risk – of subprime – borrowers’ (via hoge rentes en boetes). Dit klinkt als een vunzig hoekje van de kredietwereld. Dat is het ook.
Het credo van deze crediteurs is hetzelfde als dat van de speculanten voor de Wall Street crash van 1929: schuif het risico steeds verder af op degene die dommer is. De bel op de Amerikaanse huizenmarkt is gebarsten, waardoor mensen zich nu afvragen hoe de huizenmarkt zo’n dom luchtkasteel is geworden. En wat met de sub-prime ontleners? De meesten zijn hun huis kwijt en vaak dakloos. Vergeet hen maar. Zij zijn slechts klein grut, ze tellen niet mee.
Deze vuile financiële constructie is echter verbonden met de meest gerespecteerde en conservatieve banken ter wereld. Hun bestaan wordt hierdoor bedreigd. De financiële pers beschrijft financiële operatoren in de City soms als ‘vernieuwers’. Nochtans, voor zover wij het hebben begrepen, zouden de meeste onder hen zelfs niet in staat zijn geweest de kruiwagen uit te vinden – tenzij om hun rijkelijke bonus mee naar huis te nemen. Wiskundigen met de Nobelprijs op hun naam zijn naar de City gelokt om mysterieuze formules uit te dokteren die garanties bieden om de markten te verschalken. In realiteit komt deze ‘vernieuwing’ neer op de samenvoeging en opdeling van financiële instrumenten tot steeds knappere en duurdere stukjes papier. Een van die papiertjes die gretig van hand tot hand gingen, was de vergiftigde sub-prime hypotheek.
Kapitalisme is een systeem waarbij we allemaal van mekaar afhankelijk zijn voor het brood op ons bord. We realiseren ons dat alleen niet zo vaak. In de afwezigheid van een socialistisch plan wordt de productie gesocialiseerd via het financieel systeem. Dat houdt alles samen. Dus als grote delen van het banksysteem plots opgaan in het grote niets, dan kan dat lelijke gevolgen hebben voor ons allemaal.
De manier waarop ze het kapitalisme aan ons verkopen is als volgt: “De meesten onder ons willen gewoon een degelijk leven. Gelukkig bestaat er een minderheid die durft ondernemen, met alle bijhorende risico’s. Zij zorgen dat alles blijft draaien.” Dit is gewoon flauwekul. Eerst vertellen ze ons dat de City mensen herbergt met een hersenomtrek zo groot als Saturnus waardoor ze alle financiële finesses begrijpen op een manier waar gewone stervelingen niet bij kunnen. Nochtans zagen deze poortwachters van de banken niets aankomen. Ze sloegen helemaal geen alarm. Hun huidig vluchtgedrag toont dat ze niet meer zijn dan een kudde vee.
Ten tweede, kapitalisten zouden zogezegd risico’s nemen. Wel, ze hebben allemaal gewed op verliezers, namelijk kredieten met waardeloze sub-prime hypotheken. Verliezen ze dan hun geld? Helemaal niet. De centrale banken geven het gewoon terug en zeggen: “Waarom zet je het niet opnieuw in? Misschien win je deze keer wel?” Of beter gezegd: de centrale banken nemen ons geld en geven het aan de incompetente verliezers en regelrechte schurken die het financieel systeem beheren, zodat ze nogmaals een kans krijgen.
Zal de chaos zich verspreiden tot in de reële economie? Dat weten we nog niet. Wat we echter wel opnieuw kunnen concluderen uit dit incident, is dat het kapitalisme ons een leven van constante onzekerheid biedt.
