Het begin van de maand juni kenmerkte zich door een naïef optimisme bij de meeste economen: de crisis - zo stelden zij - zou immers aan het einde van dit jaar voorbij zijn. In de Verenigde Staten stelde de keynesiaanse econoom en tevens nobelprijswinnaar Paul Krugman dit. In België bleef men niet achter en liet men zich meeslepen door datzelfde optimisme. Bart Van Craeynest (KBC) en in mindere mate Isabelle Callens (VBO) zagen reeds het licht in de uitzichtloze tunnel van de crisis.
Korte tijd na deze berichten was de optimistische wind al gaan liggen. De voorspellingen van de economen werden verworpen - niet enkel door marxisten - en opnieuw kwamen we terecht in de dagelijkse sleur van de crisis. Ivan Van De Cloot (Itinera) en Paul De Grauwe (KU Leuven) stellen nu dat de banken eerst gesaneerd moeten worden alvorens er weer herstel kan komen. De banken zullen pas naar behoren kunnen functioneren als de toxische kredieten verdwenen zijn. De Bank voor Internationale Betalingen wil dat de toxische kredieten met overheidsgeld worden weggewerkt. Met andere woorden: "betaal de verliezen die wij gecreëerd hebben".
Werkloosheid blijft duren
Over één ding zijn Krugman, Van Craeynest en Callens het eens: de werkloosheid zal na het einde van de recessie nog een tijd lang blijven duren en zelfs verergeren. Voor de arbeidsmarkt zal het er dus niet goed uit zien, maar hiermee brengen noch Krugman, noch Van Creaynest, noch Callens nieuwigheden aan het licht.
Tot nu toe kreeg de bevolking te maken met tijdelijke arbeid en economische werkloosheid, allemaal ten dienste van de bedrijven. Het toppunt zagen we echter in Groot-Brittanië bij British Airways. Topman Willie Walsh vroeg aan zijn werknemers om een maand lang gratis te werken, allemaal om het bedrijf te redden. Deze en soortgelijke voorstellen of maatregelen zijn rechtstreekse aanvallen op de rechten van de werknemers, die in tijden van crisis steeds moeilijker kunnen rondkomen.
Met tijdelijke arbeid en economische werkloosheid poogde men ontslagen te voorkomen, maar in de eerste plaats gaat het hier dus om besparingsmaatregelen van de bedrijven. Besparingen om de winsten van bedrijven veilig te stellen. De werknemers moeten de verliezen maar dragen, redeneren de bedrijfsleiders.
Zij die 'minder geluk' hadden, zitten nu zonder job en bijgevolg zonder inkomen om in het levensonderhoud te voorzien. De werkloosheid bleef de laatste maanden stijgen, en zowel het VBO als de Nationale Bank stellen dat de werkloosheidscijfers er nog slechter zullen uitzien. Naast ongeveer 140.000 nieuwe werklozen tegen 2011 zullen er nog eens 60.000 bijkomen. Vlaams minister van Werk Frank Vandenbroucke (SP.a) liet begin juli weten dat er 195.309 werklozen zijn. Het aantal werklozen stijgt steeds sneller in Vlaanderen en treft vooral mannen en jongeren.
Niet enkel de werknemers die zich al begaven op de arbeidsmarkt ondervinden de gevolgen van de crisis. Ook studenten, al dan niet afgestudeerd en werkzoekend, hebben moeite met het vinden van werk. De studenten die nog niet over een diploma beschikken, pogen een vakantiejob of weekendwerk te doen. Ofwel is het om een centje bij te verdienen, ofwel is het omdat studeren steeds duurder wordt, wat dus betekent dat studenten zelf steeds vaker een bijdrage moeten leveren om de studiekosten te dekken. Jan Denys (Randstad België) stelde dat het aantal vakantiejobs voor de maanden juli, augustus en september zou dalen en dat de reeds gepresteerde studentenarbeid gedaald was met 15%, een gegeven dat zich waarschijnlijk nog zal verderzetten. Daartegenover staat dan weer dat steeds minder studenten werken met een arbeidscontract. Zwartwerk floreert dus, maar het heeft meer nadelen dan voordelen voor de student, want het verdient slechter en het zorgt ervoor dat er minder bescherming is.
Ook allochtonen hebben het momenteel bijzonder moeilijk met het vinden van jobs. Het uitzendbedrijf Adecco kwam in opspraak omdat het betrokken was bij discriminatie van allochtone werkzoekenden. De socialistische vakbond ABVV wil deze problematiek opnieuw op de agenda zetten door bedrijven die zich schuldig maken aan racisme en discriminatie, bekend te maken. Maar ook de uitzendkantoren moeten aangepakt worden, aangezien zij een bijdrage leveren aan het in stand houden van de problematiek.
De werkloosheid blijft aanhouden en wordt erger, maar toch slagen de kranten erin om de rijken te helpen zich in hun slachtofferrol te wikkelen. In 2008 verloor de wereld 15% van zijn miljonairs. België verloor 12.400 van de 72.000 miljonairs. De rijkdom is nu steeds meer geconcentreerd in de handen van een beperkte groep superrijken. We kunnen ons afvragen of de werklozen en de werknemers die hun lonen moeten inleveren hiervan wakker liggen.
Pensioenen steeds meer onder druk
Als gevolg van de vergrijzingen nemen de kosten voor de pensioenen en de gezondheidszorg toe. Bijgevolg gaan er stemmen op bij de liberalen om de bevolking langer te laten werken om de kosten te verminderen. Volgens Isabel Albers (redactrice bij De Standaard) is de enige oplossing "dat we met z'n allen langer gaan werken". In Knack wordt dezelfde redenering gevolgd. Budgettaire reserves aanleggen is in tijden van crisis niet mogelijk. Bijgevolg moet er dus ofwel bespaard worden op de pensioenen en op de ziekteverzekering, ofwel moeten we langer werken. De logica van het generatiepact leeft dus nog steeds door.
Ondertussen laten de werkgevers nieuwe ballonnetjes op voor een Generatiepact Bis. Pieter Timmermans (VBO) stelde onlangs voor om de grootte van de pensioenen voortaan te berekenen in functie van de levensverwachting. En dat terwijl de pensioenen al zo laag zijn en een belangrijke armoedebron vormen. In ieder geval stoten de werkgevers hier op protest van de vakbonden.
Het verhaal van de liberaal
De economen stellen uiteenlopende maatregelen voor die genomen moeten worden tegen de crisis, maar één gegeven komt steeds terug: de bevolking zal de nadelen ervan ondervinden. Geert Noels (Econopolis) is rechtuit wanneer hij zegt dat we "de tering naar de nering moeten zetten". De broeksriem aanhalen dus. De overheid moet besparen, en ook de bevolking moet dat doen.
Volgens Carsten Brzeski (ING België) moeten we meer consumeren, "flink geld uitgeven". Hij zegt: "dat vereist dat de consument zijn eigen belang even opzij schuift en aan het algemeen belang denkt". De hypocrisie van liberale economen kende waarschijnlijk nog nooit zo een hoogtepunt. Waarom schuiven de kapitalisten hun eigen belangen niet even opzij ten dienste van het algemeen belang? Als we meer moeten consumeren, moet de consumptie eerst aangewakkerd worden, aldus Brzeski, die daarvoor drie manieren voorstelt. De eerste is een slooppremie voor auto's om de vraag aan te wakkeren. De voordelen van de slooppremie zijn echter regionaal gebonden. België produceert auto's, maar exporteert die voornamelijk. België kan hierdoor haar eigen industrie minder stimuleren. Een ander probleem is dat het slechts een tijdelijk effect heeft, in de zin dat de consumptie geconcentreerd wordt in een bepaalde periode. Een tweede voorgestelde mogelijkheid is een btw-verlaging om de consumptie aan te wakkeren. Dat betekent echter dat de overheid minder inkomsten zal binnenkrijgen, dat bijgevolg de staatsschuld zal stijgen. Een derde voorstel houdt in dat de consument verplicht moet worden om geld uit te geven. Dit zou moeten gebeuren door middel van cheques. We kennen al de maaltijdcheques, nu denkt men aan ecocheques. Ook hier zien we een aanval van de bedrijven op de werknemers. Deze cheques vervangen immers een deel van het loon. In een periode van crisis waarin de werknemers al te maken krijgen met dalende lonen, kunnen ze nu bovendien ook steeds minder beslissen over wat ze met hun eigen inkomen doen aangezien de mogelijkheden van wat men met de cheques kan aanschaffen, beperkt zouden zijn.
Welk programma in tijden van crisis?
Sinds de recente verkiezingen zijn we terecht gekomen in een rechts Vlaanderen. De grootste linkse partij, SP.a, heeft besloten om in de (rechtse) regering te stappen. Dit zal niet veel goeds met zich meebrengen. De programmapunten van SP.a Rood omtrent de crisis, werden in de partij echter niet overgenomen. We zetten ze hieronder nog eens uiteen:
De regering heeft zogenaamd nergens geld voor. Pensioenen, gezondheidszorg,... alles wordt in vraag gesteld. De besparingen komen eraan. Nochtans had de overheid meteen grote sommen geld wanneer de banken erom vroegen. Dat geld moest ergens vandaan komen, en het liberale kompas wees naar de belastingsbetaler. Jarenlang werden winsten gemaakt en werd de staat buitengehouden. Nu moet de staat plots inspringen. Met andere woorden: de winsten geprivatiseerd, de verliezen gecollectiviseerd. De productiecapaciteit moet maximaal gebruikt worden voor zaken die de maatschappij nodig heeft, zoals nieuwe propere technologieën. Dat betekent ook dat we een openbare banksector eisen, ten dienste van de samenleving. Alleen een openbare banksector kan de investeringen stimuleren in deze tijden van crisis. Alleen een openbare banksector kan de investeringen richten naar ecologisch aanvaarbare projecten.
Andere belangrijke stappen die we moeten nemen, zijn die naar een 32-urenweek zonder loonsverlies en die naar een vermogensbelasting. Dat zorgt voor minder werkloosheid en meer inkomsten voor de overheid. Het zorgt ervoor dat ook de rijksten een bijdrage leveren voor een meer sociale maatschappij.
Wat in het parlement niet lukt, moeten we daarbuiten doen. Steeds meer mensen begrijpen niet wat het nut is van politiek en proberen elk gesprek erover uit de weg te gaan. Zolang we leven in een maatschappij waar het kapitaal en niet de mensen centraal staan, zal dit zo blijven. We bevinden ons in een periode waarin de bevolking zich steeds meer bewust wordt van de crisis en de nadelige gevolgen ervan. We zien steeds meer protesten van verschillende lagen van de bevolking. We zien dat de klassenstrijd intenser wordt. Samen met de vakbonden en de werknemers moeten we deze strijd verderzetten en ervoor zorgen dat de rechten van de bevolking gevrijwaard worden. Laat de bazen betalen voor de crisis die zij hebben veroorzaakt.
