Sinds enkele dagen vinden er massale protesten plaats in de Democratische Republiek Congo. Studenten zijn de drijvende kracht van de beweging. Het epicentrum van de protesten is de Universiteit van Kinshasa, maar snel zijn andere steden zoals Goma, Bukavu, Bunia, Uvira, Lubumbashi en Mbandaka gevolgd. De stilte in de burgerlijke media in België hierover is oorverdovend.
De directe aanleiding van de protesten is de poging van de huidige president Joseph Kabila om zijn ambtstermijn te verlengen. Volgens de grondwet van 2006 mag de president slechts gedurende twee 5-jarige termijnen deze functie uitoefenen. Aangezien Kabila’s tweede termijn in 2016 eindigt, is hij al een tijdje op zoek naar een manier om langer aan de macht te blijven. Oorspronkelijk wilde de regeringscoalitie simpelweg de grondwet aanpassen. Maar door de enorme druk ging dat plan niet door en moest er iets anders op gevonden worden. President Kabila nam dan maar zijn toevlucht tot het organiseren van een volksraadpleging. Een volksraadpleging in een economisch achtergesteld land dat zo groot is als 2/3e van Europa en waar het Oosten al jarenlang door oorlog geteisterd wordt is natuurlijk een zuivere farce.
Het is reeds langer duidelijk dat het zwakke, reactionaire en corrupte regime zijn voeten veegt aan alle democratische spelregels. Niet alleen probeerden ze de oorlog in het Oosten van het land aan te grijpen om hun politieke macht te versterken, ze gebruikten hun positie als opdrachtgever voor het offensief van de VN- troepen tegen de Rwandese FDLR- rebellen ook als bliksemafleider. De beweging tegen het regime heeft dan ook zijn lessen getrokken: het doel is niet het beleid “democratischer” te maken, wel om het omver te werpen.
Massabeweging
Vanaf 19 januari begon de mobilisatie van de studenten van de Universiteit van Kinshasa. Samen met de oppositiepartij Union pour la Nation Congolaise riepen ze - in navolging van de recente revolutionaire gebeurtenissen in Burkina Fasso – op tot een “massale bezetting van het parlement”. Het regime reageerde hierop door de kaart van de totale repressie te trekken. Ten gevolge van de gewelddadige interventie van de politie werden in nagenoeg elke wijk van de hoofdstad barricades opgeworpen. De enige wijk die gespaard bleef was het Gombe- district, waar Kabila woont en waar alle overheidsgebouwen zijn: die was immers hermetisch afgesloten door de politie en het leger. Op de universiteitscampus werden bussen in brand gestoken en op verschillende plaatsen vlogen opgestapelde autobanden in de fik, wat de sfeer van opstand versterkte.
Volgens het persbureau Reuters schoot de politie gedurende drie opeenvolgende dagen van straatgevechten zo’n 42 mensen dood. Vanaf de tweede dag verspreidden de protesten zich over het gehele land. In Goma en Bukavu werden er barricades opgericht als antwoord op het politiegeweld. In een land waar de vakbondsbeweging erg zwak is door de economische achterstand en de jarenlange brutale repressie van het Mobutu-regime, zijn de universiteiten de gedroomde plaatsen om zich te organiseren en spelen de studenten een cruciale rol.
Geconfronteerd met het dictatoriale en het repressieve karakter van het regime, radicaliseerden de eisen snel. Waar de beweging oorspronkelijk enkel de terugtrekking van de volksraadpleging eiste, was de veralgemeende slogan op 21 januari duidelijk tegen het regime gericht: “Kabila moet aftreden!”. De ervaring heeft de tegenstanders van het beleid geleerd dat Kabila totaal niet bereid is om op de minste democratische eis tot hervorming in te gaan. Hij is in 2001 door legergeneraals en corrupte politici aan de macht gebracht, nadat zijn vader door één van diens kindsoldaten werd neergeschoten. Hij is tot tweemaal toe herverkozen door het massale gebruik van stemmenronselaars en verkiezingsfraude. De huidige politieke situatie doet denken aan de gebeurtenissen in september 2014, toen het duidelijk werd dat Kabila zijn machtspositie wou uitbreiden. Er waren ook gevechten in Kinshasa, maar op een veel kleinere schaal als vandaag. Kabila redde toen zijn vel door twee oppositiepartijen in zijn regering op te nemen. Maar politieke manoeuvres worden steeds ingehaald door de realiteit!
Het probleem van de studentenbeweging is dat er een gebrek is aan een revolutionair programma, dat zich baseert op de belangen van de studenten, arbeiders, arme boeren en andere onderdrukte lagen van de bevolking. Met als gevolg dat reactionaire, tribale, prekapitalistische en kapitalistische figuren uit de oppositie zich aan de kop van de beweging kunnen plaatsen enkel om hun persoonlijke belangen te dienen. Een politieker zoals Etienne Tshisekedi (die rijkelijk in Brussel leeft) duikt plots op en spreekt zich tegen het regime uit, evenals de Europese Unie en de USA. Deze hypocriete oproepen “om het geweld te beëindigen en wet en orde te respecteren” tonen enkel aan dat het niet langer in het belang is van het Westers imperialisme om Kabila te steunen. Te meer daar hij zich reeds jaren tegen het Chinese imperialisme aanschurkt!
Kapitalistische nachtmerrie
Deze protesten vielen samen met de 54e verjaardag van de moord op Patrice Lumumba, de anti kolonialistische held en eerste minister van Congo na de onafhankelijkheid. Wat nogmaals bewijst dat de menselijke geschiedenis haar ironische momenten kent. De huidige Afrikaanse leiders herdenken met veel vertoon de moord op Lumumba terwijl ze zelf schatplichtig bleven aan zijn moordenaars en uit de hand eten van de Amerikaanse, Europese, en Chinese kapitalisten! De studentenbeweging in Congo legde de ware aard bloot van deze machthebbers. De centrale overheid in de West-Afrikaanse landen is erg zwak en overleeft via obscure deals, omkoping en corruptie. Het zijn de imperialistische grootmachten die in laatste instantie beslissen over het lot van de miljoenen Congolezen. Soms werken deze machten samen voor hun gemeenschappelijk belang. Meestal zijn ze echter verwikkeld in een harde concurrentiestrijd om zich meester te maken van de gigantische natuurlijke rijkdommen die in Congo aanwezig zijn. Ze gebruiken hiervoor alle mogelijke politieke manoeuvres en ze deinzen er zelfs niet voor terug om “rivaliserende gewapende groepen” in te zetten in binnenlandse conflicten. Eigenlijk is het volledig verkeerd om te spreken over de “soevereine eigenheid” van Congo. Na 55 jaar van formele onafhankelijkheid, is het land meer dan ooit het wingewest van het imperialisme.
Het afgelopen jaar zijn er massabewegingen en opstanden ontstaan in verschillende Afrikaanse landen, toen de machthebbers de grondwet probeerden te manipuleren om impopulaire heersers in het zadel te houden. Denken we bijvoorbeeld aan Burkina Fasso waar in december een heuse volksopstand president Compaoré van de macht verjaagd heeft. Die was na de moord op de grootste Afrikaanse revolutionaire leider Thomas Sankara door de imperialisten aan de macht gebracht.
De Democratische Republiek Congo is helemaal geen uitzondering. Gelijkaardige omstandigheden scheppen gelijkaardige reacties.
Deze protesten zijn het directe resultaat van de erbarmelijke levensomstandigheden van de bevolking. Steeds komen economische eisen op de voorgrond: de eis voor werk voor iedereen en het beëindigen van de armoede in een potentieel enorm rijk land.
Door decennia dictatoraal bewind onder Mobutu, en de systematische plunderingen van de natuurlijke rijkdommen door het imperialisme is het land is één van de armste ter wereld. Op de VN ontwikkelingsindex staat het de voorlaatste, het gemiddeld jaarinkomen per hoofd bedraagt 220 dollar. Meer dan 2 miljoen mensen zijn door binnenlandse conflicten op de vlucht en het aantal seksuele geweldplegingen zijn de hoogste ter wereld. Om de bevolking nog verder in de dieperik te duwen legde de Wereldbank na de economische crisis van 2008 een zeer streng besparingsprogramma op: zo moeten ook de allerarmsten mee betalen voor de crisis van het kapitalisme!
Welke perspectieven?
Ondanks de enorm harde repressie is het regime er nog altijd niet in geslaagd een einde te maken aan de protesten. Dit legt niet enkel de zwakte van het beleid bloot, het toont ook aan dat de Congolezen hun angst voor Kabila kwijt zijn.
Door de vastberadenheid van de strijd begon het regime te wankelen: verschillende belangrijke figuren van de heersende klasse, zoals de gouverneur van Katanga Moïse Katumbi trokken openlijk hun steun voor Kabila in. Op vrijdag 23 januari voelde de senaat zich onder druk van de gebeurtenissen verplicht de volksraadpleging te annuleren.
Dit is een zware slag voor de Kabila-kliek en toont hun zwakte aan. Het is een duidelijke overwinning voor de beweging. De Congolese bevolking, geleid door de heroïsche studenten, heeft met opgeheven hoofd haar eisen duidelijk gemaakt. De belangrijkste verwezenlijking is dat de massa’s daadwerkelijk hebben ondervonden welke macht ze eigenlijk hebben.
Deze beweging in het hart van Centraal-Afrika heeft zich aangesloten bij de inspirerende revolutionaire bewegingen in West-Afrika,die een echte sociale aardbeving in de regio hebben veroorzaakt. Het perspectief van de Congolese revolutie ligt precies daarin: op haar eentje en binnen de artificiële grenzen van de Democratische Republiek Congo is er geen oplossing voor de Congolese bevolking. Echte verlossing van het juk van het imperialisme, de honger, dakloosheid en armoede kan enkel verwezenlijkt worden door een socialistische revolutie op een regionale en uiteindelijk continentale basis. De grootste problemen van de bevolking van Afrika kunnen enkel opgelost worden op basis van een wereldwijde omverwerping van het kapitalisme.
29/01/2015
