Wat is de betekenis van de onrust in mei die aanleiding gaf tot de val van Soeharto?
De opstand in mei was het resultaat van een verscherping van de tegenstellingen binnen de Indonesische samenleving en gericht tegen de dictatuur. Het was een anarchistische opstand zonder leiding. De burgerlijke oppositie kon geen leiding geven aan de onrust onder het volk en linkse groepen probeerden de mensen wel te organiseren, maar wegens historische redenen zijn ze te klein. De aanvallen op de Chinezen waren het resultaat van de depolitisering van de bevolking gedurende de laatste 32 jaar. De mensen hebben geen perspectief en weten niet hoe ze moeten vechten tegen de repressie van de dictatuur en het kapitalisme. Het IMF draagt een zware verantwoordelijkheid voor deze anarchie. Zijn bezuinigingsprogramma zette het mes in de subsidies voor voedsel en elektriciteit, tot grote woede van de bevolking. De situatie ging van kwaad naar erger. Ook de militairen dragen een zware verantwoordelijkheid, want ze hebben de mensen aangezet om de etnische Chinezen aan te vallen. Op die manier probeerden ze de beweging op raciale lijnen af te leiden.
Maar rellen maken altijd deel uit van een volksopstand. Het revolutionair proces is nog niet gedaan. Het begint zich pas te ontwikkelen. De onlusten in mei zijn slechts een fase in dit proces. Het oproer dat we toen hebben gezien kan elk ogenblik terug uitbarsten.
De PRD is tussengekomen in de beweging. Hoe evalueer je deze rol?
MM: Onze tussenkomst begon een jaar geleden. Al twee jaar voelden we de groeiende onrust onder de stedelijke armen en het potentieel voor een opstand. Onze doelstelling was om het volk te leiden en de onrust om te zetten in een opstand. We lieten onze kaders van de campus tussenkomen in de sloppenwijken. Maar we zijn nog steeds een kleine organisatie en konden onmogelijk leiding geven aan een massale volksopstand. Toch was onze tussenkomst zeer belangrijk in de zin dat de onrust meer werd dan alleen maar rellen, maar zich keerde in een beweging om de dictatuur omver te werpen. We eisen de bevrijding van alle politieke gevangenen, de nationalisatie van het 'croony kapitalisme' (1), de afschaffing van de dubbele rol van het leger, de intrekking van de vijf repressieve wetten tegen politieke partijen en voor vrije verkiezingen op basis van een meerpartijensysteem. We verwerpen het parlement en strijden voor de organisatie van volksraden die de basis moeten vormen van een overgangsregering, samengesteld uit degenen die gestreden hebben voor de bevrijding van het volk.
Soeharto werd vervangen door Habibie. Vertegenwoordigt hij enige verandering?
MM: Habibie verschilt niet van Soeharto. Hij was een loyale dienaar van de dictator. Zijn aanstelling is enkel een toegeving omdat het volk Soeharto weg wou. Overal zegt men: "Soeharto is een dief. Hij is de derde rijkste man ter wereld, maar wij zijn het armste volk ter wereld." We mogen geen enkele illusie koesteren in deze nieuwe regering. Habibie maakt deel uit van de strategie van Soeharto om na de onlusten zijn positie en deze van zijn familie terug te herstellen. Niemand in de regering trekt zich het lot van de bevolking aan.
Maar de regering van Habibie neemt toch economische en sociale maatregelen om de levensomstandigheden van de bevolking te verbeteren? Er is de verdeling van goedkope rijst en bakolie, het IMF heeft toegestemd met de nieuwe voedselsubsidies en dergelijke
MM: Geen enkele van deze maatregelen kan een oplossing brengen. Habibie kan niets doen. Zijn idiote oproep om twee dagen te vasten per week om zodoende het voedseltekort op te lossen toont aan dat hij geen enkele voeling heeft met de bevolking en ook geen perspectief op verbetering. Het IMF kan de economische omstandigheden niet veranderen. De enige regering die de economische catastrofe kan oplossen is een regering die 100 procent gesteund wordt door het volk en een economisch programma doorvoert dat 100 procent gecontroleerd wordt door het volk. Weet je, Indonesië is potentieel een zeer rijk land. We hebben grote voorraden timmerhout, nikkel, rotan, olie, enzovoort. We redden onszelf wel zonder de steun van het IMF. De maatregelen van het IMF zullen misschien wel de roepia steunen, maar ze zullen het leven van de bevolking niet verbeteren. Het IMF kan evenmin een democratische regering brengen. De militairen hebben het nog steeds voor het zeggen. Het IMF weet dat zijn neoliberaal programma nieuwe onlusten zal veroorzaken en ze dat de militairen zullen nodig hebben om ze de kop in te drukken. De conclusie luidt dat we geen enkele burgerlijke leider kunnen en mogen vertrouwen om het lot van de bevolking te verbeteren.
Akkoord, maar hoe zit het met de bevolking, hebben de studenten en arbeiders in het algemeen geen illusies in de regering?
MM: Een dag na de aanstelling van Habibie begonnen de studenten campagne te voeren tegen hem. Via verschillende moslimorganisaties probeert Habibie een zogezegde massabeweging op gang te brengen om hem te steunen, maar de arbeidersonrust neemt overal toe. Gedurende de laatste weken waren er dagelijks minstens vier betogingen in Indonesië. Ze hadden allemaal een politiek karakter en zijn gericht tegen regeringsleiders van het regionaal en nationaal niveau. Steeds meer mensen bezetten land van de familie Soeharto en sommige bedrijven, steeds meer mensen "plunderen", bezetten koffieplantages, visfabrieken, enz.
Overal heerst er onrust, maar ook het leger is alom aanwezig. Dit geeft aanleiding tot hevige botsingen. De regering staat langs veel kanten onder vuur en niet in de laatste plaats van Oost-Timor. De massa’s van Oost-Timor eisen een referendum voor zelfbestuur. De regering wil niet verder gaan dan ze autonomie verlenen. De weigering om een referendum te organiseren rond deze kwestie en de politieke gevangenen van Oost-Timor vrij te laten deed in de hoofdstad nieuwe onrust oplaaien. Hetzelfde gebeurt in Oost-Papua. Natuurlijk doet de regering een aantal politieke toegevingen. Zo werden bijvoorbeeld drie van de vijf repressieve politieke wetten ingetrokken, is ze van plan de politieke rol van het leger te verminderen zonder echter te raken aan de 'dubbele functie' ervan, ze belooft vrije verkiezingen met meerdere partijen, maar marxistische partijen blijven verboden. Sommige politieke gevangen werden vrijgelaten, maar niet allemaal. Ze weigert de nationalisatie van het croony kapitalisme, maar wil het enkel beter 'controleren'. Met al die maatregelen wil de regering illusies opwekken. Onze rol in de gegeven situatie bestaat erin op legale manier leiding te geven waar mogelijk, ook al staan we buiten de wet. Indien we dit niet doen zal de beweging worden geleid door burgerlijke democraten. We interveniëren om massa-acties te organiseren rond de eisen van het volk. Megawati, de verdrongen leidster van de PDI (Democratische Partij van Indonesië), dochter van de voormalige president Soekarno en een typische burgerlijke democrate, gaf nooit leiding aan de massa’s. Gedurende de opstand in mei zweeg ze als vermoord en deed niets. Dit is de echte houding van Megawati.
Wat is de verhouding tussen de strijd voor democratie en de strijd voor het socialisme?
MM: We zijn voorstanders van een ononderbroken beweging, een ononderbroken revolutie. De strijd voor democratie opent de weg naar het socialisme. Een strategische eis voor de huidige situatie is het oprichten van volksraden op elk niveau. De nationalisatie van het croony kapitalisme moet leiden tot de nationalisatie van de hele economie. Natuurlijk zijn de objectieve omstandigheden voor het socialisme moeilijk. De arbeidersbeweging is niet goed georganiseerd en het bewustzijn onder de arbeiders is nog steeds laag. Maar we moeten een antikapitalistisch bewustzijn ontwikkelen. In ons programma bereiden we ons voor op het socialisme. In onze propaganda zorgen we ervoor dat er geen illusies ontstaan in de burgerlijke democratie. We kunnen het socialisme niet afzonderen van de democratische strijd. We moeten het socialisme op ruime schaal propageren. Op basis van de nationalisatie van het croony kapitalisme zullen de arbeiders de ervaring opdoen om de hele economie te nationaliseren. De volksraden zullen het instrument zijn waarmee het socialistisch programma in de praktijk zal worden gebracht.
Hoe kan de internationale arbeidersbeweging jullie bijstaan in jullie strijd?
MM: De Indonesische arbeidersbeweging maakt deel uit van de internationale arbeidersbeweging. We moeten elkaar steunen. De opstand in mei en de omverwerping van het Soeharto-regime inspireerde de arbeidersbeweging in andere landen. Het verzet van het volk in Indonesië betekent een aanval op het wereldkapitalisme door bijvoorbeeld de aanwezigheid van multinationals die hier gevestigd zijn. De arbeidersstrijd in andere landen is ook een steun aan onze strijd, omdat hierdoor het kapitalisme verzwakt wordt. Arbeidersstrijd in vooral de Westerse landen is een grote steun voor ons. Misschien kunnen wij een overwinning behalen, maar dan zal deze terug neergeslagen worden door de internationale kapitalistische reactie indien de arbeidersbeweging in andere landen zwak is. De arbeidersbeweging in jouw land zou van de Belgische regering moeten eisen dat ze geen steun verleent aan Habibie en de militaire interventie in politieke zaken en tegen voortdurende politieke repressie. Je moet druk organiseren rond deze eisen, ook voor de ambassades. Jakarta juli 1998
