De Europese Unie heeft sinds het begin van dit jaar een grondwet. In de volgende twee jaar zullen de 25 landen die de Unie uitmaken zich hierover moeten uitspreken. De parlementen van een aantal landen zoals Hongarije en Letland hebben deze grondwet al hun fiat gegeven. In Spanje werd er op 20 februari een referendum hierover gehouden. Frankrijk volgt hetzelfde pad met een volksraadpleging voor de zomer.
In België komt er geen referendum maar wel een (kort) parlementair debat, waarna er een stemming is voorzien onder de volksvertegenwoordigers. In sommige landen laaien de gemoederen over deze grondwet op. In andere lidstaten heerst er een grote onverschilligheid onder de bevolking. Maar overal in de 25 lidstaten leggen de regeringen veel enthousiasme aan de dag voor de Europese grondwet.
Waarover gaat het eigenlijk? Wat voor een grondwet doorgaat, is eigenlijk een lange tekst waarin de grote, zeer algemene en abstracte lijnen van het Europese beleid worden vastgelegd. In de officiële berichtgeving zal je veel horen en lezen over de Europese waarden. Europa blijkt drager te zijn van de meest humanistische principes, die haar natuurlijk onderscheiden van de kwade Amerikanen. Er is veel praat in de grondwet over vrede, solidariteit, samenwerking, mensenrechten, zelfs over de noodzaak om naar de kinderen te luisteren. Bijna ontroerend, indien we niet wisten dat dit slechts een rookgordijn is voor een beleid van privatiseringen, liberaliseringen en verdere aanvallen op de rechten van de arbeidersklasse en jongeren.
Veel mensen zullen de tekst niet lezen. Niet volledig althans. Maar wat er van doorsijpelt maakt gewone mensen toch ongerust. Dat gevoelen is gerechtvaardigd. Een korte bloemlezing uit deze grondwet leert ons het volgende.
Een grondwet geschoeid op de leest van de bedrijfswereld
In het eerste deel lezen we dat de EU een ontwikkeling nastreeft op basis van “een sociale markteconomie met een groot concurrentievermogen” (artikel I.3.3.). Verder volgt dat de “lidstaten zich bereid verklaren een nog bredere liberalisering door te voeren van de diensten”. Met andere woorden, alles wordt onderworpen aan de ‘vrije’ markt en aan de concurrentie tussen kapitalisten. Het woordje ‘sociaal’ dient als mooie verpakking.
Hetzelfde kunnen we lezen over het arbeidsmarktbeleid. Het artikel III.97 stelt dat “er een gecoördineerde tewerkstellingstrategie moet ontwikkeld worden met het oog op gevormde, gekwalificeerde en aanpasbare arbeidskrachten en arbeidsmarkten die kunnen beantwoorden aan de economische veranderingen.” Leve de nepjobs, precaire arbeid en de flexibiliteit, zou hier beter passen.
De Europese Centrale Bank wordt meer dan ooit onafhankelijk van de politiek in deze grondwet. Deze instelling, die aan elke democratische controle ontsnapt, zal tezamen met de grootste bedrijfsleiders van verschillende landen het economische beleid uitstippelen dat het leven van honderden miljoenen mensen zal beïnvloeden.
Wat democratische rechten betreft komen we ook van een kale reis thuis. Wat sociale rechten betreft wordt er verwezen naar de wetgeving van de nationale lidstaten. Vreemd voor een Europese grondwet. Of toch niet? De Europese kapitalisten verzetten zich tegen elke vorm van sociale normgeving in de Unie die hen nadelig kan zijn.
Fort Europa wordt mooi afgegrendeld tegen werkers uit andere landen. Migranten krijgen op deze manier moeilijker toegang tot ‘papieren’, wat ze op hun beurt een gemakkelijke prooi maakt als goedkope en plooibare arbeidskrachten. De ‘legale’ werkers uit het buitenland wordt enkel een ‘gelijkwaardige behandeling’ beloofd maar geen volledige burgerrechten zoals het hoort. Op deze manier worden de arbeiders tegen elkaar uitgespeeld.
Wie hoopte op een vredelievend Europa komt er bedrogen uit. Het buitenlands beleid en de defensiepolitiek die de EU zich wil aanmeten, moeten niet onderdoen voor wat er aan de andere kant van de Atlantische Oceaan wordt uitgedokterd. “Het beleid van de Unie zal de verplichtingen die voortvloeien uit het Noord Atlantisch Verbond (NAVO) van sommige lidstaten eerbiedigen en zal verenigbaar zijn met de politiek van veiligheid en defensie vastgelegd binnen dit kader” stelt het artikel I.40.2. Het ‘beschaafde’ en 'democratische' Europa wil dat “de lidstaten beloven hun militaire capaciteiten geleidelijk te verhogen" (art.I.40.2 et 7). In de strijd tegen wat beschreven wordt als het interne en externe terrorisme behoudt de EU zich het recht voor om steun te leveren aan andere staten om deze op hun grondgebied te bestrijden. In mensentaal betekent dit dat de EU op weg is naar de legalisering van de preventieve oorlog. Als dat geen doordrukje is van de militaire doctrine van Bush en konsoorten!
De inhoud van deze grondwet wordt duidelijk bepaald door de context van de crisis van het Europese kapitalisme, dat op zijn beurt bepaald wordt door de crisis van het wereldkapitalisme. In deze omstandigheden doen de kapitalisten niets anders dan wat ze ook op nationaal vlak gewoon zijn. De lasten van de crisis worden overgedragen op de schouders van de werkende klasse. Enerzijds dient deze grondwet als een sterker juridisch kader waarmee de Europese kapitalisten beter in staat moeten zijn de verworvenheden van de arbeidersklasse aan te vallen. Anderzijds dient deze grondwet om de EU te versterken als handelsfort tegen de belangrijkste concurrenten zoals de Verenigde Staten, Japan en China. Deze economische en commerciële krachtproef willen ze ook nog eens een nieuwe militaire kant geven als andere ‘argumenten’ geen gewicht meer hebben.
Er staat nog veel meer in deze grondwet over het landbouwbeleid, de visserij, de productiequota die eigenlijk allemaal te herleiden zijn tot het beschermen van de belangen van de kapitalisten. Ben je nu overtuigd van onze basisstelling? Dit is een grondwet die ondanks alle tierlantijn over nobele waarden – we horen de 9de Symfonie van Beethoven al op de achtergrond – gemaakt is voor de belangen van de kapitalisten in Europa. Wij, de gewone mensen, zijn hierbij de grote verliezers.
Geen sociaal Europa mogelijk
Nochtans horen we veel socialistische leiders en ook de top van de beide grote vakbonden vertellen dat ze er voorstander van zijn. Hebben ze dan een andere tekst gelezen dan wij? Nee hoor. De belangrijkste reden hiervoor is dat de leiding van de SP.a en de PS ofwel volledig gelooft in dit Europa van privatiseringen en liberaliseringen ofwel kiest voor wat ze voorstelt als het ‘minste kwaad’. Di Rupo van de Franstalige socialisten heeft het over een ‘strijdbare ja-stem’. Hiermee bedoelt hij dat hij voorstander is van deze grondwet maar dat er verder zal moeten gestreden worden voor verbeteringen. Nochtans horen we dit verhaal al jaren! Meer dan tien jaar lang hebben we het verhaal gehoord dat na het economische Europa en het monetaire Europa eindelijk de tijd zou aanbreken voor een sociaal Europa. Dit is boerenbedrog gebleken.
Want een sociaal Europa zoals de meeste gewone mensen dat verstaan, namelijk een van verbeteringen in het dagelijkse leven, geen privatiseringen enzovoort, is onverenigbaar met de basiskenmerken van de Europese Unie. Deze basiskenmerken zitten vast in de zogenaamde ‘economische’ en ‘monetaire’ eenmaking. Deze zijn fundamenteel kapitalistisch en dan nog van het neoliberale soort. Hierbij moet gezegd worden dat het kapitalistische karakter van de EU niet af hangt van deze grondwet. Het is meer het omgekeerde dat waar is: omdat de EU een door en door kapitalistische constructie is, is de grondwet ook kapitalistisch.
Binnen de PS heeft het wel gerommeld over de Europese grondwet. Dat is tevens de hoofdreden waarom de PS-leiding zich verzette tegen een volksraadpleging in België hierover. Een referendum zou de interne verdeeldheid aan het licht gebracht hebben in de PS zelf en tussen de PS en de vakbonden en dan nog eens tussen de PS-leiding en een belangrijk gedeelte van de bevolking. Zo bijvoorbeeld heeft de grootste PS-federatie, deze van Luik, zich tegen de Europese grondwet uitgesproken.
De discussie woedt het hevigst binnen de linkerzijde in Frankrijk. Bij de Franse socialisten was de houding van de partij in het referendum over de EU-grondwet zelfs de inzet van een intern referendum. De rechterzijde rond de algemeen secretaris François Hollande won, maar een grote minderheid stemde tegen. Op het nationaal bestuur van de CGT, de grootste vakbond, werd daarentegen de algemeen secretaris Thibault in de minderheid geplaatst. De voormalige communistische bond is dus tegen de EU-grondwet.
Er is duidelijk een basis van waaruit we kunnen terugvechten tegen deze grondwet. In België moeten we deze discussie ook in de vakbonden kunnen voeren. Terecht roept het Europees Vakverbond op om te betogen tegen de richtlijn Bolkestein die de diensten in de EU wil liberaliseren. Maar de richtlijn Bolkestein vloeit voort uit de letter en de geest van de Europese grondwet. Wie A zegt moet dus ook B kunnen zeggen.
Een echt sociaal Europa kan enkel maar als Europa bevrijd is van het juk van het kapitalisme. Een sociaal Europa kan enkel maar als het echt socialistisch is. Niet meer, maar ook niet minder.
