Op het ogenblik dat we dit schrijven is de Europese crisis weer aan een nieuwe opstoot toe. Ditmaal staat Spanje in het oog van de storm. Het aantreden van de rechtse regering van Rajoy heeft duidelijk ‘de markten’ niet overtuigd. ‘Markten’, wat een understatement voor de gewetenloze speculanten die hele bevolkingen in ellende storten om de laatste druppel winst te halen uit hun beleggingen. En het wordt in Spanje al zeer vlug duidelijk dat de rechtse recepten niet werken. Rajoy had een besparingsprogramma van 20 miljard uitgewerkt. De speculatie bleef. Op aanzetten can de Europese Commissie voert Rajoy nog 10 miljard besparingen in, uitsluitend op onderwijs en gezondheidszorg. De speculatie ging nog een versnelling hoger. We zijn niet de enigen die een dergelijke besparingswoede krankzinnig en contraproductief vinden. Nobelprijswinnaar Paul Krugman spreekt zelfs over de zelfmoord van Europa. En het heeft er de schijn van dat de EU driester wordt hoe meer de besparingspolitiek misloopt. Naar de landen in moeilijkheden (Griekenland, Portugal, Ierland, Italië, Letland… de lijst wordt steeds langer) wordt de zogenaamde ‘Trojka’ gezonden. Niemand weet wie die personen zijn, maar we weten wel wat ze doen. Ze schuiven elke democratisch beslissingsmacht opzij, leggen zonder discussie Europese besparingsplannen op en storten zo hele volkeren in ellende. Het is echt ongehoord wat Europa zich nu permitteert. Het is precies de inquisitie uit de 16e eeuw! In Griekenland en Italië werden de regeringen zelfs gewoon aan de kant geschoven en vervangen door kabinetten onder de leiding van bankiers. Niet dat we een traan zullen laten voor Papandreou en zeker niet voor Berlusconi, maar het is tijd om de Europese waanzin een halt toe te roepen. De vraag is hoe. Velen kijken uit naar de Franse presidentsverkiezingen, waar alle peilingen de socialist François Hollande als overwinnaar tippen in de tweede ronde. Een begin tot verandering misschien, maar op zich zeker niet voldoende. Wie kan er nu nog naast kijken dat er iets fundamenteel verkeerd zit met de Europese Unie. ‘Vrije concurrentie’, ‘competitiviteit’, het zijn begrippen die ingebakken zijn in alle basisteksten van de EU. Deze begrippen leiden ons nu regelrecht naar de afgrond.
Om er iets aan te doen is de eerste vereiste dat we weg geraken uit de cirkel van moedeloosheid, uit de mentaliteit van “er is toch niets aan te doen”. Het is klein in vergelijking met wat we hierboven beschreven, maar de overwinning van minister van Vande Lanotte in het gevecht met energiereuzen als Electrabel en Nuon toont aan dat het grootkapitaal niet onkwetsbaar is. Hij heeft de prijsblokkering van gas en elektriciteit erdoor gekregen tegen hun verzet in. Toen hun klanten met bosjes naar andere leveranciers overstapten werden de anders arrogante multinationals ineens heel nederig.
En herinnert u zich nog wat er voordien gezegd werd? Dat Vande Lanotte Don Quichotte speelde, dat het gevecht tegen de prijsverhogingen een verspilling van tijd geld en energie was? Niet dus. Het toont bovendien dat de bevolking ook als consument grote macht heeft.
Eén conclusie mag je hieruit volgens ons niet trekken: dat dit aantoont hoe goed de vrije concurrentie is. Wie denkt dat vrije concurrentie de oplossing is voor alle problemen loopt minstens honderd jaar achter in de evolutie van het kapitalisme. Regeringen kunnen proberen de concurrentie open te breken, maar duurzaam is dat nooit. Het is een les die al minstens honderd jaar oud is: uiteindelijk leidt vrije concurrentie tot monopolies. In de recente industrieën is dit zelfs nog meer uitgesproken dan in de oude. Dat bewijzen de Microsoften en de Googles van deze wereld: verstikkende monopolies in informatica en het internet.
Nu zullen we u misschien verrassen, maar wij zijn niet altijd tegen monopolies. Neem nu de energievoorziening. Het is op zich helemaal niet zo logisch om binnen de landen de elektriciteitsbedeling in vele stukjes te trekken. De echte stap vooruit zou één grote energiemaatschappij zijn die instaat voor de levering van gas en elektriciteit in heel Europa. Energievoorziening is een soort natuurlijk monopolie. Zo zijn er nog bedrijven die efficiënter worden door schaalvergroting: de post, het spoor... De voorwaarde is wel dat dit een bedrijf is in handen van de gemeenschap en onder haar controle. Geef zo’n bedrijf aan de privésector en de hele bevolking van Europa wordt slaaf ervan. De volgende tientallen jaren moet de overstap gemaakt worden van energie op basis van fossiele brandstof naar groene energie. Er is al voldoende becijferd dat dit niet alleen noodzakelijk is voor het milieu, maar op termijn (2030, 2050) ook goedkoper uitkomt. Maar in de tussenperiode vraagt het wel gigantische investeringen. Met de energie in handen van de privésector staat het vast dat de staten en de klanten zullen opdraaien voor die investeringen. De firma’s zullen dan natuurlijk de winsten opstrijken. En dat is dan nog het meest gunstige scenario. Met deze prijsblokkering kwam van Nuon al de dreiging dat het licht wel eens zou kunnen uitgaan. Zo reageren dergelijke reuzen als niet alles naar hun zin verloopt. Enkel een groot Europees gemeenschapbedrijf kan de broodnodige investeringen op een efficiënte en rechtvaardige manier bekostigen.
En zo zijn we terug bij Europa. Europese gemeenschapsbedrijven? Het is gewoon ondenkbaar in de EU zoals ze nu is. Er is een revolutie voor nodig, niet alleen in het denken maar ook in de praktijk. Zoals gezegd kijken velen uit naar een overwinning van Hollande in de Franse presidentsverkiezingen. Ook Merkel maakt een grote kans om van het toneel te verdwijnen bij de volgende presidentsverkiezingen in Duitsland. Maar van Hollande kun je natuurlijk niet zeggen dat het een revolutionair is. Vele Fransen hebben die bedenking ook gemaakt en steunen de linkse kandidaat Mélenchon. Het zal tijd vragen om tot een werkbaar socialistisch programma voor Europa te komen en het is zeker niet eenvoudig. Maar uiteindelijk is de keuze dat wél. Een kapitalistisch Europa sukkelt van de ene crisis in de andere. Herhaaldelijk dreigde het de laatste jaren zelfs volledig uiteen te vallen. Een socialistisch Europa heeft de toekomst.
