Zondag 24 mei zal herinnerd worden als een mijlpaal in de Spaanse geschiedenis. In praktisch geheel Spanje werden gemeentelijke en regionale verkiezingen gehouden ( in Galicië, Andalusië, Baskenland en Catalonië, gingen enkel gemeentelijke verkiezingen door). De rechtse PP (Volkspartij) werd onttroond in de meeste van hun historische bolwerken. Dat de Spaanse samenleving een scherpe bocht naar links maakte wordt vooral aangetoond door de opkomst van Podemos en de electorale fronten die het leidde. Het linkse front won in Madrid, Barcelona, Zaragoza, Coruña, Oviedo, Cádiz, etc. In de meeste grote steden werd het resultaat van de Socialistische Partij (PSOE) - alleen socialist in naam - overklast door Podemos dat is uitgegroeid tot de tweede speler in de Spaanse politiek. Podemos bepaalt nu de agenda.
De resultaten van deze verkiezingen hebben een nieuwe fase in de turbulente Spaanse politiek ingeleid. Podemos manifesteerde zich als een belangrijke politieke speler in de Europese verkiezingen van vorig jaar en werd door de daaropvolgende duizelingwekkend snelle toename van haar bekendheid de belangrijkste linkse kracht in Spanje. In de aanloop naar deze verkiezingen, werd Podemos als de belangrijkste bedreiging gezien voor de Spaanse heersende klasse en het politieke regime waarop haar macht berust. De hatelijke aanvallen en laster die de burgerlijke politieke partijen en de media verspreiden i.v.m. Podemos- ze beschuldigden de partij ervan gefinancierd te worden door Cuba en Venezuela, banden te hebben met de Baskische terreurgroep ETA en zelfs gerelateerd te zijn met niemand minder dan Osama Bin Laden - hebben enkel de groei van de partij aangewakkerd en de polarisatie van de sociale klassen in de Spaanse samenleving gevoed.
De algemene verwachting is dat de populaire Eenheidslijsten, aangevoerd door Podemos, Madrid en Barcelona – de grootste steden van het land – zullen overnemen. Andere regionale en provinciale hoofdsteden, zoals Zaragoza, Coruña, Oviedo, Cádiz en Santiago de Compostela, zullen ook door de Populaire Eenheidslijsten bestuurd worden. De ontwikkelingen van het afgelopen jaar in Spanje die gekenmerkt werden door de opkomst van Podemos en geleid hebben tot deze gedenkwaardige verkiezingen, kennen geen precedent in de hedendaagse Spaanse geschiedenis. De enige periode die misschien kan vergeleken worden met wat het land nu doormaakt, zijn de gemeenteraadsverkiezingen van april 1931. Toen een verpletterende overwinning van de linkse en republikeinse partijen leidde tot een volksopstand en de vlucht van de Spaanse koning, de proclamatie van de Spaanse Republiek en het begin van het proces dat zou uitmonden in de Spaanse Revolutie en de Burgeroorlog. De recente gebeurtenissen omschrijven als revolutionair is niet overdreven.
Het feit dat de PSOE in 4 van de 5 grootste steden van het land, maar ook in andere provinciale hoofdsteden, ingehaald werd door krachten die zich links tot haar verhouden, is een kwalitatieve verandering in de krachtsverhoudingen in die steden. Het weerspiegelt de terugval van de PSOE als belangrijkste kracht van de Spaanse arbeidersklasse. Het is belangrijk op te merken dat het grootste deel van de Podemos stemmen afkomstig is van volkswijken die in blok voor deze partij gestemd hebben. In de hoofdstad kreeg Ahora Madrid onder leiding van Podemos en de charismatische Manuela Carmena - advocaat arbeidsrecht en voormalig lid van de communistische partij - stemmen van de industriële gordel die Madrid omringt: Vallecas, Carabanchel, Hortaleza, enz. .
In Barcelona behaalde de Podemos lijst “Barcelona en Comú”, onder leiding van de anti-huisuitzettingen-activist Ada Colau, het grootste deel van zijn steun in de arbeiderswijken zoals Nou Barri, Poble Sec of Sant Andreu.
In Valencia, de derde grootste stad van het land en van oudsher een bolwerk van de conservatieven, zullen de linkse Valenciaanse regionalisten van Compromís, een partij ter linkerzijde van de PSOE, in staat zijn om met de steun van Podemos een bestuur te vormen. Zamora, een ander traditioneel rechts bastion, zal worden bestuurd door Verenigd Links. Maar er is meer. Op de Canarische Eilanden won Podemos in Las Palmas en werd tweede in Tenerife. In Aragon eindigde het ook tweede en in Zaragoza, Huesca en Teruel kreeg het een voorsprong op de PSOE. Op de Balearen eveneens tweede, in Palma de Mallorca opnieuw groter dan de PSOE. In Asturias eindigde het tweede in Oviedo, Gijón, Avilés en Langreo. In het Baskenland, eindigde het op voorsprong van de PSOE en de PP, enkel overtroffen door de nationalistische partijen. Ook in Navarra kreeg Podemos meer stemmen dan de PSOE.
De beweging die in aanloop naar de verkiezingen ontstond was indrukwekkend en de voorbode van de baanbrekende resultaten en de radicale bocht naar links in de samenleving. Duizenden mensen waren betrokken bij de campagnes van de Populaire Eenheidslijsten Ondanks de zeer beperkte financiële middelen werden massabijeenkomsten en een levendige en enthousiaste campagne georganiseerd. Ahora Madrid bekostigde bijvoorbeeld haar campagne met de luttele som van € 200.000, waarvan driekwart afkomstig van donaties van sympathisanten. Aan de andere kant werd de demoralisatie van de heersende klasse weerspiegeld in de sombere en pessimistische campagne van de PSOE en vooral die van de PP, wiens kandidaten door gewone mensen gehekeld werden wanneer ze campagne voerden op straat.
De redenen achter deze explosieve gebeurtenissen zijn niet te vinden in het strategische genie van sluwe politieke leiders, noch in de intriges van samenzweerders, maar in het revolutionaire karakter van onze tijd. Dat revolutionaire karakter drukt zich uit in de radicale verandering van het politieke bewustzijn van miljoenen mensen. Ze worden wakker geschud en ontwaken uit de sleur van het dagelijks leven, de meedogenloze druk van de diepste economische en sociale crisis in de geschiedenis van het kapitalisme. Dat zowel in Spanje als over de hele wereld.
De nederlaag van de rechterzijde en de terugval van de PSOE
De PP kreeg 27 procent van de stemmen, het slechtste resultaat in haar geschiedenis. De partij verliest 2,4 miljoen stemmen in vergelijking met de vorige regionale en gemeenteraadsverkiezingen waardoor ze belangrijke kiesdistricten, zoals Madrid, Valencia, Valladolid, Alicante en Palma de Mallorca verliest. De PP zal ook worden onttroond in de meeste Andaloesische steden: Huelva, Sevilla, Cordoba en Cádiz; in Vitoria in Baskenland, en in Badalona in Catalonië. In Galicië, nog een van haar bolwerken, is ze verdreven uit alle provinciale hoofdsteden. Bovendien heeft ze bij de regionale verkiezingen verloren in 6 van de 11 regio's die ze tot nu toe bestuurde: Extremadura, Valencia, de Balearen, Castilla La Mancha, Cantabrië en Aragon. Behalve in Cantabrië, waar een regionalistische partij won, zal de PSOE de macht overnemen met de steun van Podemos. De klap is voor de PP het meest dramatisch in Valencia, waar na 20 jaar van conservatief bestuur, gekenmerkt door schaamteloze corruptie, de helft van de stemmen (ongeveer 600.000) verloren gingen.
De PP zal enkel met een kleine marge en met de steun van de nieuwe rechtse partij Ciudadanos, het bestuur over La Rioja, Murcia, Castilla y León en de regionale regering in Madrid kunnen behouden. Dit laatste is bijzonder schokkend. De linkerzijde won een meerderheid van de stemmen in Madrid. De leiding van Verenigd Links stelde zich echter sectair op en weigerde een electorale alliantie met Podemos. Verenigd Links was niet in staat om zetels te winnen en hielp de PP en Ciudadanos op die manier aan een meerderheid van één zetel. Indien Verenigd Links en Podemos samen waren opgekomen, zou de regionale regering van Madrid ook in handen van de linkerzijde zijde geweest zijn.
De morele klap voor de heersende klasse, als gevolg van deze verkiezingen, heeft toonaangevende rechtse politici en verschillende werkgeversorganisaties er toe gebracht op te roepen tot een pact tussen de PP, de PSOE en de nieuwe rechtse partij Ciudadanos, tegen Podemos. De leiding van de PSOE die al jaren in verval is, heeft tot nu toe geweigerd om een alliantie met rechts te sluiten, hoewel hun bereidheid om Podemos te ondersteunen nog moet blijken. Indien de Spaanse heersende klasse de PSOE in een alliantie met de PP kan betrekken, is dat een blijk van historische kortzichtigheid en onvermogen om lessen te trekken uit de recente gebeurtenissen in Griekenland. In realiteit gedraagt de heersende klasse zich als een uitgehongerd dier dat zijn vetreserves heeft opgebrand. Gedurende de opkomst van het kapitalisme was de burgerij in staat om vooruit te kijken en te plannen in termen van decennia en eeuwen. De huidige crisisperiode van het kapitalisme zet hen aan voortdurend te improviseren om de komende weken en maanden te overleven. Als ze in staat zijn, hetzij in de nasleep van deze verkiezingen of in de nabije toekomst, de PSOE op korte termijn bij allianties tegen Podemos te betrekken, zal dit de ineenstorting van de socialisten versnellen en het progressieve laagje vernis waarmee ze het systeem tot nu bedekt hadden, zal verdampen. Zoiets zou in de toekomst nog tot een grotere overwinning van ‘radicaal links’ leidden.
De PSOE zit al meerdere jaren in een neerwaartse spiraal, meer bepaald sinds de regering-Zapatero van 2008-11 bezuinigingsmaatregelen begon door te voeren. De ondergang van de PSOE kon ondanks de wanhopige pogingen van de burgerlijke media om de kandidatuur van zijn jeugdige leider, Pedro Sánchez, in de kijker te zetten, niet worden gestopt. Men hoopte dat hij een charismatisch tegengewicht voor Pablo Iglesias kon zijn. De vrije val van de PSOE weerspiegelt de onvermijdelijke ineenstorting van het reformisme in heel Europa en de wereld. Pablo Iglesias, de leider van Podemos, heeft terecht gesproken over de “Pasokisatie” van de PSOE, dat wil zeggen dat ze het pad van haar Griekse evenknie, PASOK volgt. Die gooide haar linkse overtuiging overboord en keerde haar traditionele basis tegen zich. PASOK werd politiek irrelevant, door trouw aan de dictaten van de kapitalisten en de trojka en doordat ze de kant koos van rechts en de kapitalisten tegen Syriza. Als gevolg van deze verkiezingen zal de PSOE in staat zijn in de meeste regio's en provinciale hoofdsteden te besturen, maar moet dat doen op basis van een minderheid die de steun van Podemos en andere krachten aan haar linkerflank zal vergen. Sterker nog en paradoxaal genoeg, heeft de opkomst van Podemos de slechtste resultaten in de geschiedenis van de PSOE voortgebracht; slechts 25 procent van de stemmen en een verlies van 600.000 stemmen in vergelijking met de gemeentelijke en regionale verkiezingen van 2011.
Pablo Iglesias verklaarde dat het voor Podemos prioriteit is om de PP buiten te houden en dat daar op veel plaatsen minderheidsbesturen van de PSOE voor nodig zullen zijn. Hij heeft echter ook terecht gesteld dat Podemos niet zal toetreden tot electorale coalities met de PSOE, maar ze eerder kritisch wil ondersteunen van buitenaf. Dit toont aan dat men lessen wil trekken uit de ervaringen van de coalitie tussen de PSOE en Verenigd Links in Andalusië. Verenigd Links werd daar – tuk op bureaucratische posities - zwaar in diskrediet gebracht door het uitvoeren van bezuinigingen die de PSOE had opgedrongen.
Ciudadanos: Wat is het en waar gaat het naar toe?
Hoewel deze partij in Catalonië bestond als Spaans nationalistische organisatie, werd ze pas in de afgelopen periode prominent op nationaal niveau. Ondanks zijn goedkope en oppervlakkige progressieve glitter van een partij die het steeds over een "vernieuwing" van de politiek heeft, is Ciudadanos in werkelijkheid een instrument om de gehavende PP als de belangrijkste Spaanse burgerlijke partij overeind te houden of indien nodig te vervangen. De heersende klasse hoopte dat door een nieuwe partij met een jeugdige leider naar voor te schuiven (Albert Rivera die een schemerig uiterst rechts verleden heeft) de opkomst van Podemos ondergraven kon worden. Het afgelopen jaar kreeg Ciudadanos dan ook veel aandacht in de burgerlijke media. Dit doet denken aan de Griekse partij Potami die in de aanloop naar de algemene verkiezingen van januari fel gepromoot werd. Ook in dat geval verhulde het dunne laagje vernis van een 'nieuw soort politiek' slechts een burgerlijke partij, de laatste joker van de Griekse heersende klasse om Syriza te stoppen en om te proberen genoeg stemmen bijeen te schrapen om nog een kapitalistische coalitie te kunnen vormen.
De verwachting rond Ciudadanos waren hoog gespannen in deze verkiezingen, maar de hoop van de heersende klasse dat deze partij een rechtse versie van Podemos zou worden, kwam niet uit. De opiniepeilingen gaven Ciudadanos 18 procent van de stemmen, maar bij de gemeenteraadsverkiezingen behaalden ze gemiddeld een magere 6,5 procent en op regionaal niveau slechts 9,5 procent.
De redenen voor de stagnatie van Ciudadanos zijn van politieke aard. In de loop van de campagne verspreidde zich de perceptie dat deze partij niets meer is dan een nieuwe, witgewassen versie van de PP waarmee Ciudadanos voorbestemd was lokale en regionale coalities te vormen na de verkiezingen. Dit heeft veel van de potentiële steun gekost van bevolkingslagen die onlangs gepolitiseerd werden en die in Ciudadanos een "progressief" alternatief zagen, ongeschonden door corruptie en een verdediger van sociale rechten. De verandering in de perceptie van deze nieuwe partij en de ontmaskering van haar reactionaire karakter was grotendeels het gevolg van de agitatie van Podemos en Pablo Iglesias die Ciudadanos scherp aanvielen als de partij van de rijken.
Ciudadanos bevindt zich nu in een moeilijke situatie. Als ze in de gebieden waar dit mogelijk is de PP helpt om lokale en regionale minderheidsbesturen te vormen, zal het zich openlijk associëren met de rechterzijde en de gehate PP en zal ze daarmee de vooruitzichten voor groei in de aanloop naar de algemene verkiezingen van december zelf ondermijnen. Ciudadanos zal niet in staat zijn om haar steun voor PP-besturen te verbergen door zich te onthouden tijdens het stemproces omdat de nieuwe complexe wetten i.v.m. ambtsbekleding en de eigenaardige samenstelling van de meeste gemeenten en regionale overheden impliceren dat een onthouding van Ciudadanos automatisch de creatie van een links bestuur zou mogelijk maken. Op de meeste plaatsen zal Ciudadanos geen andere keuze hebben dan openlijk voor de PP kandidaten te stemmen als ze rechts aan de macht willen houden. Als ze dit niet doen, zal de PP een catastrofale nederlaag lijden. De PP zou in dat geval alleen in staat zijn om vast te houden aan de macht in een paar grote steden en zou alle regionale overheden verliezen, behalve Galicië. Aan de andere kant, als Ciudadanos de PSOE zou steunen in grote gemeenten en regio's, zouden ze hun tegenstanders versterken en zouden ze veel van hun steun onder ex-PP kiezers - het leeuwendeel van hun electoraat - verliezen. Ciudadanos zou uiteindelijk splitsen omdat het niet moeilijk zou zijn voor de PP om lokale partij kandidaten en ambtenaren in belangrijke kiesdistricten af te kopen en zo de nodige steun te behouden om haar macht te verzekeren.
De bourgeoisie heeft er belang bij dat de beeldvorming rond Ciudadanos ongeschonden blijft tot aan de algemene verkiezingen in november. Op die manier willen ze ten minste een deel van de potentiële Podemos-kiezers, die ontevreden zijn over de PP en de PSOE, afsnoepen om ervoor te zorgen dat het nodigde aantal zetels in het parlement gevrijwaard blijft voor een stabiele kapitalistische regering. Ciudadanos zit nu verstrikt in het web van de grote partijbelangen. Haar openlijk pro-kapitalistische koers beperken haar invloed onder de arbeidersklasse en de arme lagen van de middenklasse die naar links zijn opgeschoven. Wat de partij in de komende weken doet, zal haar lot voor de nabije toekomst bepalen.
Verenigd Links
Izquierda Unida - Verenigd Links in het Nederlands - was lange tijd het belangrijkste alternatief links van de PSOE. De laatste jaren boekten ze belangrijke overwinningen als gevolg van de radicalisering door de crisis. Hun aantrekkingskracht werd echter beperkt door een grijze, bureaucratische leiding, eerder geneigd om deals te sluiten met de PSOE dan een revolutionaire koers te varen. Dit kelderde hun opmars en baande de weg voor de opkomst van Podemos, een partij die in de peilingen consequent links van Verenigd Links beschouwd wordt - een perceptie die zelfs onder kiezers van Verenigd Links leeft. De resultaten van Verenigd Links in deze verkiezingen weerspiegelen de ineenstorting van de partij. Enkel in kleine steden en dorpen, waar ze diepe wortels hebben en waar Podemos geen kaders heeft, waren ze in staat hun invloed te behouden.
Niettemin is het binnen Verenigd Links gemeengoed geworden om te zeggen dat dit niet de eerste keer is dat de organisatie op 4-5 procent staat in de peilingen en gelooft men dat de partij weer in staat zal zijn om zich te herpakken. Het is waar dat Verenigde Links er in het verleden weer bovenop kwam. Het verschil is dat ze toen geen concurrenten links van de PSOE hadden. Nu Podemos op het toneel is verschenen, is dit echter niet meer het geval.
In werkelijkheid is de 4,73 procent die ze op 24 mei behaalden het slechtste resultaat in de geschiedenis van de deelname van Verenigd Links aan gemeenteraadsverkiezingen, waar de partij traditioneel betere resultaten heeft behaald dan in de algemene verkiezingen. Terwijl zij haar lokale aanwezigheid in landelijke gebieden handhaafde, viel haar aanhang in de grote steden, te midden van een algemene verschuiving naar links in de samenleving, uiteen.
Verenigd Links had de kans om haar draagvlak in de grote steden gedeeltelijk weer op te bouwen in deze verkiezingen, maar de materiële belangen van hun regionale bureaucratische apparaten brachten hen ertoe de overgrote meerderheid van de Populaire Eenheidslijsten te boycotten. Dit met het excuus van haar uitstraling niet te willen verwateren. Verenigd Links had in Madrid versterkt uit de verkiezingen kunnen komen indien ze de door Podemos gesponsorde kandidaat Manuela Carmena en haar levendige campagne tegen de corrupte en de gehate rechtse regering van Esperanza Aguirre had gesteund. In plaats daarvan weigerde de regionale leiding van de partij de kandidatuur van Carmena te onderschrijven, duwde haar eigen kandidaten naar voor en onderdrukte tegelijk een verlammende interne opstand van haar basis. Vandaag is Verenigd Links verdeeld en gebroken, niemand in Madrid herinnert hen nog. Sociale activisten kijken terecht met minachting naar hun lokale en regionale apparaat.
Verenigd Links heeft nu voor het eerst in haar geschiedenis geen vertegenwoordiging in Madrid en Valencia. De gemeentelijke overwinning die de partij in Zamora waarschijnlijk behaalt, is een uitzondering, toe te schrijven aan zeer specifieke omstandigheden. In gebieden zoals Alicante, Barcelona of Galicia waar de lokale leiders de belangen van de beweging voor die van hun eigen bureaucratie verkozen en zij aan zij met Podemos de Populaire Eenheidslijsten ondersteunden, kon Verenigd Links zich optrekken aan het algemene enthousiasme en de radicalisering en bijdragen aan de buitengewone resultaten van de linkse kandidaten.
In Andalusië heeft het regionale bestuur van de Verenigd Links een beschamende rol gespeeld in de boycot van Podemos en de Populaire Eenheidslijsten. In Jaén, Dos Hermanas en elders waar hun leden betrokken waren bij het ondersteunen van kandidaten op de Populaire Eenheidslijsten verdreven of liquideerden de bureaucraten de lokale groepen. Dit dwaze beleid heeft geleid tot de versnippering en verdeling van de kandidaten ter linkerzijde van de PSOE. Hun potentiële prestaties werden op die manier ondermijnd waardoor de PP met de hulp van Ciudadanos in staat is vast te houden aan de macht in Jaén, Málaga en Granada.
Op regionaal niveau deed Verenigd Links het niet beter. De partij heeft al haar zetels in de regionale parlementen van Madrid en Valencia verloren. In Extremadura betaalden ze een hoge prijs voor hun gewetenloze opportunisme bij de ondersteuning van de PP-regering in het verleden en hebben ze geen enkele vertegenwoordiger in het regionale parlement behouden.
Verenigd Links staat voor de grootste uitdaging in haar geschiedenis. De achteruitgang lijkt organisch van aard. De organisatie kent een prachtige strijdtraditie en heeft een schat aan waardevolle lokale kaders. Dit gaat echter samen met een conservatief en typisch Sociaaldemocratisch apparaat dat enkel ambitie heeft om te leven van de kruimels van de burgerlijke overheden, als het kleine broertje van de PSOE. Dit werd na de verkiezingen van 2012 aangetoond door de beruchte coalitie met de socialisten in Andalusië. Ze namen halsoverkop deel aan een principeloze coalitie met de PSOE waarbij politiek weinig te winnen was, maar met veel posities voor hun leiders. Ze voerden een bezuinigingsbeleid en tolereerden de corruptie van de socialisten. Hun partijapparaat in Madrid en de rechtse factie van Gaspar Llamazares vertegenwoordigen het klassieke voorbeeld van dit soort reformistische bureaucratie. Elke potentiële doorbraak voor Verenigd Links wordt permanent tegengehouden en bedreigd door deze laag van carrièremakers.
Alleen een frontale strijd tegen de bureaucratie, door Alberto Garzón en Julio Anguita, die de beste tradities van de partij vertegenwoordigen en de stem van de linkerzijde in de organisatie zijn, is in staat Verenigd Links te redden. Ze moeten beroep doen op de eerlijke basis-militanten en de kaders van de partij, zich roeren en buitengewone federale en lokale vergaderingen bijeenroepen. In het verleden is Garzón misschien te zacht geweest voor het partijapparaat door bijvoorbeeld te weigeren de lijn van de leiding Madrid openlijk te veroordelen in de verkiezingscampagne. Het partijapparaat in Madrid en de fractie onder leiding van de reformistische Llamazares heeft Garzón en Anguita nu openlijk uitgedaagd en verantwoordelijk gesteld voor de electorale ramp op 24 mei. Deze strijd niet aangaan kan enkel het uiteenvallen van de organisatie versnellen in de aanloop tot de verkiezingen van november en ervoor zorgen dat alles wat nog in tact en levendig is binnen de partij geïsoleerd en vernietigd wordt.
Podemos werd groot door op te schuiven naar links
Podemos komt het meest versterkt uit deze verkiezingen, vanuit welk standpunt je het ook bekijkt. Daar vallen veel lessen uit te trekken.
Het leek erop dat Podemos aan het stagneren was en deze verkiezingen tegemoet ging vanuit een dieptepunt. Podemos was verschillende maanden na elkaar gedaald in de peilingen. De wrede campagne van intimidatie en laster tegen hen die steeds brutaler en venijniger was niet de hoofdoorzaak hiervan. Het fundamentele probleem was de wispelturige, aarzelende en ontwijkende houding van de leiding geconfronteerd met de niet aflatende mediadruk om haar programma af te zwakken en ‘aan te passen’. Het was die onstandvastigheid, haar toenemende gematigdheid en een onduidelijk en warrig programma dat tot een vertrouwensbreuk heeft geleid bij sommige groepen aanhangers van Podemos. Zij zochten een alternatief dat een radicale uitweg zou bieden uit de verslechtering van de sociale problemen en de corruptie van het politieke systeem. De opkomst van Ciudadanos, gesponsord door grote bedrijven en met aanzienlijke middelen en overweldigende steun in de media, was juist bedoeld om een "zacht" en "betrouwbaar" alternatief te voorzien, zowel voor degenen die zich in de steek gelaten voelden door PODEMOS als voor wie ontgoocheld was in de oude kapitalistische partijen, PP en PSOE. De Andaloesische verkiezingen waarbij PODEMOS een bevredigend, maar enigszins teleurstellende resultaat van 15 procent behaalde, was de eerste ernstige waarschuwing dat het noodzakelijk was om de politieke lijn aan te passen.
Daarop volgde een korte interne strijd binnen de leiding, tussen een gematigde vleugel die het oorspronkelijke radicalisme van Podemos verder wou afzwakken en de vleugel vertegenwoordigd door Juan Carlos Monedero en Pablo Iglesias. Deze twee laatsten waren voorstander van een bocht naar links en hun voorstel haalde het. Zoals we in het artikel (http://www.marxist.com/spanish-elections-and-ruling-class-hysteria.htm) reeds schreven, stond de beweging naar links in de oriëntatie en de taal van Podemos centraal in het creëren van de voorwaarden voor het herstel van de organisatie en de te verwachten verkiezingsresultaten. De laatste verkiezingscampagne was daarvan het begin.
De persoonlijke rol van kameraad Pablo Iglesias wat het boosten van de politieke agitatie van Podemos tijdens de verkiezingscampagne betreft, is onmiskenbaar. De goede resultaten van Podemos en de verkiezingslijsten die zij onderschreven waren niet mogelijk geweest zonder de buitengewone mobilisatie in de aanloop naar de verkiezingen, die honderdduizenden in de meest intense, militante, gepassioneerde en emotionele campagne uit de moderne Spaanse geschiedenis kon betrekken. Maar Podemos deed het niet alleen. De Populaire Eenheidslijsten waar ze haar steun aan verleende, betrokken een hele reeks van bewegingen en organisaties die deze electorale fronten tot geduchte wapens hebben gemaakt. Dit kwam best tot uiting in Barcelona, waar er rond de lijst “Barcelona en Comú” massabijeenkomsten en betogingen werden georganiseerd en een ongekend enthousiasme werd opgewekt. Hierbij moeten we het belang onderstrepen van de rol die de verschillende sociale bewegingen hebben gespeeld. Vooral de charismatische anti-huisuitzettingen-activist Ada Colau, die na haar strijd tegen de politie tijdens de inbeslagname van huizen, nu de nieuwe burgemeester van Barcelona zal worden.
De radicale en gepassioneerde toespraken met een sterke klasseninhoud waren een sleutelelement in de populaire mobilisatie die de campagne kenmerkten. Er werd voortdurend verwezen naar de strijd tegen de dictatuur, het verdedigen van de arbeiders tegen het "chic volk ‘ en de rijken, etc. Belangrijker nog, Pablo Iglesias, die naar links zwenkte, maakte hiervan zijn belangrijkste troef in toespraken. Tijdens de maanden waarin Podemos stagneerde praatte hij over "links noch rechts" en probeerde hij een beroep te doen op de "middenklasse" door steeds meer gematigde taal te gebruiken. Nu begon hij rechts aan te vallen en erkende in die terminologie een krachtig en diep geworteld politiek beeld van de klasse vijand, wat de sociale basis van Podemos kon aantrekken en mobiliseren. Dit was volledig in tegenspraak met zijn eerdere theorie dat de “links-rechts" tegenstelling ”achterhaald" was. Niet alleen dat, Pablo Iglesias begon het over socialisme te hebben, de partij van de arbeidersklasse en de revolutionaire tradities van Spanje. Sterker nog, terwijl hij in het verleden terughoudend was geweest om zich te associëren met de strijd voor de republiek, werd hij op de vooravond van de verkiezingen gezien terwijl hij een republikeins T-shirt aantrok.
Deze bocht naar links speelde een belangrijke rol in de ontmaskering van Ciudadanos voor honderdduizenden mensen. Het consistente associëren van Ciudadanos met rechts en de rijken is van essentieel belang geweest om de stijging van de electorale steun voor deze reactionaire organisatie te ondermijnen. Het laagje vernis dat het om een "progressieve" partij zou gaan die "boven de klassenpolitiek” staat, werd verwijderd door haar reactionair burgerlijk karakter te benadrukken.
Aan de andere kant hebben de herhaaldelijke bewering van Pablo Iglesias dat Podemos de partij van de "echte socialisten", de partij "van de arbeidersklasse en de verarmde middenklasse” is, niet alleen de opkomst van Ciudadanos de pas afgesneden. Ook de aantrekkingskracht van Podemos werd er door versterkt en de partij was in staat om verbinding te maken met het radicalisme en de onvrede die in de samenleving aanwezig is.
Pablo Iglesias lijkt begrepen te hebben dat de arbeidersklasse de meerderheid van de bevolking vertegenwoordigt in de ontwikkelde kapitalistische samenlevingen zoals Spanje. Zonder haar massale steun is het onmogelijk om een krachtige beweging te bouwen en aan de macht te komen. Een duidelijke nadruk op sociale problemen is de beste manier voor Podemos om de middenklasselagen, die het zwaarst getroffen zijn door de crisis van het systeem, te winnen. Dit betekent een grote stap voorwaarts in zijn politieke denken, waarvoor hij erkenning verdient.
De ervaringen van de Syriza-regering in Griekenland moet deze tendens versterken. Wat duidelijk is geworden uit het Griekse voorbeeld is dat het onmogelijk is om te onderhandelen met de bourgeoisie en de EU. Een programma voor sociale transformatie vereist een frontale confrontatie: onteigenen van de rijkdom van de kapitalisten en die gebruiken om de economie te plannen in het belang van de mensen.
De sleutel tot de heropleving van Podemos en de reden voor haar electorale resultaten zijn dus de beweging naar links en de arbeidersklasse geweest. En als de lijn van Podemos dan al iets verweten kan worden, is het enkel dat ze die bocht niet reeds maanden eerder hadden voorbereid, om een punt te zetten achter de dubbelzinnigheden in de retoriek en in de oriëntatie van de organisatie. In dat geval zouden Podemos en haar bondgenoten na de verkiezingen van 24 mei nog sterker gestaan hebben.
Welke lijn moet Podemos nu volgen?
Podemos staat zowel op het niveau van de regionale parlementen als op het lokale niveau voor belangrijke uitdagingen. De politieke fragmentatie die deze verkiezingen kenmerkt, impliceert dat de partij nu door een periode van pacten en allianties met andere politieke krachten zal moeten navigeren, om de PP ervan te weerhouden aan de macht te blijven in belangrijke kiesdistricten.
Met het oog op de samenstelling van de nieuwe gemeentelijke en regionale overheden, moeten we eisen dat PSOE, Verenigd Links en andere progressieve krachten voor de kandidaten van Podemos stemmen, overal waar ze zijn uitgegroeid tot de grootste kracht ter linkerzijde. We zijn het ook eens met kameraad Pablo Iglesias die verklaarde dat de prioriteit van de partij moet zijn om de PP te stoppen. Dit impliceert ook PSOE-besturen steunen waar die beter scoorden dan Podemos. Ondanks het feit dat het op sommige plaatsen noodzakelijk zal zijn om de PSOE te steunen, is het geen goed idee in coalitie met hen te besturen. Dat zou er noodzakelijkerwijs toe leiden dat er een bezuinigingsbeleid moet uitgevoerd worden als “junior partner” van deze reformisten. Podemos heeft de kans om de meerderheid van de PSOE-kiezers voor zich te winnen, die meestal behoren tot de arbeidersklasse. We moeten echter in de oppositie blijven om te vechten in de straten tegen het beleid van bezuinigingen dat ze zullen proberen door te duwen. De lessen uit het falen van de PSOE-Verenigd Links coalitie in Andalusië mogen niet worden vergeten. Dat de aanhang van de PSOE aangetrokken kan worden is reeds gebleken in vele grote steden, waar de socialisten nu op secundair niveau spelen, overschaduwd door Podemos.
De complexiteit van de verkiezingsuitslag heeft aanleiding gegeven tot bijzondere situaties waarin Podemos zal moeten handelen met de grootst mogelijke ernst en eerlijkheid. Dit is het geval in Navarra in Baskenland, waar Podemos zich heeft ontpopt tot de grootste niet-nationalistische linkse kracht. In het geval van Navarra heeft Podemos een doorslaggevende positie om de rechtse Spaanse chauvinistische partij, die deze regio vele jaren heeft gecontroleerd, buiten spel te zetten. Hier is nationalistische links de grootste kracht, Geroa Bai en Bildu, waarvan de eerste de belangrijkste organisatie is. Hun sociale basis is dezelfde als de onze: arbeiders, jeugd en de verarmde lagen van de middenklasse. Wij wijzen elke politieke chantage, waarbij men probeert ons te intimideren, door te zeggen dat we in Navarra niet mogen deelnemen aan de vorming van een bestuur waaraan Bildu deelneemt, nadrukkelijk af. De bourgeoisie zal proberen om links te stoppen door de geest van de Baskische terreurgroep ETA op te roepen en zo proberen Podemos bang te maken om samen te werken met nationalistische links. Dit is een klassieke list van de Spaanse heersende klasse die het al jaren inactieve ETA gebruikte als afschrikmiddel om de linkerzijde tot onderwerping te dwingen. Nogal ironisch ook, afkomstig van mensen die weigeren om de misdaden van de dictatuur van Franco te veroordelen, die oneindig veel erger waren dan die van de ETA! Als Podemos onder druk van de bourgeoisie de voortzetting van een rechts bestuur in Navarra zou aanvaarden, zou dat verraad betekenen aan de verwachtingen van politieke verandering die in Navarra bij de jeugd en de arbeiders leven. Wat het geval van de PSOE in andere gebieden betreft, betekent het steunen van linkse partijen om te voorkomen dat rechts haar macht verder kan uitoefenen niet dat Podemos zich moet inlaten met coalities waar er geen mogelijkheid bestaat om haar programma uit te voeren. Dit moet de lijn zijn t.a.v. de regionale regering van Navarra, het stadsbestuur van Pamplona, en de Baskische gemeenteraden waar soortgelijke omstandigheden de situatie beheersen.
Wat zouden de plannen van een Podemos bestuur moeten zijn?
Op basis van de resultaten van 24 mei moet Podemos, via de Populaire Eenheidslijsten, regeren waar ze de meerderheid binnen de linkerzijde vertegenwoordigt; hetzij via minderheidsoverheden of in coalitie met verwante krachten. Maar in ieder geval mag Podemos geen programmatorische toegevingen doen. Het is beter op te roepen tot nieuwe verkiezingen om een voldoende meerderheid voor haar kandidaten te bekomen, in plaats van deel te nemen aan kleine manoeuvres, waardoor de machtsdeelname de verwachtingen die werden opgewekt frustreert of verraadt.
De eerste stap moet zijn om de schulden van de gemeentelijke overheden te na te pluizen, waardoor de corruptie geopenbaard wordt. Het deel van de schuld die de vorige besturen illegaal en onwettig maakten - en in ieder geval een rem op de uitvoering van het Podemos-programma vormen - kwijtschelden, door ze te laten overnemen door de Staat of over te dragen aan zij die er echt verantwoordelijk voor zijn: de banken en andere roofzuchtige kapitalisten en corrupte politici. Om toegang tot economische middelen te bekomen, moet Podemos de belastingen op banken en grote bedrijven verhogen. De privatisering van de openbare diensten moet worden teruggedraaid, geen bezuinigingen moeten worden toegepast op de openbare diensten, de kwaliteit moet verbeteren en sociale diensten moeten uitbreiden (studiebeurzen, goedkope of gratis sportcentra, gemeentelijke recreatie en cultuur, enz.). Podemos moet de huisuitzettingen beëindigen en alternatieve huisvesting aanbieden voor ontruimde gezinnen en daklozen. Dit is uitgegroeid tot een belangrijk punt in Spanje waar afgelopen jaren honderdduizenden uit hun huis werden gezet, wat leidde tot een massabeweging. Leiders zoals Ada Colau werden gehard in die strijd.
Om het risico van corruptie te voorkomen, moeten hogere ambtenaren uit hun functie verwijderd worden. Openbare ambtenaren moeten maximum het equivalent van het gemiddelde loon van een geschoolde arbeider worden betaald, ongeveer 2.000 euro.
Afgezien van andere maatregelen die in de diverse verkiezingsprogramma's van Podemos en de Populaire Eenheidslijsten voorkomen, moeten beslissende stappen gezet worden op weg naar de democratisering van gemeentelijke overheden, het stimuleren van buurtvergaderingen en het geven van volledige bevoegdheid om lokale zaken te bespreken en te beslissen.
De eerste verklaringen van de verkozen linkse kandidaten zijn zeer bemoedigend. Manuela Carmena in Madrid en Ada Colau in Barcelona hebben beloofd om een einde te maken aan de huisuitzettingen. In Barcelona, heeft Ada Colau beloofd om alle contracten met Telefónica (telefoon bedrijf), waarvan de werknemers al enkele weken in staking zijn en protesteren tegen uitbuiting, te herroepen. Dit is de weg vooruit.
Een toekomstige overwinning voorbereiden
Podemos zal de moordende oppositie van de centrale regering van Mariano Rajoy tegen zich krijgen. Indien Podemos haar programma probeert door te voeren zal de centrale regering proberen om de gemeenten financieel op droog zaad te zetten en dreigen in te grijpen als ze de bestaande beperkingen op de gemeentelijke uitgaven niet respecteren.
Podemos moet zich dan voorbereiden om een gezamenlijke strijd van de steden bestuurd door de Populaire Eenheidslijsten te organiseren en te coördineren, ter verdediging van de openbare sector en tegen de bezuinigingen. Men moet ook bereid zijn de repressie van de PP tegen de nieuwe regionale en lokale oppositie onder ogen te zien. Zulk een georganiseerde strijd, met solidariteitsdemonstraties in het hele land, zal een grote rol spelen in het bevorderen van het politieke bewustzijn van miljoenen mensen die nog aarzelen om Podemos te steunen en zal hen helpen tot de revolutionaire conclusies te komen die miljoenen mensen al hebben getrokken.
De sluizen van maatschappelijke ontevredenheid zijn opengezet en de woede en frustratie is na jaren van crisis uitgekristalliseerd in een politieke organisatie. Podemos wordt steeds meer gezien als het belangrijkste instrument voor sociale, politieke en economische veranderingen. Podemos brengt miljoenen onderdrukte en gemarginaliseerde mensen samen. Haar leiderschap moet voldoen aan haar historische taken.
Hoewel het aan een uitgewerkt socialistisch programma ontbreekt, heeft Podemos door middel van de huidige verschuiving naar links die op gang is gekomen, haar banden met de arbeidersklasse versterkt. De taak van de marxisten is zoals altijd de massabeweging te begeleiden en geduldig de noodzaak uit te leggen van een echt socialistisch programma om de maatschappij te veranderen. Het is daarom noodzakelijk en een essentiële taak om de posities van het marxisme binnen de beweging te versterken.
