In de aanloop naar het referendum heeft de politieke verdeeldheid in Griekenland ongekende hoogten bereikt. De gebeurtenissen in de afgelopen 48 uur laten de leugen achter de burgerlijke democratie zien. De trojka wil de bereidheid van de Griekse regering om concessies te maken niet accepteren en eist Tsipras’ aftreden. De conclusie is onvermijdelijk: binnen de grenzen van het kapitalisme zullen bezuinigingen nooit eindigen, en zeker niet binnen de dwangbuis van de door de Duitsers gedomineerde kapitalistische eurozone.
Op maandag 29 juni vond het startschot plaats voor de referendumcampagne in de vorm van een grootschalige NEE demonstratie. Er hing een erg boze, maar tegelijkertijd zelfverzekerde sfeer. De omvang, sfeer en samenstelling van de demonstratie leken sterk op de protesten in 2011 aan het begin van de Syntagma Pleinbeweging.
Dit was tegen de achtergrond van de massale druk van de trojka. Alle leiders, de gehate Merkel, Schulz, Juncker, Schäuble etc. riepen in koor dat de aarde zich zal openen en Griekenland zal afzakken naar de hel als de Grieken het waagden NEE te stemmen. Zij lieten dit vergezeld gaan van dreigementen en het vooruitzicht op mogelijke strafmaatregelen. De Griekse Minister van Financiën Varoufakis was uit de Eurogroep vergadering gezet. De ECB had met een duidelijk politiek gemotiveerd besluit de financiële noodsteun aan de Griekse banken niet verhoogd. Het was de bedoeling om zoveel mogelijk angst en onzekerheid te veroorzaken in Griekenland, omdat de ECB zeer goed weet dat de Griekse regering dan gedwongen zou zijn de banken te sluiten en kapitaalcontroles in te stellen. Er zat geen juridische reden achter de beslissing, aangezien Griekenland nog steeds lid is van de eurozone en dat op dat moment het akkoord nog steeds geldig was.
Echter, het krachtige signaal op het Syntagma Plein werd twee dagen later gevolgd door verwarrende uitspraken en besluiten van de Griekse regering. Nadat alle tijdelijke verlengingen van het huidige hulpprogramma werden afgewezen, diende de Griekse regering het verzoek in voor een derde hulpprogramma van 29 miljard euro. Dit veroorzaakte veel speculatie, nieuwe spoedvergaderingen, besprekingen en telefoongesprekken.
Maar dinsdag 30 juni eindigde zonder veel nieuws over de onderhandelingen. Het hulpprogramma liep af en Griekenland kon geen 1,5 miljard euro betalen aan het IMF. Diezelfde nacht stuurde Tsipras een brief naar de trojka die woensdagochtend 1 juli uitlekte via de Financial Times.
De brief bevat verdere concessies van Tsipras richting de trojka. Wat was de inhoud van de brief? Kort gezegd kwam het er op neer dat Griekenland de voorstellen van de trojka van 28 juni (nagenoeg dezelfde voorstellen die de Griekse regering afwees op vrijdag 26 juni) accepteerde met enkele aanpassingen, toevoegingen en ophelderingen. De voorgestelde aanpassingen hadden vooral betrekking op de termijn van implementatie van de diverse maatregelen (niet een onbelangrijk onderwerp, maar ook niet essentieel). Het enige grote verschil was het vasthouden aan de korting op de BTW voor de Griekse eilanden, dat al enige tijd een heikel discussiepunt was.
De brief linkt een akkoord aan de tijdelijke verlenging van het tweede hulpprogramma en gesprekken over een derde hulpprogramma. Het voorstel van de regering kwam op het volgende neer: we accepteren vrijwel alle eisen van de trojka als zij ertoe bereid zijn schuldverlichting en herstructurering te bespreken.
Dit was een flinke toenadering. Toen Tsipras op vrijdag het referendum aankondigde, legde hij uit dat het verschil tussen het ultimatum van de trojka en zijn eigen voorstel van 22 juni voor een noodpakket van 8 miljard euro erin lag dat de trojka de zwakkeren de zwaarste lasten wilden laten dragen. Zijn eigen voorstel was eerlijker omdat het een substantiële bijdrage van de kapitalisten vroeg in de vorm van een vennootschapsbelasting en een winstbelasting. In zijn brief van 30 juni geeft hij dit allemaal op. De door de trojka voorgestelde hoogte van de vennootschapsbelasting zou worden geaccepteerd, het geëiste schrappen van een eenmalige winstbelasting zou worden geaccepteerd en het tijdspad voor het afbouwen van de EKAS (de extra subsidie voor arme gepensioneerden) zou ook worden geaccepteerd.
Laten we niet vergeten dat het Griekse voorstel van 22 juni, het 8 miljard euro pakket, reeds enorme concessies bevatte die voorbij gingen aan de grenzen die de Griekse regering zelf gesteld had. Dit alles hadden zij over voor besprekingen over schuldverlichting en herstructurering.
Bovendien vertelde vicepremier Dragasakis, een lid van de rechtervleugel van de regering, tijdens een tv-interview met de staatsomroep ERT dat de beslissing een referendum te houden politiek gemotiveerd was en dat als de omstandigheden zouden veranderen, ook deze beslissing zou kunnen veranderen.
De trojka maakte duidelijk dat de enige manier waarop zij bereid zouden zijn om over schuldverlichting te praten eruit bestond dat de Griekse regering het referendum zou afblazen of campagne zou gaan voeren voor een JA stem. Dit gaf uiteraard voeding aan een heleboel speculaties over het standpunt van de regering en het plaatsvinden van het referendum.
Vervolgens maakte de Duitse regering een einde aan elke hoop op een akkoord. In een buitengewone sessie van het Duitse parlement werden alle zwaargewichten van de regering bijeengebracht om een eenduidige boodschap uit te dragen. Er zouden geen verdere besprekingen plaatsvinden voordat het referendum had plaatsgevonden op zondag. Verder zeiden ze geen vertrouwen te hebben in de huidige Griekse regering en dat zij niet van plan waren met hen te onderhandelen. De woorden van Schäuble waren duidelijk en lieten geen kans op een misverstand bestaan: “de huidige Griekse regering is geen betrouwbare partner voor nieuwe onderhandelingen,” en hij voegde eraan toe dat “de regering nu vijf maanden aan de macht is en niets anders heeft gedaan dan onderhandelen.”
Dit is een schandalige gang van zaken vanuit het standpunt van de formele burgerlijke democratie. Het is aan het Griekse volk om haar eigen regering te kiezen en in theorie is Griekenland een soevereine staat. Maar in tegenstelling hiermee zeggen de Duitse kapitalisten feitelijk tegen de Grieken dat “wij de huidige regering niet leuk vinden, ze niets heeft gedaan om tegemoet te komen aan onze eisen en dat ze daarom moet verdwijnen.”
Er is geen andere manier om deze uitspraken te interpreteren. En natuurlijk zijn dit niet zomaar uitspraken. Duitsland, de meest machtige kapitalistische natie in de EU, is de meester. Het heeft de touwtjes stevig in handen en gebruikt deze om de Griekse banken te laten stikken zodat de Grieken ertoe bewogen worden ‘de juiste keuze’ te maken.
Uiteraard mag dit voor marxisten geen verrassing zijn. We zijn ons ten volle bewust van de leugen van burgerlijke democratie (waar de kapitalisten heersen) en internationale betrekkingen (waar de sterken hun wil opleggen). Wat we zien is dat deze leugens worden onthuld voor de ogen van miljoenen en de essentie van burgerlijke ‘democratie’ duidelijk wordt.
Het waren niet alleen Merkels rechtse christendemocraten die de aanval op Tsipras en Syriza leidden. Hun ‘sociaaldemocratische’ partners voelden zoals gewoonlijk de noodzaak om zich uit te sloven en hun loyaliteit aan de belangen van de Duitse bankiers en kapitalisten te tonen. Vicekanselier Sigmar Gabriel opende een stevige aanval op Tsipras en waarschuwde dat Duitsland niet door bleef gaan “geld te gooien naar een corrupt land” en dat “niemand ervan uit mag gaan dat de voorwaarden voor het volgende noodprogramma makkelijker zouden zijn dan wat reeds besproken was.”
Dit is regelrechte oorlogstaal en niet die van het compromis. Sommigen redeneren als volgt: het Griekse referendum is een win-win situatie voor de Duitse heersers. Als NEE wint, dan ligt Griekenland uit de euro. Als JA wint, dan zijn ze van Tsipras af.
De gebeurtenissen sinds het aankondigen van het referendum hebben laten zien wat de Communistische Beweging van Syriza al die tijd al heeft gezegd: een eervolle deal met de trojka is niet mogelijk. Anders gezegd, het is niet mogelijk binnen de limieten van een extreem zwak en door crisis geplaagd kapitalistisch Griekenland het democratische mandaat van het volk uit te voeren en een einde te maken aan de bezuinigingen. Er bestaat een fundamentele tegenstelling tussen het kapitalisme en wat de Griekse bevolking wil na vier jaar van bezuinigingen en een beangstigende instorting van de levensstandaard.
Maar het idee dat een deal met de trojka mogelijk was, waarbij er tegelijkertijd rekening werd gehouden met het politieke programma van Syriza, vormde de basis voor de strategie van de leiding van Syriza. En dat is nog steeds zo. Dit gegeven verklaart de besluiteloosheid van Tsipras en de Griekse regering. Zij hebben geen alternatief. Ze willen in de EU blijven zonder bezuinigingen. Maar de afgelopen vijf maanden hebben aangetoond dat dit niet mogelijk is. Als daar al twijfel over was, dan hebben de afgelopen vijf dagen hier een einde aan gemaakt.
In een reactie op de Duitse weigering om het laatste voorstel zelfs maar in behandeling te nemen, gaf Tsipras een tv-toespraak waarin hij zei dat het referendum door zou gaan en hij de mensen opriep NEE te stemmen.
Hij deed dit door de ‘chantage’ van de trojka te veroordelen en de instituties de schuld te geven van het sluiten van de Griekse banken. Desondanks blijft hij vasthouden aan het idee van een overeenkomst. Hij legde uit dat het aankondigen van het referendum voor een beter aanbod had gezorgd en dat een NEE stem op zondag een goede deal zou garanderen.
Dit is een standpunt dat geen enkel raakvlak heeft met de werkelijkheid. De gebeurtenissen in de laatste twee weken hebben een reeks gebeurtenissen in gang gezet die een overeenkomst alleen maar moeilijker zal maken.
Het doel van de heersende klasse in Europa en Griekenland is duidelijk: Tsipras afzetten, aangezien zij hem er niet toe hebben kunnen brengen een vernederende overgave te tekenen. Dit proberen zij te bewerkstelligen via een combinatie van legale en illegale methoden. Laten we een blik werpen op deze methoden.
Er vindt een terreurcampagne plaats aan de zijde van de media dat een Venezolaans niveau van leugens, angst zaaien en verdraaiingen heeft bereikt. De heersende klasse gebruikt haar vrijwel volledige beheersing van de media om hun boodschap van angst te verspreiden. Een krant publiceerde een foto van een oude man die angstvallig een brood vasthoudt om de situatie van de gepensioneerden te illustreren. De foto was van de Turkse aardbeving van 1999! “Als het volk NEE stemt, zal Griekenland uit de euro worden gezet en in een vergelijkbare situatie als Bangladesh en Pakistan terecht komen” is een van de voornaamste boodschappen van het JA kamp, waarbij de angst wordt gecombineerd met racisme jegens immigranten uit deze landen.
Tv-reclames worden gedomineerd door het goed gefinancierde JA kamp, die ook de steun heeft van de Orthodoxe Kerk en de voetbalclub Olympiakos. Een analyse van de berichtgeving over de NEE en JA demonstraties van deze week op de voornaamste tv-stations geven schokkende resultaten. De NEE demonstratie kreeg 8,3 minuten aandacht, terwijl de JA demonstratie van die dag maar liefst 47,23 minuten in beeld was. Het enige evenwichtige kanaal was staatsomroep ERT die de beide demonstraties exact dezelfde tijd gaf, terwijl het machtige SKAY de NEE demonstratie niet eens noemde en meer dan 7 minuten besteedde aan de JA demonstratie.
Ze oefenen ook druk uit op de rechtervleugel van Syriza, bestaande uit de politici die het referendum willen afzeggen en bereid zijn een overeenkomst te sluiten met de trojka, ongeacht de voorwaarden. Enkelen van hen hebben zich al publiekelijk uitgesproken tegen het referendum. Anderen zullen volgen als de druk toeneemt. Zij hopen scheuringen te veroorzaken binnen de regering met de bedoeling deze te laten vallen.
Druk wordt er ook uitgeoefend op de rechts-populistische coalitiepartij ANEL. De nadruk op verdere bezuinigingen op defensie (een ministerpost in handen van ANEL leider Kamenos) en het opheffen van de BTW korting op de eilanden (een breekpunt voor ANEL) werken in die richting. Het is niet uitgesloten dat als de druk toeneemt, ANEL uit de regeringscoalitie zal stappen. (Terwijl ik dit artikel schrijf wordt er aangekondigd dat vier parlementsleden van de partij zich aangesloten hebben bij het JA kamp – JM.)
De rechtse president van de republiek, Pavlopoulos, door Syriza aangesteld als geste richting de Europese ‘partners’, kan ook in noodgevallen worden gebruikt om de regering af te zetten en een nieuwe te vormen, een ‘breed front van democratische krachten’ zoals hij het zelf omschrijft. Een regering van nationale eenheid, voor of na het referendum, bestaande uit ‘pro-Europese’ (lees: pro-bezuiniging) partijen, waaronder een deel van Syriza zelf, is een van hun mogelijkheden. Laten we niet vergeten hoe Papandreou werd afgezet en vervangen door de niet gekozen Papademos toen de eerstgenoemde voorstelde een van de memoranda voor te leggen aan het volk in de vorm van een referendum.
Er zijn ook berichten van intimidatie van arbeiders door hun werkgevers. Dreigementen van ontslag, opschorting van salaris etc. worden gemaakt om hen ertoe te bewegen naar demonstraties van het JA kamp te gaan en op zondag JA te stemmen.
Er worden ook pogingen gedaan om de legitieme status van het referendum te ondermijnen. De Europese Raad van de Mensenrechten kwam bijvoorbeeld met een persbericht naar buiten waarin werd gesteld dat het Griekse referendum niet voldeed aan internationale standaarden. Wat ze eigenlijk zeggen is: “het voldoet niet aan een internationale standaard om het volk te vragen een beslissing te nemen over een belangrijk onderwerp zoals dit, omdat er niet op vertrouwd kan worden dat zij de juiste beslissing nemen.”
Dit is een onderdeel van de lastercampagne die vanuit een positie van klassenhaat stelt dat de mensen te dom zijn en niet het recht hebben om te stemmen. Het vraagstuk is te ingewikkeld, zeggen ze. Het vraagstuk is eigenlijk heel duidelijk en iedereen begrijpt wat het betekent: ga je akkoord met het nieuwste ultimatum van de trojka of niet. Wanneer ze zeggen dat de mensen het niet kunnen begrijpen, zeggen ze eigenlijk dat de mensen die NEE stemmen dom zijn, omdat ze anders wel JA zouden stemmen.
Daarbovenop komt nog dat ze natuurlijk een situatie van economische chaos en ontwrichting willen creëren, waarbij ze paniekaankopen promoten, de problemen bij de geldautomaten vergroten, voedsel- en medicijnentekorten scheppen etc. Deels is dit het gevolg van een bewuste sabotagecampagne, en deels is dit het logische gevolg van kapitaalcontroles.
Al deze dingen herinneren ons aan de strijd die de Bolivariaanse revolutie de afgelopen 17 jaar heeft moeten leveren, in Venezuela als ook internationaal: de scheidslijn tussen klassen, de acute politieke polarisatie, de vuile trucs van de heersende klasse, maar ook de enorme toename van het politiek bewustzijn van de werkende massa.
Het is genoeg om de interviews met de arbeiders te beluisteren en de redenen aan te horen waarom zij NEE stemmen om te beseffen dat zij heel goed weten wat er op het spel staat.
Geconfronteerd met de grootschalige campagne van de heersende klasse in Griekenland en daarbuiten voor een JA stem, kan men het NEE kamp niet als twijfelend aanzien. De mensen zijn klaar om te vechten en het slechtste dat kan gebeuren is dat de generaals in hun eigen kamp weifelen, concessies maken en een vredesdeal proberen te sluiten onder zeer ongunstige voorwaarden. Dat zou demoralisatie tot gevolg hebben, twijfels zaaien en uiteindelijk leiden tot de nederlaag.
Het idee dat een NEE stem zal leiden tot een betere deal, dat telkens wordt herhaald door Varoufakis, is zeer gevaarlijk in deze omstandigheden, omdat veel mensen zullen beseffen dat dit niet waar is.
De NEE campagne moet gebaseerd zijn op heldere politieke antwoorden op het angst zaaien door de heersende klasse. Ze moet haar fundament hebben in de volksmobilisatie om de macht van de massamedia tegen te gaan. Het moet de dreigementen op de werkvloer beantwoorden met collectieve acties, massabijeenkomsten, arbeiderscontrole en waakzaamheid.
De regering zou moeten reageren op sabotage van de voedsel- en medicijnvoorraad door staatsinterventie en controle door arbeiders en consumenten te introduceren. Een monopolie op buitenlandse handel zou ook een noodzakelijke maatregel zijn om economische sabotage te bestrijden.
De banken moeten genationaliseerd worden om de spaarrekeningen van de arbeiders en gepensioneerden te beschermen.
Alleen door op revolutionaire wijze een campagne te voeren, bestaande uit plaatselijke JA comités, kan deze strijd worden gewonnen.
In deze context is het noodzakelijk om een serieuze campagne te voeren tegen de KKE en te eisen dat ze afstappen van hun criminele houding met betrekking tot hun illegale alternatieve stembiljet. Dit is een cruciale strijd en het resultaat kan erom spannen. We kunnen het ons niet permitteren ook maar één stem te verliezen. De KKE zou niet moeten worden gevraagd haar kritiek op de strategie, ideeën en concessies van de regering op te schorten. Maar wanneer de vraag duidelijk wordt gesteld is er geen ruimte voor dubbelzinnigheid. Een recente opiniepeiling liet zien dat 57% van de KKE stemmers NEE zullen stemmen, wat laat zien dat de standpunten van de leiding niet worden gedeeld door een meerderheid van hun eigen volgers.
Ten slotte moet ook de internationale arbeidersbeweging bij deze strijd betrokken worden. Dit gaat niet alleen om het lot van Griekenland. Het resultaat van het referendum heeft gevolgen voor de strijd tegen bezuinigingen en de kapitalistische crisis over het hele continent.
Deze strijd kan niet worden gevochten met de gedachte van een nieuwe, betere en eerlijkere deal met de trojka. We moeten uitleggen dat de enige manier om bezuinigingen te bestrijden een breuk met het kapitalisme is.
