Waar is de tijd dat de Europese Unie nog kon voorgesteld worden als een positief project? Dat de illusie werd gecreëerd dat de eengemaakte markt ons welvaart en vooruitgang zou brengen? Geen kat die dat vandaag nog durft beweren. De crisis van 2008 heeft overduidelijk gemaakt hoe gammel de Europese constructie is. De euro werd plotseling een doelwit van wereldwijde speculatie. De economische gevolgen waren catastrofaal, in het bijzonder in de landen van het Zuiden van Europa. Meer dan ooit wordt de EU synoniem van besparingen, flexibilisering van de arbeid, privatiseringen, afbouw van de openbare diensten; kortom sociale achteruitgang. Ondertussen rollen de lidstaten van de EU vechtend over straat. Op het ogenblik dat we dit schrijven zijn ze bijeen om een uittrede van het Verenigd Koninkrijk (de zogenaamde Brexit) te proberen verhinderen. Kort voordien plaatsten landen als Hongarije en Polen zich praktisch gezien buiten de Shengenzone (die vrij verkeer van personen garandeert) door opnieuw grenscontroles in te voeren om vluchtelingen tegen te houden. In het geval van Hongarije wordt zelfs een heuse muur gebouwd. Alle Europese deelstaten proberen elkaar de loef af te steken om desnoods met harde middelen de recente vluchtelingenstroom te doen stoppen aan hun grenzen. Zelfs het dikwijls “sociaal” geroemde Denemarken voerde een wet in om vluchtelingen aan de grens hun bezittingen af te nemen.
Als puntje bij paaltje komt blijkt dat er maar éen ding is waar men het over eens is in de landen en de instellingen van Europa: wat ook de problemen zijn, het is de gewone bevolking, de werkenden en de steuntrekkers die moeten betalen. Dat was overduidelijk tijdens de Griekse crisis. Toen waagde geen enkele lidstaat ook maar de minste stem te laten horen tegen het gangbare discours dat eiste dat de Griekse bevolking zou bloeden. Griekenland werd in de praktijk herleid tot een Europees protectoraat, waar vreemde bureaucraten toezien op de privatisering van alle openbare rijkdommen en de afbouw van arbeidsomstandigheden en sociale zekerheid.
Niet dat het enig soelaas heeft gebracht. Ondanks een “steun” van 252 miljard euro (waarvan 80 procent Griekenland nooit bereikt heeft, maar rechtsreeks werd doorgestort aan voornamelijk Duitse en Franse banken) is de Griekse staatsschuld verder gegroeid tot 196 procent van het BBP. Vroeg of laat komt een “Grexit” weer op de agenda. En Griekenland is niet alleen. De cijfers voor Portugal (127 procent) en Italië (132 procent) zijn niet veel beter en gaan in stijgende lijn.
Stilaan doemt het beeld op van een Europese Unie die aan het ontrafelen is. Het lijkt slechts wachten op een nieuwe economische of politieke crisis die heel de Europese constructie de genadeslag geeft. Econoom Paul Degrauwe – toch geen linkse tafelspringer - voorspelt het uiteenvallen van de euro.
Voor een socialistisch Europa!
De economische toestand in de wereld is enorm fragiel. De Chinese economie blijft vertragen. Opkomende economieën zoals Brazilië zijn al in recessie. Er is geen enkel teken van verbetering in gans de wereldeconomie, wel integendeel. Zolang deze crisis voortduurt, en we hebben alle reden om te geloven dat dit het geval zal zijn, zal het volle gewicht ervan op de schouders worden gelegd van de werkende en werkloze bevolking. Hen zal gevraagd worden “om Europa te redden”.
De redenering is ongeveer als volgt: “kijk, we weten ook dat de grote bedrijven op bergen geld zitten. Maar noch de EU, noch de staten hebben de middelen om hen te dwingen die in onze economie te investeren. Het voornaamste doel van bedrijven is winst maken, niet maatschappelijke vooruitgang. Als ze weten dat er te weinig koopkracht is, dan hebben zij geen enkele reden om te investeren. Hen belasten zou hen alleen maar naar het buitenland jagen. En natuurlijk zitten zij in een zeer moeilijke concurrentiestrijd met de andere en grotere kapitalisten: Amerika, China, … Maar wacht eens leiders van de vakbonden, van de socialistische en communistische partijen; het is toch ook in het belang van jullie leden dat Europa niet ten onder gaat? Misschien kunnen jullie die leden overtuigen om harder te werken voor minder geld? Dat zou “onze” concurrentiepositie sterk verbeteren…”
Het is een val waar deze leiders al te dikwijls in gelopen zijn. Wat we nodig hebben is daarom geen “sociaal Europa” of een of andere hervorming van de Europese instellingen. Wél een duidelijke klassenpolitiek, die direct naar de bron van de crisis gaat: het kapitalistisch systeem. Over gans Europa en trouwens over gans de wereld bezitten de grote banken en bedrijven honderden miljoenen euro’s die ze weigeren te investeren. Ze doen dit niet uit boosaardigheid, maar wegens het winstprincipe dat de basis is van de kapitalistische markt. Elke regering die een einde wil stellen aan de sociale achteruitgang moet bereid zijn deze middelen te mobiliseren. De enige manier daartoe is ze aan te slaan via nationalisatie onder democratische controle. De Europese Unie, haar verdragen, decreten en instellingen zijn absoluut vijandig tegenover een dergelijke politiek. Het is dus niet de taak van de Europese arbeidersbeweging om de EU te hervormen, maar wel ze omver te werpen en te vervangen door een Europese federatie van socialistische staten, een socialistische verenigde staten van Europa.
