In Italië raakte een week geleden bekend dat de platformen Uber Eats, Deliveroo, Glovo en JustEat een 'piratenakkoord' (lees het akkoord hier) hebben ondertekend met de schijnvakbond UGL (Unione Generale del Lavoro). Na spoedig protest in verschillende steden door koeriers en hun echte vakbonden, werd de zogenaamde ‘piratenovereenkomst’ door het Ministerie van Arbeid geschrapt.
De voorgeschiedenis
In 2019 nam het Italiaanse Ministerie van Arbeid stappen om de wetteloosheid waarin de maaltijdkoeriers werken aan te pakken. Deze houding was het resultaat van de contestatie van de werkomstandigheden door de georganiseerde koeriers. Hoewel de koeriers ook na de tussenkomst van het ministerie verder moesten onder een freelance-statuut, kregen ze wel rechten zoals ziekteverlof en toegang tot de sociale zekerheid. Daarbovenop moesten de platformen binnen de 12 maanden een collectieve arbeidsovereenkomst afsluiten met de koeriers en hun vakbonden. Indien dat niet gebeurde, zou het ministerie zelf verdere stappen ondernemen.
De inhoud van het ‘piratenakkoord’
Vooral het perspectief om een collectieve overeenkomst af te moeten sluiten, zinde de platformkapitalisten niet. De extreem-rechtse pseudo-vakbond UGL, goed bevriend met Le Pen en consoorten, bood zich prompt aan als reddingsboei. Die vakbond organiseert of vertegenwoordigt niets, en al helemaal geen koeriers. Toch waagde ze het om een spookakkoord af te sluiten. Dat akkoord was helemaal op maat van de platformen. Er zou een minimumuurloon van 10 euro bruto (7 euro netto) op basis van de effectief gewerkte tijd (!), bonussen voor nachtwerk en slechte weersomstandigheden, veiligheidsuitrusting en een schadeverzekering voorzien worden. De platformen beloven ook hun rangschikkingssystemen transparant te houden en koeriers niet te bestraffen voor het niet accepteren van bestellingen.
Vanuit Belgisch oogpunt is zelfs dit akkoord relatief verregaand. De Belgische regering geeft de platformen Uber en Deliveroo immers vrij spel. Met het P2P-regime is er zelfs een nieuwe optie verzonnen om de platformen zelfs van zulke minimale garanties vrij te stellen. Telkens wanneer dit regime wordt aangevallen, worden de platformen vanuit politieke hoek ingedekt. Het P2P-regime is niet voor niets gekend als de wet-De Croo, naar de liberale minister en platformvriend Alexander De Croo.
Dit neemt niet weg dat het Italiaanse akkoord niet anders gezien kan worden dan een frontale aanval. De voorzieningen zouden ver onder de standaard in de sector blijven. Zo zou het minimumloon van 7 euro berekend worden op basis van de ‘effectief gewerkte uren’. Dat betekent dat de vaak overvloedige wachttijd in restaurants of de momenten waarop een koerier geen bestelling toebedeeld krijgt, niet meegerekend worden. En bovenal zouden koeriers freelancers blijven. Op die manier zouden de platformen worden vrijgesteld van alle sociale bijdragen. Dat is het ‘derde statuut’-perspectief van de platformen : wat kruimeltjes in de vorm van een erg laag minimuminkomen en toegang tot de sociale zekerheid voor de koeriers, terwijl ze wel freelancers blijven zodat de platformen sowieso niet opdraaien voor de kosten.
De platformen zoeken naar die juridische stabiliteit. Ze willen hun omzeilen van de arbeidswetgeving wettelijk verankeren. Een dergelijke ‘derde’ statuut zou de deur wagenwijd open zetten voor de veralgemening van schijnzelfstandigheid en freelancecontracten. Zo wordt een interimcontract nog een luxe, stel je voor.
De koeriers slaan terug
Er kwam gezwind reactie vanwege koeriers en vakbonden tegen het ‘piratenakkoord’. De ontleding van het ‘accordo pirata’ werd wijd verspreid onder koeriers, acties werden gepland en de druk opgevoerd. Daarop besliste het Ministerie van Arbeid om de nep-overeenkomst niet te accrediteren.
De positie van de koerierscollectieven in Milaan, Bologna en Rome en die van de grootste vakbond CGIL is duidelijk. Een collectief akkoord moet uitmonden in de overgang naar een werknemerscontract dat de minimumlonen en het recht op sociale zekerheid ontegensprekelijk respecteert en de koeriers toegang geeft tot voordelen zoals ziekteverlof en vakantiegeld. Door pogingen in het verleden van de CGIL om te onderhandelen in de plaats van de koeriers, zat er lang haar op de boter tussen de koeriersorganisaties en de vakbond. Maar nu zijn ze verenigd in het netwerk Riders x i Dritti. Dit front van collectieven en vakbonden is geïnspireerd op het Spaanse Riders X Derechos dat mee betrokken is in de internationale actiedag van 8 oktober die vooral in Latijns-Amerika opgevolgd zal worden.
Welke lessen?
Deze piratenpraktijken tonen nog maar eens aan hoe aggressief de platformkapitalisten hun model willen opdringen. Maar het verdere verloop toont vooral aan dat de platformen ook erg kwetsbaar zijn. Ze zijn vooral kwetsbaar in situaties waarbij ze de politieke steun verliezen. Daarom willen ze zo snel mogelijk een « derde statuut » doorduwen. Na enkele jaren van intens lobbywerk, zal er dit najaar een wetsvoorstel in die richting besproken worden in het Europese Parlement.
Het voorbeeld uit Italië toont aan dat de platformen zwakker staan dan velen denken. Wanneer de koeriersorganisaties en -vakbonden een systematische activiteit kunnen ontwikkelen en voortdurend tegengewicht kunnen bieden aan de platformen door informatiecampagnes, wegblokkades, bezettingen en stakingsacties, is het mogelijk om ook in de platformeconomie degelijk werkomstandigheden te voorzien en de hele sector om te vormen tot een publieke dienst onder controle van de koeriers.
