In de namiddag van donderdag 17 mei betoogden tienduizenden Griekse arbeiders door het centrum van Athene tegen de rechtse politiek van de “socialistische” regering Simitis. Het was de tweede algemene staking in een maand.
Zoals verwacht was deze betoging kleiner dan de vorige van 26 april, maar toch was ze indrukwekkend. Er waren niet alleen metaalarbeiders, drukkers en bouwvakkers, maar ook werknemers uit sectoren die niet meteen bekend staan voor hun militante houding: kunstenaars, schrijvers, muzikanten, secretarissen, dagbladverkopers, begrafenisondernemers, horecapersoneel, kappers en zelfs politieagenten in uniform. Ook kleine zelfstandigen zoals garagehouders, winkeliers, veel studenten en zelfs orthodoxe priesters in zwart gewaad. De pensioenhervormingen treffen hen ook en ze zijn duidelijk niet van plan te wachten op hun beloning in de hemel. Een verkoper van de Griekse marxistische krant “Sotsialistiki Ekfrasi” benaderde een van hen en zei: “Vader, geef me uw zegen en 300 Drachme” (de prijs van de krant). De priester antwoordde met een zucht “Mijn zoon, uw zegening is zeer duur!”. Hoe dan ook, hij kocht de krant en bevestigde ze goed zichtbaar aan zijn fiets. Ook sommige politieagenten kochten de krant.
Een fundamentele verandering
De twee Griekse algemene stakingen kunnen belangrijke gevolgen hebben voor heel Europa. Griekenland is de zwakke schakel van het Europese kapitalisme. Lenin stelde ooit dat het kapitalisme altijd in zijn zwakste schakel breekt. De laatste jaren kon Griekenland genbieten van een relatief grote economische groei. Het land kreeg van de EU ook financiële steun waarmee het ambitieuze openbare werken zoals wegen, bruggen en de nieuwe luchthaven in Athene bekostigde. In het nieuwe economische klimaat zal dit geld snel opdrogen. Momenteel steekt de Griekse regering massa’s geld in de voorbereiding van de Olympische Spelen in 2004. Dit project kost nu al tweemaal meer dan begroot en zal waarschijnlijk grote verliezen lijden. Alle belangrijke economische indicatoren wijzen op een chronische zwakte. De staatsschuld bedraagt meer dan 100% van het BNP. De regering stelt de cijfers beter voor dan ze zijn. De Griekse kapitalisten zullen zich genoodzaakt zien om weer fel de besparen.
De kracht van de arbeidersklasse
De arbeidersklasse is jarenlang in het defensief gedrongen. Elk jaar ging het aantal stakingen achteruit, net zoals in de meeste Europese landen. In werkelijkheid is de Griekse arbeidersklasse nog nooit zo sterk geweest als vandaag. Alle sectoren bijeen, met inbegrip van een grote groep zwaar onderdrukte gastarbeiders (Albanezen, Joegoslaven, Turkse Koerden, etc.), zijn goed voor 2,7 miljoen arbeiders op een bevolking van ongeveer 11 miljoen. In dit voormalig agrarische land vormen de landbouwers maar een minderheid meer. De middenklasse sluit zich politiek altijd aan bij de arbeidersklasse als die in beweging is. Een groot contrast met vroeger, toen de middenklasse steevast onder de invloed van de burgerij en de kerk stond.
Genoeg is genoeg
Een lange reeks van aanvallen op de levensstandaard heeft de huidige psychologie van de arbeidersklasse veroorzaakt. De collectieve woede bereikte een kritiek punt. De massa’s zegden: “genoeg is genoeg”. Eens dat punt bereikt, kan elk incident tot een sociale explosie leiden.
Aangemoedigd door het falen van de vakbonden om het verzet doeltreffend te organiseren, voerde Simitis flexibele arbeid in en gaf hij de patroons het recht om eenzijdig te beslissen over ontslagen. Dit leidde tot een golf van woede die de vakbondsleiders dwong om in oktober en december 2000 algemene stakingen uit te roepen. Deze stakingen waren redelijk succesvol in termen van deelname, maar onvoldoende om de regering terug te dringen.
26 april
Op 26 april brak de etterbuil open. Heel Griekenland was het toneel van verhitte vergaderingen. De rechtse vakbondsleiders voelden de hete adem in hun nek en gingen zich distantiëren van de regering. Toen de regering eindelijk ontwaakte en zich geconfronteerd zag met een massale rebellie schoot ze in paniek en stelde ze voor om de nieuwe pensioenwet in te trekken en te onderhandelen. Zij beeldden zich in dat dit volstond om de staking te doen aflassen. Ze hadden het bij het verkeerde eind. De vakbondsleiders waren niet in staat om de stemming te keren. Ze stelden zich op als spreekbuis van de stakers en eisten de onvoorwaardelijke terugtrekking van de hele wet. Ze zegden dat er niet over te onderhandelen viel en bedreigden de regering met een “sociale oorlog”.
De algemene staking was massaal. Veel groter dan in de laatste decennia. Vakbondsmilitanten waren unaniem: dit was de grootste algemene staking sinds de revolutionaire golf van 1974. Velen geloven zelfs dat dit de grootste staking was sinds WO2.
Gevolgen voor PASOK
Op 17 mei domineerde de Communistische Partij (KKE) een groot deel van de betoging. Spijtig genoeg lijkt het erop dat de leiding van de KKE een stap achteruit heeft gezet en afziet van haar eerdere beslissing om een eenheidsfront voor te stellen. Op 1 mei organiseerde ze aparte optochten, een stap die zeer negatieve gevolgen kan hebben voor de toekomst van de beweging.
De belangrijkste gevolgen zullen zich evenwel laten voelen in de Socialistische partij (PASOK). De rechtse leiders zijn duidelijk onder de indruk van de staking. Een aantal volgelingen van Simitis heeft zich al afstand van hem genomen, een indicatie voor de toekomst. Tot nu toe waren de Griekse ondernemers blij met Simitis zolang hij voor hen het vuile werk opknapte, maar nu blijkt dat hij de arbeidersklasse niet meer onder controle heeft, verliest hij al zijn waarde voor hen. Hun houding tegenover de PASOK is altijd geweest: “gebruiken en discrediteren”. In de komende periode zal de burgerij waarschijnlijk een campagne voorbereiden om de PASOK via de media in een reeks schandalen onder te dompelen.
De stemming blijft
De recente gebeurtenissen in Griekenland zijn een duidelijk antwoord aan alle sceptici die het revolutionaire potentieel van de arbeidersklasse in vraag stellen. De interessantste vaststelling is dat de regering nog voor de algemene staking de omstreden pensioenwet heeft ingetrokken. Toch blijft de militante stemming voortduren en zal ze zich in verschillende sectoren uitdrukken in nieuwe stakingen. Vertrekkend vanuit het defensief zullen de arbeiders overgaan tot een offensief. Of zoals een vakbondsmilitant het zei: “Na vele jaren beseffen de mensen dat we het kunnen!” Het zal niet makkelijk zijn tegen dit proces in te gaan.
