Een grootse Nationale Democratische Conventie (CND) vond plaats in Mexico City op zaterdag 16 september en besloot een “legitieme regering” met Andres Manuel Lopez Obrador (AMLO) als president te verkiezen. Dit was het hoogtepunt van een twee maanden durende strijd tegen verkiezingsfraude die alle instellingen van de Mexicaanse bourgeoisie in vraag stelde. In aanloop naar de conventie bezetten tienduizenden aanhangers van AMLO 48 dagen lang het centrum van Mexico City met een tentenkamp. Hiermee verlamden ze de grootste hoofdstraten. Miljoenen namen deel aan enorme betogingen en bijeenkomsten (de grootste op 31 juli met 3 miljoen demonstranten).
De conventie werd bijgewoond door 1.025.724 afgevaardigden uit het ganse land en tienduizenden anderen die niet officieel geregistreerd werden. Het is moeilijk om de omvang van deze bijeenkomst in te schatten, maar ze bedroeg tussen de 1,5 en 2 miljoen mensen. De week voor de bijeenkomst had de regering nog proberen te beletten dat deze plaatsvond. 15 september is de traditionele viering van “Grito de Dolores” (de schreeuw van Dolores), toen Hidalgo in 1810 voor de eerste keer opriep te strijden voor een onafhankelijk Mexico. Traditioneel wordt dit gevierd op het Zocaloplein op 15 september, waar de president vanuit het paleis om middernacht een toespraak houdt. Dit wordt steeds gevolgd door een militaire parade op Mexico’s onafhankelijkheidsdag op 16 september. Dit keer dreigde de regering ermee het leger in te zetten om de demonstranten te verwijderen.
Uiteindelijk besloten de demonstranten zelf om plaats te maken voor de militaire parade, maar enkel nadat ze de Grito de Dolores hadden overgenomen. Het volk besloot om terug bijeen te komen in de namiddag van 16 september. President Fox liet daarop de traditie van de Grito de Dolores op het Zocaloplein vallen (voor het eerst in 100 jaar) en vluchtte naar Guanajuato voor de viering. Dit toont eens te meer zijn zwakheid en die van zijn regering. De officiële reden voor deze wijziging was dat de inlichtingendienst aanwijzingen had dat radicale aanhangers van de PRD (de partij van AMLO) plannen hadden mensen om te brengen. Hooggeplaatste ambtenaren van de inlichtingendienst weerleggen echter deze verklaringen. De waarheid is dat er in Mexico een situatie bestaat waarin de legitieme president zijn wil niet kan opleggen aan de massabeweging. Honderdduizenden zagen het terecht als een overwinning dat de linkse senator Dolores Ibarra en andere vertegenwoordigers van de beweging de Grito vierden van op het Zocaloplein.
Door de gietende regen startte de conventie een uur later, maar de meer dan 1 miljoen afgevaardigden op het Zocaloplein en in de omliggende straten bleven gewoon wachten. Ze waren daar voor een reden en lieten zich niet wegjagen door de regen. De eerste spreker op de conventie was de linkse schrijfster Elena Poniatowska. Ze vertelde over een brief die ze had gekregen van Cuahtémoc Cárdenas, een voormalige leider van de PRD. In de brief adviseert hij de beweging om het “raamwerk van de instellingen niet te breken” door AMLO te verkiezen als legitieme president. Dit werd onthaald door een luidruchtige schreeuw van afkeuring waarbij de aanwezigen herhaaldelijk riepen: “Verrader! Verrader!” Cardenás en vele anderen binnen de PRD hebben zich openlijk gedistantieerd van de weerstandsbeweging tegen de verkiezingsfraude. Daardoor worden ze nu niet langer gezien als respectabele leiders (Cardenás is verwant met president Cardenás, die in 1938 olie nationaliseerde) maar als verraders.
Een andere organisatie die door de beweging op de proef gesteld wordt, is de Otra Campaña (de Andere Campagne), opgericht door Subcomandante Marcos en de leiders van de EZLN, de zapatisten. Door zich openlijk te onthouden van de verkiezingscampagne, die het volk zag als een kans om hun leven te verbeteren, hebben ze de steun en het respect van de arbeiders en boeren in Mexico verspeeld. Naar de leider van de EZLN wordt nu verwezen als Subcomediant Marcos in plaats van Subcommandant. Alle organisaties en stromingen worden door de revolutionaire gebeurtenissen op de proef gesteld en wie faalt komt dat duur te staan.
De conventie gaf een aantal besluiten. Ze verklaarden de presidentskandidaat van de PAN (Calderon, die officieel president verklaard werd) als een overweldiger en ze weigeren hem als legitieme president van de republiek te aanvaarden. Een “plan van verzet” werd ook goed onthaald. Daarin zit een nationale dag van actie tegen privatisering van energie en olie, een nationale week ter verdediging van gratis onderwijs enzovoort. Het gaat duidelijk niet langer over fraude alleen. Meer zelfs, dit wijst duidelijk op een verwerping van het beleid van Fox en zijn rechtse PAN, die pleit voor de privatisering van Mexico’s oliebedrijf PEMEX en van de energiemaatschappij; de ontwikkeling van een discriminerend hogeronderwijssysteem; de vernietiging van het sociale zekerheidsstelsel; en de eliminatie van de syndicale basisrechten die in de grondwet van 1917 waren opgenomen tijdens de Mexicaanse revolutie.
Tenemos Presidente!
Het hoogtepunt van de conventie was toen de kwestie van het al dan niet erkennen van AMLO als legitieme president aan bod kwam. Er was een voorstel om hem hoofd te maken van een regering in weerstand. Dat zou echter een toegeving zijn aan de gevestigde instellingen. Dit voorstel werd dan ook verworpen, en zo werd hij door de meerheid “president van de republiek” verklaard. De 84-jarige Rafael Pérez, die verdrukt stond tegen de dranghekken, riep zo luid hij kon uit: “President, hij is president! We hebben ervoor gevochten sinds de fraude! Hij is verkozen en hoort president te zijn!”
Er werd besloten dat AMLO een legitieme regering zou vormen en dat deze zich zou installeren in Mexico City op 20 november, op Mexico’s Dag van de Revolutie. Daarna werd overeengekomen dat het hoogtepunt van de beweging een massale bijeenkomst op 1 december zal zijn, om te voorkomen dat Calderón zich als president installeert.
AMLO, die in zijn speech zei het presidentschap te aanvaarden, verzekerde de uitdaging tegen de instellingen van de heersende klasse aan te gaan. Hij omschreef hen als “een elitair blok, samengesteld uit leiders van de PAN en de PRI, de politieke arm van een kleine, roofzuchtige meerderheid die ons land veel schade heeft toegebracht”. Hij voegde eraan toe dat hij trots was hoofd te mogen zijn van een “regering van het volk”.
Een andere kwestie die de woede van het volk voedde was de mediablokkade, opgelegd door de Mexicaanse massamedia (maar ook internationaal), waardoor de resultaten van de weerstandsbeweging niet in beeld werden gebracht. Een commissie van “journalisten in weerstand” werd opgericht en ze eisten onmiddellijk de onteigening van de tv-zenders, om zo de waarheidsgetrouwe informatie te hertstellen, zonder rekening te houden met de belangen van de oligarchie.
Toen de massa’s de conventie verlieten, waren ze triomfantelijk. Er hing een stemming van overwinning. Duizenden balden hun vuisten en zongen “se siente, se siente, tenemos presidente!” (je kan het voelen, je kan het voelen, we hebben een president!). Het is onmiskenbaar dat deze beweging het vertrouwen van het volk in haar eigen kracht heeft versterkt. De gedachte dat men met directe acties in de straten ook daadwerkelijk de gang van zaken kan wijzigen, reikt verder dan de verbeelding. Meer zelfs, de manier waarop AMLO de informatievergaderingen voorzat, gaf de massabeweging het gevoel dat zij ook écht beslisten en stemden over de voorstellen. Hoe imperfect de democratie op een bijeenkomst van 1 miljoen afgevaardigden ook mag zijn (en inderdaad, het werd meer een massabijeenkomst in plaats van een echte conventie met afgevaardigden en besluiten), toch voelt de hele beweging dat zij de macht hebben om te beslissen. Ze zullen nauwgezet volgen wat hun leiders gaan doen, en als ze de verwachtingen niet inlossen, zullen ze vervangen worden door anderen die meer hun doelen nastreven.
De heersende klasse en haar instellingen zijn duidelijk uitgedaagd en ze zijn ook duidelijk bang. Ook al zijn ze in staat verdeeldheid in de beweging te zaaien, de heersende klasse in Mexico en haar raadgevers in Washington zitten in een zeer moeilijke situatie. De rechtse regering van Fox, die zes jaar geleden werd verkozen met een aanzienlijke meerderheid, was niet in staat de asociale hervormingen waar de heersende klasse en het Amerikaanse imperialisme op rekende te verwezenlijken. Telkens weer werden ze verhinderd door massabewegingen van arbeiders en boeren. De laatste keer was toen ze trachtten te voorkomen dat AMLO zou meedoen aan de presidentsverkiezingen. Twee miljoen mensen kwamen toen op straat en Fox moest publiekelijk zijn aanklacht intrekken. Als zelfs de regering onder Fox niet kon opboksen tegen de massabeweging, wat zal het dan zijn met Calderón? Aangenomen dat zijn regering zich zou kunnen installeren natuurlijk.
De heersende klasse is al gestart met een campagne om de legitimiteit van haar instellingen te herstellen en om AMLO en de beweging te brandmerken als gevaarlijk en radicaal. De eerste die hiermee naar buiten kwamen – hoe kan het ook anders – waren de kardinalen Sandoval en Rivera. Zij maanden AMLO aan om Calderón te erkennen en de “regels van het democratische spel” te aanvaarden. Ze weten maar al te goed dat de beweging, die in gang kwam door de verkiezingsfraude tegen AMLO, niet enkel Calderón maar alle instellingen van de “democratie” (kapitalistische democratie uiteraard) uitdaagt.
Voormalige linkse intellectuelen, internationale regeringen, de zakenwereld, de media (in Mexico en daarbuiten) zingen allemaal hetzelfde liedje ter verdediging van de democratie en de instellingen van de regering. De Venezolaanse president Hugo Chavez zei echter zeer nadrukkelijk dat hij “de verkozen regering niet erkent”. Evo Morales uit Bolivia nam dan weer de tegenovergestelde houding aan en zei: “Ook al gebruikte men een list, men moet zich aanpassen en de winnaar erkennen.” Op donderdag 14 september zond minister Choquehuanca van Buitenlandse Zaken in Bolivia een officiële brief naar Calderón waarin hij hem erkent als president. Dit in tegenstelling tot de ambassadeur van Bolivia die zei te willen wachten tot 1 december om een beslissing te nemen.
Oaxaca
In Oaxaca ondertussen, heeft de APPO (de Volksvergadering) zichzelf tot legitieme regering van de deelstaat uitgeroepen en is begonnen met de overname van overheidsfuncties (publieke orde, transport, enz). De beweging blijft de rechtse gouverneur uitdagen. Enkele weken geleden was er een poging van enkele leiders van de APPO, van de lerarenvakbond (sectie 22 van de SNTE), om een einde te maken aan de lerarenstaking, die de ruggengraat van de beweging tot dusver vormde. De deal bedroeg een aanzienlijke loonverhoging (de eis waar het allemaal mee begon). Maar toen de leiders van de APPO en de SNTE 22 dit trachtten over te brengen aan hun achterban en het einde van de staking trachtten te rechtvaardigen, werd dit verworpen en werden ze uit de vergaderingen gegooid. Dit toont duidelijk de stemming in Oaxaca. De strijd gaat om meer dan enkel economische eisen.
Volksvergaderingen, of gelijkaardige organen van dubbele macht, hebben zich verspreid over heel Oaxaca. De Mixteekse Volksvergadering en de APPO hebben reeds aangekondigd dat deze organisaties zich verspreid hebben naar Santa Catarina Ticua, Yuxia, San Andres Chicahuaxtla, Yolomécat, La Laguna Guadalupe, Rio Las Peñas, Siniyuvi en binnenkort ook in San Juan Mixtepec, Santo Domingo del Estado, Teposcolula en San Augustin Tlacotepec. De APPO meldde ook dat volksvergaderingen opgezet werden in andere deelstaten buiten Oaxaca, zoals in Guerrero, Michoacàn en zelfs de noordelijke staat Baja California.
Het is duidelijk dat de strategie van de overheid erin bestaat repressie met toegevingen te combineren zodat de leerkrachten de beweging zouden verlaten en dus verzwakken. Het Secretaria de Gobernacion heeft onthuld dat ze overwegen de politie en zelfs het leger naar Oaxaca te sturen om orde op zaken te stellen. Het is zelfs niet uitgesloten dat ze een ‘institutionele’ manier vinden om de gehate gouverneur af te zetten en zo een einde te maken aan de opstandige beweging.
Dubbele macht
Het gevaar bestaat dat de verklaring van AMLO om president te zijn slechts bij woorden blijft. Opdat deze nieuwe regering een echte regering wordt, zal men op zeker moment in botsing moeten komen met de regering van Calderón en deze vervangen. Een situatie van dubbele macht kan niet lang aanhouden zonder dat een van deze machten omvergeworpen wordt door de andere.
De belangrijkste taak voor de revolutionaire beweging is nu dat de regering die verkozen werd op de conventie zich ook waarmaakt als echte regering. Dit kan men bekomen door het oprichten van lokale strijdcomités in elke buurt, fabriek, school en legerkazerne. En dat dit gelinkt wordt aan verkozenen op lokaal, regionaal, staats- en nationaal niveau. Deze comités zouden moeten strijden voor de eisen van het volk (voor proper water, voedsel, behuizing, vakbondsdemocratie, fatsoenlijke lonen, tegen privatisering enzovoort). Zo wordt de strijd voor onvervalste democratie (arbeidersdemocratie) onafscheidelijk met de strijd voor de verbetering van de levensomstandigheden van het volk. Net zoals in Oaxaca kunnen deze comités de macht overnemen op lokaal niveau en zo hun eigen politiemacht oprichten die instaat tijdens bijeenkomsten, eigen transport, voedselvoorziening enzovoort. Van in het begin riep onze Mexicaanse zusterorganisatie El Militante op voor een algemene staking. Die zou de beweging stimuleren en de kwestie van de macht stellen. Een algemene staking maakt duidelijk dat het de arbeiders zijn die zorgen dat alles op wieltjes loopt in het land. Het benadrukt hun macht om de samenleving te verlammen maar ook om het land te besturen.
Wat er de komende weken en maanden in Oaxaca en Mexico zal gebeuren is moeilijk te voorspellen. Er zijn veel factoren die meespelen: de kwaliteit en de acties van de leiders van de beweging, de vermoeidheid van het volk, de manoeuvres van de heersende klasse en hoe zij de situatie verder nog gaan aanpakken enzovoort. Hierbij moeten we ook toevallige elementen toevoegen die de beweging nog meer kunnen voortduwen.
Eén ding is zeker: dit is geen normale beweging tegen verkiezingsfraude. Het gaat veel verder dan dat. Het gaat over de vijftien jaar durende aanvallen op de leefomstandigheden van het volk en hun verkregen rechten. Het gaat over de invoering van de NAFTA-overeenkomst die de Mexicaanse landbouw vernietigde en zo miljoenen mensen dwong te emigreren naar de VS. Het gaat over het alomtegenwoordige gevoel dat de instellingen van de burgerlijke democratie (de regering, justitie, de gouverneurs, de media) niet tegemoetkomen aan de noden van het volk en enkel de kleine minderheid van de rijken en machtigen dienen. Door al deze zaken zal de beweging blijven verdergaan. Ze zal zich blijven ontwikkelen met ups en downs en het volk zal hier waardevolle lessen uit leren. De beste en meest vooruitstrevende activisten onder de arbeiders, boeren, het inheemse volk en de jongeren moeten zich verzamelen in een revolutionaire stroming die een programma vooropstelt dat de beweging vooruit duwt. De revolutionaire gebeurtenissen, die deel uitmaken van een golf over het ganse continent, zijn een bron van inspiratie voor ons allemaal.
