Hoewel het ruim voorspeld was, veroorzaakte de verpletterende overwinning van Bernie Sanders in de voorverkiezing van New Hampshire schokgolven. Na een nipte nederlaag in Iowa (dat waarschijnlijk gemanipuleerd was), versloeg Sanders Clinton met een marge van meer dan 20. Dit resultaat zorgde voor verbijstering bij de commentatoren. Een overwinning van Sanders is natuurlijk niet de bedoeling.
“Theorie is grijs, mijn vriend, maar de boom van het leven is eeuwig groen” (Goethe in Faust)
Dat een 74 jaar oude socialist zowel in Iowa en New Hampshire kon winnen, leek ondenkbaar in een voorverkiezingscampagne waarvan verwacht werd dat Hillary Clinton die met de vingers in de neus zou winnen. Het electoraat van de Democraten was immers toch te pragmatisch om een kandidaat te omarmen die maatregelen voorstelt zoals de single-payer gezondheidsverzekering, die Wall Street aanvalt, die oproept tot een politieke revolutie en zichzelf zelfs een democratisch socialist durft te noemen.
Maandenlang probeerde de media de kandidatuur van Sanders te negeren. Alle aandacht ging naar Donald Trump, terwijl het vanzelfsprekend was dat Hillary Clinton de race voor het presidentschap in het kamp van de Democraten zou domineren. Maar het draaide niet helemaal uit zoals verwacht. Het begint duidelijk te worden dat Sanders een serieuze tegenstander van Clinton én een ernstige presidentskandidaat wordt binnen het Democratische kamp. Het volledig partijapparaat van de Democraten zal dan ook ontplooid worden om Sanders te stoppen.
Hillary Clinton kan op de steun rekenen van de elite van de Democraten, van verkozen mandatarissen tot leiders van groepjes van belangrijke activisten. Ze werd geruggesteund door een leger van beroemdheden en individuen die deel uitmaken van de bourgeoisie en van de Democratische elite. Obama zette zijn schouders onder Clinton, door haar te prijzen en Sanders’ ideeën af te doen als ‘onrealistisch’. Sanders zou weinig tot geen kans hebben. Maar het was allemaal tevergeefs. Zowel op het niveau van de natie als in de staten waar de vroege voorverkiezingen gehouden werden, is Sanders er in gelukt om met wedijveren met Clinton. Hoe is dat mogelijk?
Een deel van de verklaring is het feit dat Sanders er in geslaagd is om massale steun te vinden. Hij kon rekenen op een groot grassroots netwerk en een basis van fondsenwervers. Sanders heeft een paar grote bijeenkomsten georganiseerd, groter dan die van andere kandidaten van zowel de Democraten als de Republikeinen. Honderden bijeenkomsten gingen door, vaak met overvolle zalen, waarbij het publiek Sanders hoorde oproepen tot een politieke revolutie in Amerika. Zijn ‘likes’ op zijn facebookpagina liepen veel hoger op dan die van Clinton. De grootste drijvende kracht hierachter was de jeugd. Dat moet zelfs een blinde zijn opgevallen. Maar deze verklaring verdient ook meer uitleg.
Het kan niet verklaard worden door de persoonlijke kwaliteiten van Sanders, hoewel hij zeker grote moed en weerstand heeft getoond bij de vele aanvallen en beledigingen die hij heeft moeten verduren. Hij is een oudere, blanke man met zelfs een beetje een excentriek kantje. De grootste reden is de diepe verandering in het bewustzijn van vele Amerikanen.
Democratie voor de miljardairs
In de USA was er reeds een gevoel van vervreemding van de politieke partijen. Die vervreemding verandert nu in haat. Daar moeten we de verklaring gaan zoeken voor de snelle opkomst van Bernie Sanders
Onder het oppervlak van de Amerikaanse samenleving heerst een groeiende ontevredenheid, kwaadheid en vooral frustratie. Zoals de enorme krachten die spelen onder de aardkorst soms tot een uitbarsting kunnen leiden, zo zoekt deze ontevredenheid haar weg naar buiten. Vroeg of laat zal zo’n uitlaatklep gevonden worden, zelfs in de meest onverwachte plaatsen.
De economische crash van 2008 en de nasleep daarvan veranderde de Amerikaanse droom in een nachtmerrie. Vooral jonge mensen worden geraakt, maar we merken dat meer en meer mensen het kapitalisme in vraag stellen. De hoeveelheden publiek geld dat overgedragen werd aan de superrijke ‘one percent’, de grote kloof tussen obscene rijkdom en schrijnende armoede, de arrogantie van de politieke elites: al deze zaken hebben een brandend gevoel van onrechtvaardigheid doen ontstaan, die geen aansluiting vindt bij de bestaande politieke partijen. We zien hetzelfde fenomeen overal opduiken.
In de VS worden verkiezingen niet gewonnen of verloren en worden presidentskandidaten niet gekozen of verworpen op basis van hun ideeën of superieure persoonlijke kwaliteiten. Het enige wat er toe doet zijn de grootte van hun bankrekening en de omvang van hun fondsen voor de verkiezingscampagne. Om de president van ’s werelds rijkste land te worden moet men ofwel zelf miljardair zijn ofwel door miljardairs gesteund worden. Democratie wordt zo een lege huls. Het is de overheersing van de rijken, door de rijken en voor de rijken. Hillary Clinton begon dit jaar met een fonds van 100 miljoen dollar voor haar verkiezingscampagne. Allemaal gekregen van Amerikaanse Captains of industry.
Sanders daarentegen heeft ongeveer 3,5 miljoen dollar aan donaties opgehaald. Na zijn succes in New Hampshire crashte zijn website voor zijn fondsenwerving, omdat zo veel mensen geld doneerden. Toen Sanders in een debat gevraagd werd naar het grote verschil tussen hem en Clintons’ plannen voor de banken antwoordde Sanders het volgende: “ Het eerste verschil is dat ik geen geld wil aannemen van de grote banken, ik krijg geen persoonlijke fooien van Goldman Sachs om ergens te komen praten”.
Clinton ontving alleen al in 2015 675 000 dollar aan fooien voor speeches van Goldman Sachs en dat is slechts het topje van de ijsberg. Bill en Hillary hebben samen in de voorbije jaren meer dan 153 miljoen dollar gekregen voor betaalde speeches volgens een studie van CNN. Dit bedrag bevat nog op zijn minst 7,7 miljoen dollar van 39 speeches bij Wall Street firma’s, zoals onder andere Goldman Sachs, UBS en Bank of America. Hillary Clinton heeft natuurlijk ten stelligste ontkend dat deze vrijgevigheid van de grote bedrijven ook maar enige invloed heeft uitgeoefend op haar politieke voorkeuren, maar wij weten beter. Uit wiens hand men eet, diens taal men spreekt.
Hillary Clinton is de verpersoonlijking van alles wat de mensen haten aan de Amerikaanse politiek. Ze is de perfecte uitdrukking van het establishment. Geen enkel haartje ligt verkeerd, haar blinkende glimlach lijkt vastgevroren. De speeches zijn zorgvuldig geschreven, haar publieke verschijningen vertonen choreografische gelijkenissen met een ballet. Het contrast met Bernie Sanders is groot. Sanders geeft de indruk een man te zijn die zich geen fluit aantrekt van zijn voorkomen. En het is net dat wat zo’n aantrekkingskracht heeft bij zijn jonge aanhang. Een journalist stelde het zo: “zijn ongekamde haren, zijn slecht passende pakken, zijn ongepolijst Brooklyn-accent, zijn neiging om te roepen en maniakaal met zijn handen te zwaaien. Sanders, zo lijkt het, lijkt zo uit zijn bed gestapt te zijn. Deze kwaliteiten geven hem een authentiek charisma en doen hem zelfs ‘ernstig’ overkomen.
We negeren de insinuatie dat Sanders zijn kledingstijl een manier is om ‘authentiek’ over te komen (wat dit dan ook moge betekenen) of dat zijn serieux ietwat gespeeld of gemaakt is. We hebben geen enkele reden om te twijfelen aan Sanders’ serieux, hoewel we niet noodzakelijk met al zijn ideeën akkoord gaan. Zowel voor Clinton als voor de andere Democratische marionetten van Wall Street is onoprechtheid altijd een tweede natuur geweest. Het is altijd zo dat ze de schijn ophangen op te komen voor de belangen van de ‘gewone Amerikanen’, terwijl ze in feite een beleid voeren dat enkel de rijken en machtigen ten goede komt. En natuurlijk hebben ze allemaal een onberispelijk gevoel voor mode, net zoals elke lakei. Het hoort gewoon bij de job.
Trump en Sanders
Sanders is een uiting van de groeiende stemming van ontevredenheid in de Amerikaanse samenleving. Er is een groeiende afkeer van het establishment, van politici in strakke pakken die de bankiers opvrijen en grote sommen publiek geld overhandigen aan de rijken, terwijl ze harde besparingen doorvoeren op de armen en de gewone werkende mensen. De mensen zijn dit beu en willen verandering. The Financial Times schreef op 9 februari het volgende: “Wat ondertussen duidelijk is geworden, is dat de Amerikaanse politieke klasse slechts nu pas de diepte van het anti-establishment gevoel bij de mensen begint te vatten. Ongeveer 8 jaar na het begin van de financiële crisis, lijkt dit gevoel te groeien in plaats van af te zwakken. De aankondiging van Obama dat de werkloosheidsgraad nu gedaald is tot onder 5 procent, heeft weinig invloed gehad op de presidentscampagnes.”
De media hebben hun aandacht quasi exclusief gericht op Donald Trump. Op een gekke en reactionaire manier geeft zelfs Trump uitdrukking aan die anti-elitaire stemming in de VS. Trump cultiveert een botte, “volkse” manier van spreken die contrasteert met de gekunstelde en gematigde ‘Washington-taal’ van de andere kandidaten, die gespecialiseerd zijn in lege dooddoeners. Dat verklaart zijn populariteit in de rangen van de Republikeinen en de verplettering van zijn rivalen in New Hampshire, tot grote ontsteltenis van de Republikeinse partijbonzen.
Deze miljardair met zijn grote mond en nog een grotere bankrekening kiest de kant van de grote bedrijven, net zoveel als Marco Rubio, Ted Cruz en Jeb Bush. Het verschil is dat sommigen van hen proberen om hun reactionaire politiek te verhullen achter een dun laagje gematigdheid, terwijl Trump daarentegen populistische demagogie gebruikt en pretendeert voor de ‘gewone man’ op te komen. Hij presenteert zichzelf als een rebelse non-conformist, die strijdt tegen het ‘Washtington establishment’. Het verschil tussen Trump en de anderen zit hem in de stijl, niet in de inhoud. Met een publiek dat helemaal klaar is met zorgvuldig gemanicuurde politici met zorgvuldig gemanicuurde speeches, kan een verschil in stijl gemakkelijk en verkeerdelijk gezien worden als een verschil in inhoud. Hier geldt hetzelfde principe als bij goocheltrucs: de snelheid van de hand bedriegt het oog.
Zoals Trump spreekt Bernie Sanders op een manier die sterk verschilt van die van de politieke elite. Maar wat Trump niet doet en Sanders wél, zijn voorstellen voor maatregelen waarmee gewone Amerikanen en onderbetaalde Amerikaanse werknemers affiniteit hebben. Hij raast tegen economisch en sociaal onrecht en rijdt tegen het establishment. Studenten moeten knokken om een onbetaalbare schuld terug te betalen en hun ouders moeten werken in twee of drie slecht betaalde banen om de eindjes aan elkaar te knopen. Het idee dat de economie zo in mekaar zit dat enkel de rijke elite er voordelen uit haalt, sluit aan bij wat miljoenen mensen aanvoelen.
Veel Republikeinse stemmers zijn onder de indruk van Sanders. Gideon Rachman benadrukt in The Financial Times dat zowel Trump als Sanders dingen zeggen die een tijdje geleden ondenkbaar zouden geweest zijn. “Maar het feit dat beide mannen retorische taboes durven vernietigen, versterken hun beeld van echte outsiders. Het lijkt dat dit hetgene is waar het electoraat naar op zoek is.”
De Jeugd
Jonge mensen in Amerika zijn nooit erg geïnteresseerd geweest in politiek. Dat is eigenlijk geen verrassing. Waar zouden ze interesse voor moeten hebben? Politiek was saai: een betekenisloos circus waarin de Democraten en de Republikeinen van plaats veranderen met een monotone regelmaat waarbij niemand eigenlijk ook maar het minste verschil opmerkt. Maar dat alles is nu veranderd. Opeens is de Amerikaanse politiek interessant geworden.
De grootste kracht die de verandering aandrijft is de jeugd. Een Britse correspondent omschreef de steun voor Sanders onder de jeugd als ‘verbazingwekkend’. De beweging rond Sanders was, zeker in het begin, geen resultaat van een georganiseerde inspanning van de campagne van Sanders, maar meer een spontane respons op de kandidaat zelf. Een generatie die het meest van allemaal is gebombardeerd met marketing slogans en gladde reclame ziet in Sanders nu iets anders en aantrekkelijks. Jonge mensen geven in interviews steeds gelijkaardige antwoorden op de vraag waarom ze van Sanders houden: Het is een man die ernstig en oprecht overkomt.
Legers van jonge mensen proberen een zaak die eerst hopeloos leek nu om te buigen tot een zeer effectieve campagne. Een vrijwilliger vertelt: “Er gebeuren dingen die je nooit zou verwachten van een traditionele campagne. Het is ongelooflijk om te zien”. Veel jonge kiezers, maar ook veel ouderen, worstelen met een diep geworteld wantrouwen in de politici. De vijandigheid van de jeugd tegenover Clinton is opvallend. Terwijl ze gebukt gaan onder de economische beproevingen en de ketenen van studieschulden, zien ze hoe Clinton het gezellig maakt met de grote banken en de grote bedrijven. Sanders wordt gezien als iets anders.
“Het lijkt alsof Sanders nu op een punt in zijn leven is dat hij echt zegt wat hij denkt”, zegt Olivia Sauer, 18 jaar, een studente die op weg is naar haar thuis in Ames, Iowa, om deel te nemen aan de caucus voor Bernie Sanders. “Met Hillary krijg je het gevoel dat alles wat ze zegt van iemand anders is.” Dat is een scherpe observatie. Haar zinnen zijn inderdaad niet van haarzelf. Ze zijn geschreven door iemand anders. Maar het zijn niet enkel haar speeches die niet van haar zijn. Haar hart, haar ziel, haar geest en geweten zijn allemaal bezit van iemand anders. We weten van wie: Wall Street.
Toenemende steun voor socialisme
De groeiende steun voor Sanders betekent een dramatische verandering in het politieke landschap van de Verenigde Staten, en daarom ook van de wereld. Het is vooral merkwaardig in een land waar socialistische ideeën altijd onderdrukt en gedemoniseerd zijn. Catherine Rampbell, columniste van de Washington Post, geeft op 29 januari toe dat de huidige jonge generatie, waartoe zij ook behoort, “van Sanders houdt, niet ondanks zijn socialisme, maar juist omwille van zijn socialisme… Velen van ons doen hun intrede op de arbeidsmarkt net nu een ongebreideld kapitalisme bezig is met de volledige wereldeconomie op te blazen. Om deze reden verkiest de jonge generatie het socialisme boven het kapitalisme.”
“In my column today, I mentioned that one reason millennials prefer Bernie Sanders to Hillary Clinton is that they’re not just willing to look past Sanders’s socialism — they actually like his socialism. It’s a feature, not a bug.”
Een enquête van YouGov vroeg mensen of ze voor socialisme of voor kapitalisme zijn. De resultaten werden verdeeld in demografische groepen:
52 procent was voorstander van het kapitalisme, 29 procent voor het socialisme. Maar dit vertelt niet het hele verhaal. Republikeinen, mensen in families die meer dan 100 000 dollar verdienen en 65 plussers waren sterk voor het kapitalisme. Democraten zijn even positief over het kapitalisme als over het socialisme (42 procent voorstander van zowel kapitalisme als socialisme). De mensen onder de 30 jaar zijn meer voor het socialisme dan voor het kapitalisme (43 procent versus 32 procent)
‘socialisme’ was de enige categorie waarvoor een meerderheid niet wou stemmen, hoewel 47 procent zegde voor het socialisme te stemmen.
Jonge mensen bleken even open te staan of meer open te staan dan ouderen. Ondanks de massale anti-socialistische propaganda die het Amerikaanse publiek decennialang door de strot geramd heeft gekregen, is het opmerkelijk dat een derde van oude mensen voor het socialisme zou kiezen. En we moeten er rekening mee houden dat deze cijfers van juni vorig jaar zijn, voor het succes van de Sanders campagne. Er bestaat geen twijfel over dat de steun voor het socialisme sindsdien is toegenomen. Het resultaat in Iowa was reeds een indicatie daarvan en werd bevestigd door het resultaat in New Hampshire.
Het Establishment is gewaarschuwd
Zo lang iemand het zich kan herinneren is het Amerikaanse kapitalisme gebaseerd op twee solide partijen: de Democraten en de Republikeinen. Nu die schijnbare solide basis barsten vertoont, beginnen er bij de bourgeoisie alarmbellen te rinkelen. Bloomberg view publiceerde op 5 februari een artikel met deze kop: Bernie Sanders, public menace. Het stelt het volgende: “Senator Bernie Sanders is een fatsoenlijk mens en een gepassioneerd politicus. Hij is ook een ernstige bedreiging voor de gematigdheid en het rationele empirisme. Sanders robuuste campagne voor het presidentschap is bijgevolg ook een bedreiging voor de VS.”
Maar bij de andere partij van de grote bedrijven is het al niet veel beter:
“De Republikeinse Partij is verzwakt, zowel qua beleidsvoering als qua positie als regerende partij, door de stevige ideologische eisen die de onvermurwbare rand van de partij oplegt aan haar verdeelde en verzwakte centrum. De kern van de partij is in die mate bezweken aan de paranoïde stijl van politiek voeren dat de gevestigde orde van de partij met de regelmaat van de klok suggereert dat Barack Obama op schandelijke wijze de ondergang van de natie veroorzaakt. Waanzinnige, ranzige praat is zo ingeburgerd aan de rechterzijde, dat het nog amper opgemerkt wordt.”
De grootste angst van de strategen van het Amerikaanse Kapitaal is dat de crisis van het kapitalisme zal leiden tot een scherpe polarisatie tussen links en rechts, een polarisatie dus tussen de bezittende klasse en de werkende klasse. Dat bedoelen ze wanneer ze spreken over een 'verdeeld en verzwakt centrum'. Boven alles vrezen ze Bernie Sanders. Niet de man zelf, want ze beschikken over voldoende manieren om individuele politici in de kant te rijden. Waar ze wél bang voor zijn, zijn de krachten in de maatschappij die Sanders steunen en nu aan de oppervlakte komen.
Volgens het artikel heeft Sanders een aantal 'vervelende eigenschappen'. Hij is “bijna alleen geïnteresseerd in economische ongelijkheid en onrecht”. Wat vreselijk zeg, zo'n presidentskandidaat die tegen ongelijkheid en onrecht is! Het gaat verder:
“De Amerikaanse economie is een nijlpaard van 18 triljoen dollar dat tegelijkertijd alle kanten opgaat en dat niemand kan begrijpen, laat staan controleren, zou volgens Sanders 'gemanipuleerd' en 'gestuurd' worden. Deze bewering getuigt van te veel paranoia. Wie zou deze gigantosaurus van ontelbare goederen en diensten dan sturen? Misschien “Wall Street”. Of misschien “grote bedrijven”?
De verontwaardiging van Bloomberg View kent geen grenzen. Hoe kan iemand die goed bij zijn hoofd is, in godsnaam geloven dat de grote banken en de grote bedrijven de economie manipuleren in hun eigen belang? Waarop wij zeggen: hoe kan iemand die goed bij zijn hoofd is, iets anders geloven? Maar de echte angst van corporate America zien we uitgedrukt in het volgende:
In de politiek is elke kracht die te spookachtig is om er een naam op te plakken, iets dat moeilijk vast te grijpen is voor de overheid of de wet. Sanders stelt dat als hij zou verkozen worden in het Witte Huis, het onvoldoende zou zijn om de controle te hebben over de uitvoerende administratie om het tij te doen keren. Voor een 'gematigde' Hillary Clinton zou een meerderheid van de stemmen voldoende zijn. Het programma van Sanders zou echter een politieke revolutie vereisen.
Je zou kunnen zeggen dat Sanders' roep voor een politieke revolutie onduidelijk is. Dat zou kunnen, maar de betekenis er van is wel duidelijk voor de strategen van het kapitaal. Mocht Sanders verkozen worden, dan zal hij geconfronteerd worden met een zeer vijandig Congress. Waarbij de Democraten nog het meest stokken in de wielen zouden kunnen steken, aangezien de meerderheid hem haten en vrezen. Ze zouden eerst proberen hem af te kopen, en hem aan hun zijde te krijgen. Deze tactiek hebben ze al generaties lang weten te verfijnen. Maar wat als dat niet zou lukken? Dat probleem is hier aan bod gekomen, met het meest onthutsende cynisme:
“Geen van deze problemen is een hindernis voor Sanders in de senaat, waar hij een van de honderd is. Maar Sanders doet een poging een beweging op te bouwen die de Democratische Partij kan domineren en kan zorgen voor zijn zitje in het Witte Huis. De Democraten kunnen zich dit alles slecht veroorloven.”
Door voortdurend het idee van revolutie naar voor te brengen, heeft Sanders een snaar weten te raken bij veel mensen die aanvoelen dat het huidige systeem rot en corrupt tot op het bot is. Dit besef plant zaadjes in het bewustzijn van de mensen dat verder zal groeien en massale proporties kan aannemen wanneer de crisis van het kapitalisme verdiept. De gevolgen zijn niet in te schatten. Gideon Rachman onderstreept de gevaren voor de heersende klasse- en niet alleen in de Verenigde Staten:
“Als Amerika's roep voor anti-establishment leiders vanuit de politieke marge zich doorzet, zullen de implicaties groot zijn, zowel voor de VS als voor de wereld. Het systeem, gedomineerd door Republikeinen en Democraten, heeft altijd de politieke extremen verworpen. Dat betekent dat achter de dagdagelijkse drama's, de natie steeds heeft kunnen profiteren van een sterke politieke stabiliteit die in grote mate heeft bijgedragen tot de economische kracht en globale macht van de VS. Als Amerika niet meer immuun blijkt te zijn voor extremisme, zal de hele wereld de consequenties voelen.”
“Sexisme”
Men verwachtte dat vrouwen Hillary Clinton zouden steunen, maar de jonge vrouwen worden aangetrokken tot het programma van Sanders. Dit werd slecht onthaald bij feministen zoals Gloria Steinem, die Hillary steunt. Samen met andere oudere feministen heeft ze campagne gevoerd tegen Sanders voor zijn zogenaamd sexisme. Hierbij botste Steinem op een vervelend probleem: jonge vrouwen zetten actief hun schouders onder de campagne voor Sanders.
Het kamp van Clinton heeft een vuile lastercampagne gelanceerd waarbij gesuggereerd wordt dat de “Bernie Bros”, een onafhankelijk socialistisch media leger, een campagne voert die vervreemdend is voor vrouwen. Onder andere Madeleine Albright verscheen op een bijeenkomst voor Clinton, waar ze jonge vrouwen beschuldigt van “verraad aan hun sekse”. “Er is een speciale plaats in de hel voor vrouwen die elkaar niet helpen!”, stelde ze, in de hoop dat deze geweldige bedreiging het vrouwelijk electoraat alsnog zou kunnen overtuigen.
Welke speciale plek in de hel zou gereserveerd zijn voor een vrouw die het Amerikaanse imperialisme heel haar leven heeft gesteund en durfde te zeggen dat een half miljoen dode Irakese kinderen als gevolg van de Amerikaanse sancties tegen Irak '”het waard was”? Deze lasterlijke uitspraken veroorzaakten onmiddellijk een storm van protest bij veel vrouwen. Hoewel veel vrouwen uiteraard graag een vrouwelijke president willen, begrijpen veel vrouwen dat ze niet enkel moeten stemmen op basis van geslacht. Ze prefereren Bernie Sanders boven Hillary Clinton en Madeleine Albright en wie kan hen dat kwalijk nemen?
Steinem en Albright kregen al snel hulp van iemand die bekend staat voor zijn vriendelijke houding tegenover vrouwen: William Jefferson Clinton, beter gekend als Bill. Deze voormalige president kan nu genieten van een vrij bescheiden pensioen. Hij zou beschikken over een geschatte 80 miljoen dollar voor bewezen diensten aan Amerika (aan de banken en de kapitalisten). Samen met Hillary heeft Clinton 111 miljoen dollar. Als Hillary in het Witte Huis geraakt, zal hun vermogen uiteraard nog toenemen. Het mag dus niet verrassen dat Bill even uit zijn pensioen terug komt om zijn fervente steun te geven aan zijn vrouw.
De voormalige president sprak ongeveer 50 minuten en hoe langer hij sprak, hoe meer verhit hij werd. De verhitte sfeer waarin hij zijn opmerkingen duidelijk maakte, gaf uitdrukking aan de frustraties die de Clintons gevoeld hebben twee dagen voor de voorverkiezing in New Hampshire, een staat die hen steeds beloond heeft in het verleden, maar die hen nu een stevige mep in het gezicht heeft verkocht. Zijn woede bereikte een hoogtepunt toen hij zijn in zijn ogen krachtigste wapen bovenhaalde: het genderthema. Bill zei dat de aanhangers van Sanders vrouwenhaters zijn.
We weten niet wat de indruk is van het publiek tijdens zijn performance. Maar aan de kiesresultaten in New Hampshire te zien, leken zijn woorden weinig indruk te maken. Wat de campagne van Sanders duidelijk maakt is dat wanneer de massa's beginnen te bewegen, de scheidingen tussen ras, geslacht, religie en nationaliteit overstegen worden. Zij die de beweging willen desoriënteren of verdelen, worden genadeloos aan de kant geschoven. De werkende klasse en de revolutionaire jeugd hebben eenheid nodig om de samenleving fundamenteel te veranderen.
Het programma van Sanders
Terwijl alle andere kandidaten voortdurend het kapitalisme prijzen, stelt Sanders vervelende vragen over het bestaande samenlevingsmodel. Hij valt genadeloos de grote banken en Wall Street aan en hij toont aan dat de grote meerderheid van de door de Amerikaanse werkende mensen geproduceerde rijkdom verdwijnt in de zakken van de “one percent” , van de superrijken. Hij wil een verhoging van het wettelijk minimumloon naar 15 dollar per uur en een beteugeling van de macht van de banken. Hij beschrijft de banken en grote bedrijven als begunstigden van de welvaartsstaat.
Dit bedoelt hij wanneer hij zegt dat we met een “gemanipuleerd systeem” opgescheept zitten, waarbij een rijke elite domineert over de gewone werkende mensen, zowel economisch als politiek. Dat is een eerlijke beschrijving van het 21e eeuwse kapitalisme in Europa en Amerika en overal elders waar het kapitaal regeert. Sanders wil de belastingen verhogen voor zij die meer dan 250 000 dollar verdienen tot 37 procent. Wie bovenaan de inkomensschaal staat en dus meer dan 250 000 verdienen, zouden volgens Sanders 52 procent belastingen moeten betalen. Sanders wil ook andere belastingen heffen zoals belastingen voor de sociale zekerheid bij hogere inkomens. Bovendien wil hij winst uit kapitaal even hoog belasten als het loon dat een belastingbetaler uit arbeid krijgt.
Hij zegt dat alle jonge mensen de kans moeten hebben om een opleiding te krijgen, werk te vinden en een loon te verdienen en dat er gratis en goed onderwijs moet komen dat toegankelijk is voor iedere Amerikaan. Hij stelt dat door onderwijs de jeugd toegang kan krijgen tot een breder aanbod aan jobs en meer productieve leden van de samenleving kunnen worden. Zijn voorstel voor een single-payer gezondheidszorg gaat veel verder dan de inhoud van Obamacare.
Het programma van Sanders bevat interessante voorstellen die voor veel Amerikanen aantrekkelijk zijn. Met veel van die voorstellen zijn wij het eens, zoals de universele gezondheidszorg, gratis onderwijs, de reductie van studieschulden en het minimumloon van 15 dollar per uur. De vraag die zich opdringt is hoe die dingen bereikt kunnen worden zonder de macht van de grote banken en monopolies te breken.
Sanders doet voorstellen om de macht van de banken aan banden te leggen, omdat de zes grootste banken veel te veel macht hebben over de samenleving. Hij stelt ook voor om de bazen van banken te weren uit de 12 raden van bestuur van de Federal Reserve, omdat dit belangenvermenging is en de regulatie van financiële wereld ondermijnt. Dergelijke voorstellen zijn al eerder gedaan, onder andere door Theodore Roosevelt zo'n honderd jaar geleden, zonder ook maar enig langetermijneffect.
Marx legde in het Communistisch Manifest uit dat competitie onvermijdelijk leidt tot monopolie. Grote bedrijven zullen altijd de kleintjes opeten. Marxisten stellen dus dat de controle over de banken enkel haalbaar is door onteigening van die banken en bedrijven. Maar zo ver gaat Sanders niet. Hij wil het kapitalisme reguleren en beteugelen. Hij zegt ook dat Roosevelt zijn favoriete president was.
Dat is een belangrijke opmerking, net zoals zijn statement dat hij een 'socialisme' wil zoals in Scandinavië, wat neerkomt op een gereguleerd kapitalisme met een welvaartsstaat en minder ongelijkheid. Het probleem echter is dat dit model niet meer bestaat, ook niet in Scandinavië. Wij Marxisten vechten voor elke hervorming die een verbetering betekent voor het leven van de jongeren en de mensen die hun inkomen moeten verdienen door te werken, maar we zullen altijd bereid zijn om de noodzakelijke conclusies te trekken.
Wanneer bourgeois critici stellen dat Sanders zijn programma enkel ten uitvoer gebracht kan worden door een revolutie van onderuit, hebben zijn absoluut gelijk. Deze strijd kan enkel succesvol zijn als hij eindigt met de omverwerping van de dictatuur van Wall Street, de grote banken en monopolies. De enige manier om de macht van de private monopolies te breken, is ze te vervangen door een staatsmonopolie op grote banken en bedrijven. In plaats van een dictatuur van een paar grote bazen, willen wij een socialistische, geplande economie onder de democratische controle en beheer van de werkende klasse.
Kan hij winnen?
De strijd voor het presidentschap zit in een hogere versnelling nu er in elke staat een voorverkiezing of caucus gepland is. Kan Sanders winnen? Dit is afhankelijk van veel elementen. Zijn overwinning in New Hampshire zal niet noodzakelijk herhaald worden in andere staten, zeker niet in het Zuiden.
Na zijn overwinning in New Hampshire zei Sanders: “Ze gooien vanalles naar mijn hoofd, behalve de gootsteen, maar ik heb het gevoel dat die gootsteen er ook zit aan te komen.” Dat gevoel is vrij correct. Ze zullen elke vuile truc bovenhalen en al hun mogelijkheden benutten om Sanders te stoppen. Clinton zegt dat ze zal knokken voor elke stem in elke staat en we twijfelen er niet aan dat ze gelijk heeft. Ze heeft de steun van het machtige staatsapparaat van de Democraten.
Het zogenaamde systeem van “super delegates” betekent dat Sanders 60 tot 70 procent moet halen om te winnen. Dat is een een ongelooflijke opdracht. Nochtans is het niet ondenkbaar dat hij zou kunnen winnen. De stemming van woede tegen het establishment is zo groot dat het zou kunnen dat de partijmachine niet zo'n groot obstakel is als we misschien denken. De situatie is zo volatiel dat bijna alles mogelijk is.
Wat zal er gebeuren als Sanders verliest? Dat hangt af van zijn reactie. Hij heeft publiek gezegd dat als hij verslagen wordt, hij Clinton of de andere verkozene van de partij zal steunen. Als hij dat doet, gaat hij een grote teleurstelling teweeg brengen bij zijn aanhangers. De beweging die hij geïnspireerd heeft, zou kunnen verdampen als een druppel water op een hete kachel. Maar dat is zeker en vast niet de enige mogelijkheid.
De beweging rond Sanders heeft veel energie opgebouwd en waarschijnlijk zal ze versneld groeien in de komende maanden. Er is een dynamische interactie tussen Sanders en de groeiende beweging die hij leidt. Als die beweging binnenkort in de kant wordt gereden door het partijapparaat, kan die leiden tot een explosie van woede dat niet anders dan een effect moet hebben op Sanders, die dan onder immense druk komt te staan om de resultaten niet te accepteren.
Wat deze campagne al bewezen heeft, is dat de wetten van de Amerikaanse politiek eigenlijk slechts gewoontes en tradities zijn die kunnen verdwijnen en op dit moment in feite reeds gebroken zijn. We kunnen daarom niet uitsluiten dat Sanders breekt met de Democraten en richting een alternatieve, nieuwe partij gaat, links van de Democraten. Dat zou een fundamentele verandering betekenen in de hele situatie.
Sanders en de Democraten
Lenin benadrukte dat de geschiedenis allerlei bijzondere transformaties ondergaat en er zijn recent veel van die transformaties geweest. De mal van de politiek is in de ene na de andere natie gebroken: Griekenland, Spanje, Engeland zijn maar enkele van de meest duidelijke voorbeelden. Dit is geen toeval. De crisis die begonnen is in 2008 en nog steeds bezig is, heeft een diep effect gehad op het bewustzijn. Traditionele politieke structuren zijn het voorwerp geweest van onweerstaanbare druk en zijn in heel wat gevallen onder de druk bezweken.
In zo'n situaties is het nodig om de processen te bestuderen en er voor te zorgen dat onze tactieken , onze slogans en onze oriëntatie overeenstemmen met een situatie die zeer snel verandert. Dat is zo in de VS en in elk ander land. We hebben al vaker gesteld dat er geen wezenlijk verschil is tussen Republikeinen en Democraten. Is dat nog steeds zo? Natuurlijk wel. In de woorden van de grote Amerikaanse schrijver Gore Vidal: “ Onze Republiek heeft slechts 1 partij, de Partij van de Eigendom, met twee rechtervleugels. “ Dit is absoluut zo, en moet het uitgangspunt zijn van elke Marxistische analyse.
Een uitgangspunt is niet het einde van de reis. Deze reis kan op alle momenten elke vreemde richting uitgaan die we niet kunnen voorspellen. Het staat in ieder geval vast dat de campagne rond Sanders een nieuwe factor is om rekening mee te houden. De Democraten zijn één ding, een ander is de immense campagne rond Sanders. We moeten dit onderscheid voorzichtig maken. Het is al gemaakt door velen die Sanders volgen, niet omdat hij een Democraat is, maar omdat hij zegt dat hij een socialist is.
Sanders is nog niet zo lang een Democraat. Hij was een onafhankelijk socialist, de voormalig burgemeester van Burlington, Vermont, die in de caucus gezeten heeft met Democraten op Capital Hill. De Democraten hebben hem als kandidaat geaccepteerd, omdat hij nuttig was om progressieven aan te trekken tot de partij en omdat ze er van uit gingen dat hij nooit enige schijn van kans zou maken om verkozen te worden als presidentskandidaat. Een gelijkaardige fout werd in Engeland gemaakt waar de leiders van Labour Jeremy Corbin toelieten om mee te dingen voor de verkiezing van partijvoorzitter. De redenen zijn hetzelfde: deze mensen staan zo ver van de man in de straat dat ze geen enkele voeling meer hebben met stemming binnen de werkende klasse.
We staan voor de oprichting van een Labour Party in de VS. Wij stellen vast dat de Democratische Partij een partij van de bourgeoisie is die niet kan veranderd worden. Hoe zou zo'n partij concreet tot stand komen in de VS? In het verleden stelden we al dat dit initiatief zou komen van de vakbonden die hun politieke banden met de Democraten zouden doorknippen. Toen was dat een redelijke hypothese, maar elke hypothese moet bekeken worden in het licht van de realiteit.
Er zijn veel pogingen geweest om een Labour Party op te richten door de vakbonden, maar zonder resultaat. De degeneratie van de huidige leiders van de vakbonden in de VS is verder gevorderd dan overal anders. De leiders van de syndicaten hebben absoluut geen enkele intentie om te breken met de Democraten of een Labour Party op te richten. Het idee alleen al vervult hen met afgrijzen.
De beweging voor alternatief links van de Democraten, dat geblokkeerd werd door de vakbonden, is nooit verdwenen. De ontevredenheid met de leiding van de Democraten is nooit zo groot geweest als vandaag. Die ontevredenheid komt nu weer aan het oppervlak met de beweging rond Sanders. Uiteraard moeten we altijd vertrekken van fundamentele zaken en ons niet uit koers laten waaien door randfenomenen. Maar het is glashelder dat er iets aan het veranderen is in de Amerikaanse politiek. We moeten zorgvuldig analyseren en de juiste conclusies trekken.
Één ding is het afgewerkte programma en de ideeën van het marxisme, maar iets anders is het onafgewerkte, verwarde en contradictorische bewustzijn van de massa's. We kunnen niet verwachten dat jongeren die pas geïnteresseerd zijn in politiek een helder begrip hebben van de aard van de dingen. Het is de taak van marxisten om de nodige opheldering te brengen. We moeten actief in de beweging betrokken zijn, in een betekenisvolle dialoog treden met hen, delen in de collectieve ervaring van strijd en geduldig de marxistische ideeën uitleggen in begrijpelijke taal.
Het werk van Marxisten zou zeer simpel zijn als de massa's op het politieke strijdtoneel kwamen met een kant-en-klaar socialistische bewustzijn. Dan moesten we ons niet bezig houden met het uitbouwen van een marxistische organisatie. Maar we weten dat dit niet het geval is, dat de massa's het strijdtoneel betreden met zeer verwarde ideeën en analyses en dat ze alleen traag, op basis van (strijd)ervaring de realiteit van de situatie beginnen te zien.
Door geduldig te wijzen op de grenzen van het links reformisme en door het verdedigen van de ideeën van het revolutionaire marxisme , moeten we essentiële bruggen bouwen met de jonge mensen die Sanders steunen. De kameraden van de WIL stellen correct dat in deze tijd van kapitalistische economische crisis het slechts een kleine stap is van het strijden voor bescheiden hervormingen tot het trekken van revolutionaire conclusies. Het groeiende interesse voor het socialisme is een wereldwijd fenomeen, waarbij verschillende tradities en geschiedenis verschillende varianten voortbrengen: Jeremy Corbyn in Labour in Engeland, Pablo Iglesias en Podemos in Spanje, Tsipras en Syriza in Griekenland. In de VS zien we een opnieuw een andere variant, verstoord door de mentaliteit van een land met een anti-communistisch verleden en zonder een traditionele, grote arbeiderspartij.
Bij gebrek aan alternatief en zonder arbeiderspartij zien veel werkende mensen zich genoodzaakt te stemmen voor de Democraten. Velen vinden zich in het programma van Sanders. Zijn voorstellen vinden weerklank bij miljoenen Amerikanen die teleurgesteld zijn door Obama's valse beloften voor 'verandering'. Na jaren van onthutsende ongelijkheid en besparingen, is er steun voor Sanders tirades tegen de 'miljardairsklasse' van Minneapolis tot Maine.
Dit alles toont aan dat onder het oppervlak van de Amerikaanse politiek de tektonische platen aan het bewegen zijn. Vroeg of laat zullen die een aardbeving veroorzaken. Wij zijn nu getuige van de eerste bevingen die de komst van een natuurramp zullen voorspellen.
