Naar aanleiding van een Europese top over het hoger onderwijs die volgende week plaatsvindt in België, roept de ResPACT-coalitie op tot een betoging voor lagere studiekosten op 28 april in Brussel. ResPACT telt meer dan dertig organisaties, waaronder ook Vonk Marxistische Studenten (VMS).
Studeren kost een pak geld. Niet alleen aan inschrijvingsgelden, maar ook aan kosten om eventueel ergens op kot te wonen, kosten voor studiemateriaal of vervoer. Studies tonen aan dat een jaar studeren in Vlaanderen gemiddeld 8.000 euro kost. Sommige Europese landen bewijzen dat het ook anders kan. In Oostenrijk moeten studenten aan de universiteit geen inschrijvingsgeld betalen. In Zweden en Finland krijgen studenten een studentenloon om te verhinderen dat studiekosten een rem zouden vormen om te gaan studeren. Bovendien ondertekende België in 1983 het Pact van New York dat stelt dat "het hoger onderwijs door middel van alle passende maatregelen en in het bijzonder door de geleidelijke invoering van kosteloos onderwijs voor een iedereen toegankelijk dient te worden gemaakt". De ResPACT-campagne eist dat dit Pact gerespecteerd zou worden.
De liberalisering van het hoger onderwijs
De verhoging van de studiekosten komt echter niet uit de lucht gevallen. Het is een fenomeen dat zich wereldwijd voordoet en dat een gevolg is van de liberalisering van het hoger onderwijs die aan de gang is. In sommige landen - zoals in de VS en Engeland - is de liberalisering al verder doorgevoerd dan in België. Het inschrijvingsgeld voor masteropleidingen aan de Engelse universiteiten bedraagt vaak meer dan 10.000 euro. Maar nog erger is de enorme differentiatie in de kwaliteit van het onderwijs in de Angelsaksische landen. De concurrentie tussen de universiteiten leidt er tot een zeer beperkt aantal topuniversiteiten - die in de praktijk enkel toegankelijk zijn voor de elite - en daaronder een hele reeks tweede- en derderangsuniversiteiten die 'minderwaardige' diploma's afleveren.
De concurrentie tussen universiteiten wordt in steeds meer landen bewust georganiseerd. Het feit dat ook van het hoger onderwijs een markt wordt gemaakt, kadert in het bredere fenomeen van liberalisering en privatisering van de openbare diensten. Het feit dat marktmechanismen steeds verder binnendringen in alle domeinen van het maatschappelijke leven, is een onvermijdelijke ontwikkeling binnen het kapitalisme. Karl Marx toonde aan hoe de kapitalistische economie een steeds beperkter aantal grote monopolies creëert. Marx spreekt van de centralisatie van het kapitaal. Maar monopolies die hun winsten willen maximaliseren, hebben er belang bij om hun productie gedeeltelijk te beperken om de prijzen hoog te houden. Daarom kunnen monopolies hun winsten niet herinvesteren in de uitbreiding van bijkomende productiecapaciteit, waardoor er enorme kapitalen geaccumuleerd worden die vroeg of laat hun weg zoeken via investeringen in nieuwe landen en nieuwe sectoren. Dit proces vormt de basis voor het imperialisme, dat Lenin beschreef als het hoogste stadium van het kapitalisme.
De vrijmaking van nieuwe markten (landen en sectoren) verloopt via de GATS en de Wereldshandelsorganisatie (WTO). Binnen de WTO voeren bepaalde landen de druk op om ook de "handel in onderwijs" vrij te maken. De VS bijvoorbeeld, zouden graag overal ter wereld private universiteiten kunnen oprichten. Zo zou je ook als student in België een diploma van een Amerikaanse topuniversiteit kunnen behalen (als je maar genoeg betaalt natuurlijk). De EU blijft eveneens aansturen op een liberalisering. Onder druk van de Europese Ronde Tafel der Industriëlen (ERT), een machtige lobbygroep van 47 multinationals, ging in Europa de zogenaamde Bolognahervorming van start. André Oosterlinck, ex-rector van de KULeuven en fervent voorstander van de liberalisering, verklaarde in het Vlaams parlement dat Europese universiteiten meer moeten gaan concurreren met de rest van de wereld. Volgens Dirk Van Damme, de voormalige kabinetchef van de minister van Onderwijs, is de doelstelling van Bologna om binnen Europa de concurrentie aan te wakkeren en zo de Europese onderwijsmarkt voor te bereiden op de wereldwijde vrijmaking die eraan komt. Deze perverse logica is tegengesteld aan wat onderwijs zou moeten bieden, namelijk een kwaliteitsvolle opleiding die toegankelijk is voor iedereen. In plaats van naar een democratischer onderwijs, leidt Bologna naar een onderwijs met verschillende snelheden en een verhoging van de studiekosten.
De economische crisis
De liberalisering van het hoger onderwijs dreigt in een stroomversnelling te komen als gevolg van de economische crisis. Overal staan vandaag besparingen op de agenda nadat pakken overheidsgeld in de banken werden gepompt om hun verliezen te delgen. Ook in het onderwijs dreigen er besparingen; in Nederland is de discussie al begonnen. Die besparingen zouden in Vlaanderen komen bovenop de systematische onderindexering van de middelen voor het Hoger Onderwijs, die de universiteiten en hogescholen dwingen om jaar na jaar te besparen. Als gevolg van de verschillende besparingsgolven zijn de inschrijvingsgelden de voorbije jaren trouwens al een pak verhoogd. Die besparingen brengen niet alleen de kwaliteit van het onderwijs in gedrang, maar verhogen ook de werkdruk op het personeel. Tegen de dreigende besparingen, en voor de nood aan een democratisch onderwijs, staan de studenten en het personeel dan ook aan dezelfde kant.
Ondertussen neemt de reactie van de studenten in heel Europa toe. In Spanje bijvoorbeeld, vonden de voorbije weken enkele indrukwekkende betogingen plaats tegen de liberalisering van het onderwijs en de Bolognahervormingen. In Madrid kwamen 40.000 mensen op straat. Samen met de studenten stapten nogal wat ouders, maar ook leerkrachten en vakbonden mee in de betoging. In Barcelona kwamen 20.000 studenten en scholieren op straat. Volgens Christina Sanchez van de Spaanse studentenvakbond (Sindicato de Estudiantes) in Barcelona "is het absoluut noodzakelijk om nu de strijd te voeren buiten de muren van de universiteit. De huidige crisis van het kapitalisme wordt gebruikt als excuus om te besparen op overheidsuitgaven zoals onderwijs. En ondertussen worden er miljarden euro's in de banken gepompt om de winsten veilig te stellen van een kleine minderheid." De studentenvakbond eist het ontslag van de Spaanse minister van Onderwijs en wil dat er einde gemaakt wordt aan het Plan Bologna. Het is aan de Europese studentenbeweging om het voorbeeld van de Spaanse studenten te volgen en het openbaar karakter van het hoger onderwijs in Europa veilig te stellen. Ya basta!
- Weg met Bologna - Onderwijs is geen markt!
- Geen besparingen - we won't pay for their crisis!
- Gratis onderwijs NU!
