Mei moest de maand worden van Theo Francken’s Blijde Intrede op de VUB. Tegen de verwachtingen van velen in, werd 15 mei echter een antiracistische hoogdag en werd Francken met de staart tussen de benen naar huis gestuurd.
Nadat Francken vorig jaar op het laatste moment had afgezegd omdat linkse studenten de zaal blokkeerden, nodigde de rector van de VUB, Caroline Pauwels, hem uit voor een tweede poging. Ditmaal werd het evenement voorgesteld als een hoogmis van de vrije meningsuiting, inclusief inleiding door de rector. De praktische organisatie viel in handen van de liberale studenten van LVSV en Jong N-VA.
De verhoudingen slaan om
Deze institutionele druk, deze onkritische ophemeling, van nota bene de racistische staatssecretaris Francken, was voor linkse studenten een stap te ver. Twee studenten, Naomi Stocker en Joseph Ngongo, namen het initiatief om de dag van de lezing een betoging te organiseren: de mars tegen racisme en voor mensenrechten. Het was het startschot voor anderhalve week van anti-racistische mobilisaties aan de VUB, beginnende met het Stand Up to Racism-festival dat Comac op 7 mei op de campus organiseerde.
Ook de week daarop was er slechts één boodschap zichtbaar op de campus: “Geen racisme aan de VUB”, zoals de affiches (1) van de betoging overal op de campus kopten. Van de organisatoren van de lezing was er geen spoor. Ze deelden geen flyers uit. De affiches die ze ophingen werden, spontaan en vooral snel, weggehaald door studenten.
De mobilisatie was een aangename verandering in de apolitieke sfeer waar de universiteit het laatste jaar in ondergedompeld was. Daar kon rechts in gedijen. Na de blokkade-actie van vorig jaar, waarbij VUB-studenten niet geïnformeerd, noch gemobiliseerd werden, voerde LVSV en kompanen de hoofdtoon. Onder de noemer ‘vrij onderzoek en vrije meningsuiting’ werd het politieke debat geschuwd en werden studentenacties gecriminaliseerd. Ook het afketsen van onze erkenningsaanvraag is daar een gevolg van.
Deze keer echter kantelden de verhoudingen. De linkerzijde kon massaal haar kritieken uiten en verdedigen. Overal werd er over de komst van Francken gediscussieerd en moest er kant worden gekozen. Slechts een segment van de VUB ging mee in het ‘vrije meningsuiting’-argument. Francken kwam immers niet zomaar een mening uiten, maar voert die mening ook uit en maakt daarbij gebruik van (het geweld) van het hele staatsapparaat. Het is veelbetekenend dat het rectoraat en de rechtse studenten tot op vandaag geen antwoord hebben gegeven op die ‘reality check’.
Gaandeweg werd ook duidelijk dat de lezing helemaal niet zoveel plaats liet voor discussie als eerst werd beweerd. Op onze initiële kritiek, dat het ging om een lezing zonder aangekondigde ruimte voor discussie, antwoordden de organisatoren “dat ze dat er niet bij moeten zetten omdat het vanzelfsprekend is dat er tijd is voor debat.” Al snel bleek echter dat er enkel vragen zouden kunnen gesteld worden. Na het uitbrengen van onze flyer, waarin we daartoe opriepen (2), stelden de organisatoren zelfs een verbod in tegen bordjes met slogans. Onder druk van de linkse mobilisaties, werd het keurslijf van de lezing steeds strakker en het argument van de ‘vrije meningsuiting’ steeds zwakker. Het gevoel won terrein dat Francken te veel op zijn wenken werd bediend door de rector en de organisatoren.
Linkse eenheid
Ondertussen won de tegenbetoging aan momentum. Alle linkse organisaties schaarden zich er achter: Comac, Jong Socialisten, ABVV-VUB, Movement X, etc. De initiatiefnemers publiceerden een video waarin ze het wat en waarom van de actie verduidelijkten. (3) Wij publiceerden ook nog een filmpje om studenten te herinnerden aan de antiracistische traditie op de VUB. (4)
D-Day, 14 u, de betoging vat aan. Zoals De Standaard (5) het zegt, voeren Naomi en Joseph de meute aan. De militanten van Comac VUB zetten de toon met hun mobilisatiekracht. Ook de Jongsocialisten VUB zorgen voor de nodige decibels. Uiteindelijk kwamen goed 50 studenten naar de betoging en het kon nog meer zijn. Ons gevoel was dat een ‘open micro’ wervender zou zijn dan louter het roepen van slogans. Wat de betoging vooral aantoonde was dat de linkerzijde aanwezig en vocaal was, terwijl de rechterzijde lijdzaam moest toekijken. De rector had wel politie in burger op de campus (en combi’s aan de rand ervan) uitgenodigd en stuurde gedurende de hele betoging 2 VUB-veiligheidsagenten en een hond mee. Zelf was de rector nergens te bespeuren. Om 14 u had ze vakbondsoverleg afgezegd voor een heus crisisberaad.
16 u. Betoging en LVSV-ordedienst staan tegenover elkaar voor de aula in een stand-off die deed denken aan de beste spaghettiwesterns. (6) Wanneer de rector de zaal wilt binnengaan, wordt ze door een Marxistische Jongere geïnterpelleerd. (7) We vragen haar waarom ze als uitgesproken anti-raciste de betoging niet steunt en zelfs niet naar de betoging was gekomen om zich te verantwoorden t.o.v. de actievoerende studenten, terwijl ze Francken wel gaat inleiden. We vragen ook waar de grens tussen mening en daad ligt, en hoe ze verdedigt dat Francken ‘gewoon’ een opinie komt verkondigen. Tenslotte vragen we haar mening over het verbod op bordjes met slogans. Is dat geen inperking van ónze vrijheid van meningsuiting? Daarop antwoordt ze dat ze het verbod steunt. Ook op onze andere kritieken reageert ze, duidelijk in verlegenheid gebracht, niets anders dan “vrije meningsuiting… ”
16u30. Het liefst waren we collectief, met de hele betoging, naar binnen gegaan. Niet om de lezing te verstoren, maar om de linkse sprekers tijdens de vragenronde te ondersteunen. Maar de meerderheid van de betogers zag dat niet zitten. Daarop besluiten we het onverdedigbare verbod op het binnenbrengen van bordjes toch met enkelen uit te dagen. Om ermee binnen te geraken, hebben we 15 minuten moeten aandringen. Eerst enkel bij de LVSV-ordedienst, daarna ook bijgestaan door de VUB-security, die onze affiches meermaals wou afnemen en verscheuren. Maar uiteindelijk zijn we er toch door geraakt. De VUB-security vreesde dat de lezing nog verder vertraagd zou worden aangezien we niet weg te krijgen waren. Daarmee is onze bedoeling geslaagd: we zijn niet in beeld gekomen als passief toekijkende studenten, maar hebben de stem van de protestbetoging zichtbaar mee naar binnen gehaald. Op het VRT-journaal werden de bordjes duidelijk in beeld gebracht. (8) Ook de studiekring Vrij Onderzoek bracht haar vlag naar binnen “omdat het verboden werd op een evenement voor vrijheid van meningsuiting.” (9)
De monoloog
Na de inleidingen van de rector en de organisatoren, hield Francken twee uur ofwel 7200 seconden lang een monoloog. Het was een saai betoog, dat vooral bedoeld was om zijn beleid door het gebruik van pseudowetenschappelijke terminologie en statistieken te relativeren en zo niet een menselijk, dan toch een administratief gezicht te geven. Een studente vatte het al volgt samen: “Dit was geen academische lezing, maar een onemanshow met flauwe mopjes.”
“Wat voor de VUB een hoogmis had moeten worden van kritisch vrij onderzoek, tegensprekelijk debat en vrije gedachtewisseling, is verworden tot een urenlange monoloog van het eigen grote gelijk, niet geremd door enige realiteitszin of tegenspraak,” aldus hoogleraar Eric Corijn. Wie dacht dat Francken een intelligente verdediger was van zijn wansmakelijke beleid, kwam bedrogen uit. Heel anders dan zijn ‘sterk’ imago op Twitter, leek hij erg veel op al die andere politici die een gebrek aan inhoud moeten bedekken met doorgedreven communicatietechnieken. Dat werd nog duidelijker tijdens de vragenronde.
De eerste vraag zette al meteen de toon, door de zaal terug naar de realiteit te brengen. Een Afghaanse VUB-student vertelde zijn verhaal, de dreiging om teruggestuurd te worden en zijn angst daarvoor. Hij sloot zijn verhaal af met de vraag: “Krijg ik nog een kans?” De zaal werd naar de keel gegrepen. Francken ontweek de vraag: “ik ga niet in op persoonlijke gevallen.”
De genoegzame voorstanders hadden steeds herhaald “dat links uitstekend propaganda voerde voor hun evenement.” De voorzitter van Jong N-VA had het tijdens zijn inleiding de zaal nog eens toegeworpen. Het was hem echter volledig ontgaan dat de zaal gevuld was met studenten die van het moment gebruik maakten om de confrontatie aan te gaan. Vraag na vraag werd Francken verder in het nauw gedreven, door een steeds meer onrustig wordende zaal.
Een student van Marokkaanse origine riep Francken ter verantwoording voor zijn racistische opmerkingen (“kutmarokaantjes”) en Tweets (“Marrokanen en stenen…”). Daarop draaide Francken zowaar zijn rug naar de zaal, richtte zijn hoofd naar beneden, moest een slok water nemen en zei “dat het inderdaad wat snel door de bocht was.” De volgende interventie kwam van een studente die uit eigen keuze een hoofddoek draagt. Ze stelde op een krachtige manier de vraag hoe ze zich thuis moest voelen in een samenleving die niets van haar moest hebben. Ze kon haar zin amper afmaken of de microfoon werd uit haar handen gerukt. Ook daar antwoordde Francken niet op. Daarna was het onze beurt om het woord te nemen. (10)
Tien minuten later, toen duidelijk werd dat de sfeer steeds vijandiger werd en de voorstanders van Francken niets deden om hun stem te laten horen, keek Francken ostentatief op zijn horloge. Het sein voor de Jong N-VA’er om aan te kondigen dat de vragen erop zaten. Daarop volgde een golf van frustratie. De meerderheid stoomde naar buiten, enkelen liepen naar voor om Francken en de rector ter verantwoording te roepen. Na een monoloog van tweeënhalf uren hield Francken het na een vragenronde van amper 25 minuten in plaats van de aangekondigde 45 voor bekeken. De weinige gestelde vragen had hij nog niet eens beantwoord. Schandalig. Zwak. Twitter gaat Francken duidelijk beter af. Doe de man een plezier, en geef hem geen ‘academisch’ podium…
Hoe verder?
Deze geslaagde actiedag kan het vertrekpunt van een nieuwe, strijdbare antiracistische traditie aan de VUB zijn. Het belangrijkste is reactief te zijn tegen manifeste uitingen van racisme, op en buiten de campus. Een reactie zou best opgestart worden via het oproepen tot een algemene studentenvergadering. Alle succesvolle studentenbewegingen in Frankrijk worden zo georganiseerd. Ook in mei’68 speelde dit een grote rol. Antiracistische studenten zouden kunnen samenkomen, discussiëren en beslissen hoe meer studenten te betrekken en tot welke acties over te gaan op zulk een algemene studentenvergadering. Een ander voordeel hiervan is dat we niet enkel de reeds georganiseerde studenten betrekken. Zoals bleek uit de tussenkomsten tijdens de lezing, zijn er veel meer strijdbare studenten dan er op de betoging aanwezig waren. De volgende initiatieven moeten erop gericht zijn ook die studenten te betrekken in de strijd.
Bovendien moeten we de strijd tegen racisme linken met bredere sociale en economische problemen (11) De strijd tegen racisme is de strijd tegen het kapitalisme systeem. Daarom moeten we solidair zijn en ons samen met de vakbonden en linkse partijen zoals de PVDA inzetten om de strijd tegen racisme te verbreden tot een strijd tegen het systeem dat het bestendigt.
- https://www.facebook.com/marxistischejongeren/photos/a.733450450089807.1073741828.733442323423953/1384942904940555/?type=3&theater
- https://www.facebook.com/marxistischejongeren/photos/a.733450450089807.1073741828.733442323423953/1381640221937490/?type=3&theater
- https://www.facebook.com/naomi.stocker.1/videos/1909272319105605/UzpfSTczMzQ0MjMyMzQyMzk1MzoxMzg1MDk0NzU0OTI1Mzcw/
- https://www.facebook.com/marxistischejongeren/videos/1385140208254158/
- http://www.standaard.be/cnt/dmf20180515_03513942
- https://www.facebook.com/marxistischejongeren/photos/pcb.1386183404816505/1386182441483268/?type=3&theater
- https://www.facebook.com/marxistischejongeren/photos/pcb.1386183404816505/1386180678150111/?type=3&theater
- https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2018/05/15/lezing-theo-francken-aan-vub-zonder-problemen-verlopen/
- https://www.facebook.com/vrijonderzoek/photos/pcb.1719857658095607/1719857601428946/?type=3&theater
- https://www.youtube.com/watch?v=bqJaY8pw0bo&app=desktop
- https://vonk.org/theorie/hoe-strijden-tegen-alle-vormen-van-onderdrukking.html