De mentale gezondheid van de bevolking gaat al jaren achteruit. Vooral eenzaamheid wordt hiervoor door de regerende klasse als oorzaak naar voren geschoven. In België zou bijvoorbeeld de helft van de mensen kampen met eenzaamheid. Dit wordt ook meer en meer begrepen door hedendaagse regeringen. Voormalige eerste minister van het Verenigd Koninkrijk Theresa May heeft in 2018 zelfs een minister voor eenzaamheid aangeduid, ook al bleef die post niet lang bestaan. Ook in België is er al een soortgelijke positie gecreëerd, zij het op een veel kleinere schaal. In Sint-Truiden is er namelijk een schepen van eenzaamheid aangeduid. Uit studies blijkt dat eenzaamheid even slecht voor je is als 15 sigaretten roken per dag. Het verhoogt het risico op hartziekte met 30 procent en op dementie met 60 procent. Het is dus allesbehalve een klein probleem.
Maar om enkel eenzaamheid als bron van het probleem te zien is reductief. Ook andere geestelijke stoornissen zoals depressieve en angstige gevoelens worden steeds meer alomtegenwoordig. Zo zagen we, niet toevallig natuurlijk, tijdens en na de crisis van 2008 een plotse groei in cijfers tot ongeveer 2013. Hierna bleven ze stabiel tot 2018, maar sindsdien werden ook wel andere soorten vragen afgenomen wat het moeilijker maakt om de cijfers te vergelijken. Hier vinden we al een voornaamste bron van de stijging: de economie. Studie na studie toont aan dat armoede één van de voornaamste oorzaken van geestelijke stoornissen is.
Verscherpte crisis
Sinds de corona pandemie uitbrak en zeker met de herhaaldelijke lockdowns, zijn die cijfers zeer snel beginnen stijgen. Sciensano peilde tussen 2 en 9 april, een kleine maand na het begin van de eerste quarantaine, naar depressieve gevoelens onder de bevolking. Hieruit bleek dat onder alle leeftijden de cijfers stegen, maar bij jongeren tussen 16 en 24 jaar gaat het over een meer dan verdriedubbeling van de cijfers! In absolute termen is dat ongeveer 30 procent van alle jongeren. Ook bij de andere leeftijdsgroepen liggen de cijfers hoog, met een gemiddelde van rond de 20 procent. Tijdens de tweede lockdown zijn er door hen nog geen vergelijkbare cijfers gepubliceerd, maar VRT nws heeft begin december psychologen ondervraagd waaruit blijkt dat jongeren vaker dan ooit professionele hulp zoeken. Hoewel er maar een kleine steekproef ondervraagd werd, spreekt ongeveer 60 procent van de psychologen van een stijging in het aantal jongeren onder hun klanten, en 75 procent daarvan zegt dan nog eens dat die stijging minstens een verdubbeling inhoudt. Ook de universiteiten hebben onderzoek gedaan naar het mentaal welzijn onder hun studenten. Aan de universiteit Gent stelde de helft van de studenten dat ze zich angstig voelen en stelde één op vijf dat ze zich depressief voelen.
Studenten het zwaarst getroffen
Dat het mentaal welzijn van studenten het meest van al achteruit gaat, mag eigenlijk niet verwonderlijk zijn. De grote meerderheid van jobstudenten verloor hun werk tijdens de pandemie, waardoor voor velen hun bron van inkomsten (en de middelen waarmee ze hun inschrijvingskosten en huur moesten betalen) wegviel. Ze moeten zich aanpassen aan een compleet nieuwe vorm van les volgen en krijgen daarbij nagenoeg geen steun van de universiteiten en hogescholen. Ze komen ook voor een catch-22 te staan: ofwel blijven ze op hun kot wonen, vaak in kleine ruimtes waar ze niet veel contact hebben met andere mensen en zich dus nòg eenzamer voelen, of ze gaan terug naar huis, waar tegenover meer contact met andere mensen vaak de prijs van een slechtere studieomgeving stond. Sociaal contact is nagenoeg weggeveegd voor de student. Waar anderen nog regelmatig de werkvloer hebben om elkaar te zien, heeft de student zelfs geen lessen in den lijve meer.
Oorzaak en oplossing
De directe aanleidingen voor extra stress, depressie en angst bij studenten wordt dus gelegd bij eenzaamheid. En hoewel we dit niet mogen onderschatten, er is nog een groter probleem: de economische crisis. Een oplossing die dieper zou gaan, is dus een garantie van inkomen voor alle jobs, niet alleen degenen met vaste contracten. Voor studenten betekent dit de invoering van een studieloon. Een andere grote bron van stress is de studiedruk die mede door de nieuwe onderwijsvorm sterk gestegen is. De beste manier om die aan te pakken is studievoortgang te garanderen door leerkrediet terug te geven en bindende voorwaarden kwijt te schelden en - zeker voor eerstejaars - de grootste lokalen terug te gebruiken voor lessen, uiteraard met inachtname van de veiligheidsmaatregelen. Self-care en andere persoonlijke zorgen, die het standaard antwoord zijn van de schooldirecties zijn welkom, maar helemaal ontoereikend. Een laatste bron is de voornoemde eenzaamheid. Een eenduidige oplossing heeft deze natuurlijk niet, maar een goede plaats om te beginnen zou het terugdraaien van vroegere besparingen in cultuur en sport zijn.
Dit zijn natuurlijk maar tijdelijke oplossingen. In perioden van crisis zoals nu, zal de heersende klasse niet alleen dergelijke zaken weigeren door te voeren, maar zal ze nog verder snijden en de oorzaken van de problemen verergeren. Men moet alleen al kijken naar de besparingen die afgelopen jaren in de culturele sector zijn doorgevoerd, om nog maar niet te spreken van de besparingen in de gezondheidszorg. De enige garantie voor het oplossen van de mentale gezondheidscrisis ligt dus in de overgang naar een socialistisch systeem, zonder kapitalistische crises en zonder besparingen!
