Het is nu al even geweten dat de onderwijssector dringend om middelen en een verhoogd budget smeekt. Ook bij het hoger onderwijs is dit het geval. De VUB heeft bijvoorbeeld aangekondigd dat ze dit jaar aan €14.8 miljoen budget tekort zullen komen, de UGent stelt dat ze dit jaar €13.6 miljoen tekort komen, nadat ze al €9 miljoen euro hadden weten te besparen in 2022. In plaats van echter voor een hoger inkomen te pleiten, en voor meer overheidsgeld, richten de universiteiten hun pijlen op personeel en studenten.
Budgettekorten aan de universiteiten
De UGent is recent het grote focuspunt geweest van een strijd om besparingen. Rector Rik van de Walle kondigde aan dat als er niets aan het budget gedaan zou worden, dat de UGent tegen 2027 met een tekort van €33.6 miljoen zou kampen. Om dit op te lossen stelden ze een ‘Kerntakennota 2.0’ op. Nieuwssite Apache publiceerde deze nota integraal op hun website, en onmiddellijk werd duidelijk dat de UGent dit tekort in de eerste plaats door een boel besparingen wilde vullen. In deze nota vallen regelmatig alom bekende eufemismen zoals “rationaliseren”, "efficiënter maken” en “flexibiliseren”. Instellingen die werkten rond thema’s zoals diversiteit waren als eerste op de schop, en ook de GreenOffice UGent riskeert te verdwijnen. Deze nota kreeg natuurlijk tegenstand, en vakbonden ACOD en ACV kondigden in coördinatie met verschillende studentenorganisaties protesten aan. De vakbonden stelden dat er tot 300 banen verloren zouden gaan bij deze besparingen. Wij waren ook aanwezig met enkele leden bij het tweede protest, toen een 200-tal actievoerders in het UFO gebouw verzamelden. Op hetzelfde moment kwam de Raad van Bestuur van UGent samen, die toen jammer genoeg de nota goedkeurde. Hierdoor begint de directie van de UGent vanaf deze zomer een concreet besparingsprogramma door te voeren.
Ook aan de VUB probeert men die tekorten op allerlei manieren bij te sturen. Voor het tweede jaar op rij zullen de prijzen van de koten aangeboden door de VUB stijgen, en de prijzen voor de VUB cafetaria stijgen ook een heel stuk meer dan “enkel” mee met de index. Een gewoon kot (een 1 persoonskamer, met keuken en douches gedeeld met +-7 andere mensen) stijgt naar 410 euro per maand volgend jaar. Vorig jaar kosten deze nog 320 euro per maand. De temperaturen in de koten worden tegelijkertijd sterk gelimiteerd, of staan vaak door gebreken gewoon koud.
Politiek van de rectoren
Rectoren zoals Luc Sels en Rik Van de Walle stellen dan wel luidkeels dat de fout niet bij hen ligt, maar bij gebrekkige overheidsfinanciering. Zo kreeg de UGent bijvoorbeeld per student in 2008 8000 euro per student, nu is dat nog slechts 6250 euro, de inflatie niet eens meegerekend. Dit zal in zekere zin kloppen. Maar in plaats van deze gedachte tot een logisch einde te trekken, en zich aan de kant van de vakbond en het personeel te scharen, verkiezen de directies van de universiteiten personeel te ontslaan en de prijzen voor studenten op te trekken. Rik Van de Walle haalde in een opiniestuk op 13 februari aan dat overheidssubsidies niet toekwamen, en volgde die correcte stelling op met “en daarom vind ik dat het verhogen van inschrijvingsgelden bespreekbaar moet worden”. Erger nog, hij eindigt zijn opiniestuk met stellen dat een eventuele verhoging van inschrijvingskosten de gehele studentengemeenschap
ten goede zou moeten uitkomen! In welke wereld leeft hij, waar een verhoging in inschrijvingskosten studenten ten goede zou uitkomen?
Onderwijs onder kapitalisme
Al de crisissen van het kapitalisme in de 21e eeuw hebben het vermogen van de heersende klasse om onderwijs te ontwikkelen in het belang van de arbeiders en de jeugd duidelijk vernietigt. De beste maatstaf voor een ontwikkelde samenleving is de manier waarop zij in staat is de volgende generatie op te voeden en voor te bereiden. Een samenleving die niet dezelfde levensstandaard en kansen kan overdragen die zij heeft genoten, toont fundamenteel gebreken. Het veiligstellen van een zekere toekomst voor de jeugd is evenzeer een garantie voor een waardig pensioen voor de oudere generatie, die op andere fronten ook al wordt aangevallen onder de crisis van het kapitalisme.
Het uiteindelijke doel van onderwijs zou de verbetering van wetenschap en technologie moeten zijn en daarbij meer vrije tijd voor de meerderheid van de bevolking om deel te nemen aan de ontwikkeling van kunst, literatuur, filosofie en de vele andere culturele ontdekkingen van de mensheid. Maar onder het kapitalisme worden de wetenschappelijke verworvenheden niet gebruikt om de vooruitgang van de mensheid te bevorderen, maar om arbeiders te ontslaan en te vervangen door machines en om steeds meer vernietigende oorlogswapens te ontwikkelen.
Britse vakbondsman Tom Mann, die streed voor een achturige werkdag in 1891, stelde het best:
"...de eisen die wij, als arbeiders, nu stellen, is vrije tijd om te denken, te leren, kennis op te doen, te genieten, te ontwikkelen; kortom, vrije tijd om te leven."
Het onderwijssysteem is zeker niet immuun voor de gevolgen van de kapitalistische crisis. Nu we het derde decennium van de 21e eeuw ingaan, lijkt het idee van goed gefinancierde, voor iedereen toegankelijke en gratis scholen, hogescholen en universiteiten steeds meer een verre droom.
Onder het socialisme, met een maatschappij onder de democratische controle van werkende mensen, zou de visie van Tom Mann, een van de oprichtende figuren van de georganiseerde arbeidersbeweging, werkelijkheid kunnen worden. Onderwijs zou een levenslang proces kunnen worden; een instrument om onwetendheid uit te bannen en de ambities en waardigheid van de mensheid naar nieuwe hoogten te brengen.
