Russell Brand, de celebrity en komiek, werd gevraagd om gastredacteur te worden van het linkse blad New Statesman. Hij accepteerde dit, en schreef op 24 oktober een manifest over zijn visie op de maatschappij, waarin hij de noodzaak voor een revolutie benadrukte.
BBC-journalist Jeremy Paxman interviewde Russell Brand over zijn artikel in de New Statesman. Hij beargumenteerde steeds dat Russell Brand geen autoriteit heeft om over politiek te schrijven, aangezien hij nooit stemt bij verkiezingen. Brand weerlegde dit door te stellen dat hij, net als zeer veel andere mensen in Groot-Brittannië, niet stemt, omdat het uiteindelijk toch weinig uitmaakt wie er wordt verkozen. In Brands woorden zijn niet de gewone mensen, maar de politici apathisch, omdat zij zich enkel bekommeren om het lot van een klein handjevol mensen aan de top van de samenleving.
Dit is een uitstekende kritiek op wat marxisten de ‘burgerlijke democratie’ noemen, oftewel, democratie in een kapitalistische samenleving. De burgers van een land hebben bepaalde democratische rechten, zoals vrijheid van vereniging en meningsuiting, en kunnen elke paar jaar naar de stembus. Maar aangezien de ware economische macht in handen van de bourgeoisie blijft, de klasse die de grote banken en bedrijven in handen heeft, is de bewegingsruimte van de regeringen maar zeer beperkt en staan deze onder druk om beleid uit te voeren dat niet tegen de belangen van de bourgeoisie ingaat. Bijvoorbeeld, toen de Nederlandse premier Den Uyl in de jaren 1970 hervormingen wilde doorvoeren waardoor werknemers een aandeel van de winsten uitgekeerd zouden krijgen, dreigde een aantal grootondernemers via een brief in NRC Handelsblad dat Den Uyls verdelingsplannen het klimaat voor ondernemers ondraaglijk maakten, wat slechte gevolgen voor de economie zou hebben. Dit was een openlijk dreigement aan Den Uyl dat hij niet ‘te ver’ moest gaan.
Russell Brand, revolutionair
De meeste beroemde personen zijn niet revolutionair. Zoals Marx stelde, “het is niet het bewustzijn van de mensen dat hun zijn, maar omgekeerd hun maatschappelijk zijn dat hun bewustzijn bepaalt.” De afgesloten wereld van de rijke beroemdheden staat ver weg van die van de ‘gewone mensen’. De sociale stijgers staan misschien dichter bij hun families die ‘lager op de sociale ladder staan’, maar het bewustzijn van deze groep is vaak zo dat zij ervan uitgaan dat stijging door inspanningen mogelijk is voor hen en dus ook voor anderen. Zij nemen de heersende ideologie aan, en worden tegelijkertijd zelf weer gebruikt als voorbeeld van hoe iedereen ‘succesvol’ kan zijn met genoeg inspanning e.d.
Russell Brand is een uitzonderlijk geval. In zijn manifest beschrijft hij hoe hij in Kenia was voor Comic Relief, een liefdadigheidsinstelling. De meeste celebrities gebruiken hun gezicht en een beetje van hun geld om dit soort instellingen te promoten, en te laten zien hoeveel zij om anderen geven. Maar terwijl de meesten na een reisje Afrika weer teruggaan naar hun rijke leven en geloven dat liefdadigheid de toestand wel langzaam zal verbeteren, zag Russell Brand echter in dat het niet een kwestie van geld geven was, maar dat het gehele op winst gebaseerde systeem de grondoorzaak van alle problemen was, zowel in de ‘Derde Wereld’ als in Westerse landen. De afschuwelijke vuile en armoedige toestanden in de sloppenwijken waren enkel de meest extreme uitdrukking hiervan.
Een teken des tijds
Het manifest van Russell Brand is een teken des tijds. Het weerspiegelt het feit dat er op basis van de huidige kapitalistische productiewijze, geen vooruitgang voor de mensheid meer mogelijk is. De crisis, maar ook het feit hoe weinig de crisis tot echte verandering heeft geleid, begint tot verandering van het bewustzijn te leiden. Eerder zagen we al de beweging van pleinbezettingen en Occupy Wallstreet. Nu kunnen we het manifest van Russell Brand ook aan de symptomen van veranderend bewustzijn toevoegen. Hij heeft het immers zelf steeds over de revolutie in het bewustzijn die er nodig is.
Wij staan achter Russell Brand, hoewel we het niet met elk punt eens zijn. Zijn kritiek op het parlementarisme in Westerse landen is erg sterk, maar dat neemt niet weg dat socialistische kandidaten het parlement kunnen gebruiken als podium voor hun ideeën, zolang zij blijven inzien dat er de nood is aan fundamentele veranderingen die niet door parlementaire commissies opgelost kunnen worden.
Hetzelfde is het met zijn nadruk op de revolutie in het bewustzijn. Wij zijn het met hem eens dat het bewustzijn moet veranderen, aangezien de handeling van een maatschappelijke revolutie niet mogelijk is zonder een verandering van het bewustzijn. Maar tevens zien we in dat deze verandering door gebeurtenissen in de werkelijke materiële wereld moet plaatsvinden. De nadruk op spiritualiteit is een punt waarop we verschillen. Mensen zijn vrij te geloven en zich te laten inspireren door wat ze willen, maar Marxisten gaan uit van een materialistische filosofie. De revolutionaire opstanden in het Midden-Oosten in 2011 en daarna, kwamen niet voort uit spiritualiteit, maar uit de bewustwording hoe corrupt, uitbuitend en wereldvreemd de dictaturen waren, en dat er geen andere optie meer over was dan in opstand te komen. De zelfverbranding van Mohamed Bouazizi was de druppel die de emmer deed overlopen. Toen bleek dat men in Tunesië de dictator omver kon werpen, veranderde dit weer het bewustzijn in Egypte en andere Arabische landen, en kwam de massa daar ook in opstand.
Het laatste dat het manifest van Russell Brand mist, is een duidelijk programma. Dat kan hem niet kwalijk genomen worden. Het doel was immers om een groep mensen wakker te schudden door zijn verhaal te vertellen. In het interview met Paxman stelt Brand echter opeens wel dat er een ‘socialistisch egalitair programma nodig is van massale herverdeling en controle over grote bedrijven’. Dit is een stap in de goede richting. Wij zouden verder gaan en beargumenteren dat het nodig is om deze grote bedrijven ook te nationaliseren onder democratische controle van de arbeiders, om de sabotage van de kapitalisten tegen te gaan.
Niettegenstaande deze verschillen, staan wij achter zijn centrale boodschap voor een revolutie. In deze alomvattende crisis van het kapitalistische systeem zal hij niet de laatste artiest zijn die met de heersende ideologie van het establishment breekt. Met de aanhoudende crisis zullen alle partijen en stromingen op de proef gesteld worden om een oplossing te bieden. Dit zal het bewustzijn van de massa doen revolutionariseren.
