Een boek met zo’n titel laat je toch niet liggen? De auteur, Edward Limonov, verhaalt er zijn belevenissen in als Russische dissident in het New York van de jaren 1975-1980. Met de liefde voor grote negers blijkt het nogal mee te vallen: méér dan twee korte – wel expliciete – homosexscènes krijg je niet te lezen. Veel meer beklijvend is het beeld dat hij schets van de Russische emigranten: met veel pijn en moeite zijn ze eindelijk in de”vrije” wereld terecht gekomen maar daar zit niemand op hen te wachten, integendeel, hoon, onbegrip en botte onverschilligheid worden hun deel.
Limonov houdt er een meedogenloze kijk op het leven aan over. Hij spuwt op zijn nieuwe vaderland (het kapitalisme lijkt volgens hem op een psychiatrische kliniek) en hij rekent af met zijn Russische kompanen die hij wegzet als “een hoop melancholische nietsnutten, dromers en fantasten”. Hij probeert te overleven als bordenwasser, portier en zelfs eventjes als gigolo. In 1981 komt de langverwachte doorbraak en zijn boek is vooral in Frankrijk een schandaalsucces. Limonov is in alles een rebel, zijn leven, zijn poëzie en zijn verhalen zijn één.
Het duurt tot 2010 vooraleer zijn werk vertaald wordt in het Russisch. De Russische kunstcritici zien in hem de voortzetting van de grote Russische traditie van schrijvers die hun tijdgenoten een spiegel voorhouden van schandaal en strijd. Ze zetten hem bij in de gaanderij van figuren als Avvakum, Dostoevsky, Mayakovsky, Gorky en Solzhentitsyn.
Het verdriet van Rusland
In 2011 publiceert de Franse schrijver Emmanuel Carrère het levensverhaal van Limonov en wint er naast de Prix Renaudot ook de Prix des Prix mee, gekozen uit de acht belangrijkste Franse literaire prijzen van dat jaar. Zijn moeder is in Frankrijk een vooraanstaand Ruslandkenner en hij wilde aan de hand van het levensverhaal van Limonov de recente geschiedenis van Rusland inzichtelijker maken.
Zelf verwoordde hij het zo : “ Het leven van Limonov is een opwindende mix van een avonturenroman van Alexandre Dumas en een historisch boek. Ik wilde schrijven over de ineenstorting van het communisme en de verwarrende jaren die daarop volgden. Rusland is niet in alles een plezierig land, in die zin dat het er ruig aan toe gaat, net als het klimaat. Maar het is een heel levendige maatschappij, er gebeurt van alles. Dat was voor mij de reden om te schrijven over de ongelooflijke verandering die de maatschappij in korte tijd heeft doorgemaakt.’’
Hij is wonderwel in zijn opzet geslaagd: we starten in een garnizoenstadje in het stalinistische Rusland waar we ons samen met de jonge Limonov – toen nog gewoon Editsjka – te pletter vervelen en vluchten in de kleine criminaliteit, we zijn getuige van zijn eerste succesjes met zijn poëzie, van zijn vertrek naar Moskou waar hij zich opwerpt als de woordvoerder van de punk-avangarde, van zijn vlucht naar New York met de mooie Jelena (onder dwang van de KGB, het was weggaan of informant worden), zijn omzwervingen in Parijs, zijn hoopvolle terugkeer naar Rusland en we eindigen in Moskou op een stille herdenking van de dramatisch afgelopen gijzeling in het Dubrovkatheater, waar Limonov present is als charismatische leider van de wel zeer dubieuze Nationaal-Bolsjewistische partij. We vragen ons, samen met Carrère, voortdurend af wat we van Limonov moeten denken: is hij een charmante rebel of een brutale smeerlap? Zijn passage op You Tube waar hij niet ver van Sarajevo een geweer hanteert in het gezelschap van oorlogsmisdadiger Radovan Karadzic is ook voor de auteur méér dan een brug te ver.
De Nederlandse vertaling, van Katelijne De Vuyst en Katrien Vandenberghe kreeg in 2013 de Europese literatuurprijs voor de beste in het Nederlands vertaalde roman, wegens de goede toonzetting, de shwung en de stijl die perfect aansluit bij de gejaagdheid van het bestaan van het hoofdpersonage. Het boek is even adembenemend als het buitenissige leven dat Limonov leidt, het maakt van hem zowel een monsterlijk als een intrigerend figuur.
Edward Limonov “De Russiche dichter houdt van grote negers”1981 Uitgeverij Bert Bakker/
Emmanuel Carrère “Limonov”2011 Uitgeverij Bert Bakker
