Bertold Brecht reageerde met dit wereldberoemd citaat toen de Oost-Duitse leiding na het neerslaan van de arbeidersopstand in 1953 stelde dat “het volk nu wel erg hard zou moeten werken om het vertrouwen van de regering te herwinnen”.
De gebeurtenissen van juni 1953 zijn niet zo diep in het Westerse collectieve geheugen geënt als de Praagse Lente, maar voor vele Duitsers staan ze op gelijke hoogte. Dit jaar werden ze in Berlijn herdacht door de opvoering van de toneelbewerking van “Vijf dagen in juni” door het theater Gorki. Dit boek sloeg bij zijn verschijnen in 1974 in als een bom. Het werd in de DDR verboden, maar ook het Westen was er niet zo blij mee. De auteur, Stefan Heym schreef zeker geen anticommunistisch pamflet. Hij maakt er geen zwart-wit verhaal van: in elk kamp heb je oprechte socialisten, bange bureaucraten, avonturiers en opportunisten. Hij geeft een globaal beeld van de ontwikkelingen die uiteindelijk leidden tot het binnenrijden van de Russische tank, verteld vanuit het standpunt van de gewone Oost-Berlijner, de meesten tewerkgesteld in de VEB Merkur fabriek. Het hoofdpersonage is Witte, partijverantwoordelijke en vakbondsman. Wanneer de productienormen verhoogd worden en de arbeiders het vertikken om hieraan te voldoen komt hij tussen twee vuren terecht: de arbeiders vertrouwen hem niet omdat ze in hem enkel de spreekbuis van de partij zien, de partij vindt hem een lastpost omdat hij kritische vragen stelt. Sommige scènes en discussies doen denken aan de film van Ken Loach ‘Land and Freedom”. De roman is opgevat als een documentaire en is zeer spannend opgebouwd. Alhoewel je als lezer de uitkomst van de gebeurtenissen kent, blijf je tot de laatste bladzijde geboeid. Laat de nieuwe Nici French thuis en neem dit boek mee op reis, je zal het je niet beklagen!
Stefan Heym “Vijf dagen in juni” - VAN GENNEP Amsterdam
