Rachel Holmes, auteur van de briljante biografie over Eleanor Marx, de jongste dochter van Karl Marx, heeft met haar nieuwste werk over Sylvia Pankhurst weeral de hoofdvogel afgeschoten. Ze baseerde zich op een schat aan bronnen, waaronder brieven, dagboeken, krantenartikelen, memoires, interviews en rechtbankverslagen. Zo kunnen we de ontwikkeling van Sylvia volgen, van een getalenteerde kunstenares tot een radicale internationalist die de Russische Revolutie ondersteunde.
Van suffragette tot revolutionaire
Sylvia werd in 1882 in Manchester geboren, in een radicale liberale familie. Haar moeder, Emmeline, was de beroemdste suffragette uit die tijd, haar vader, Richard een advocaat en socialist. Haar ouderlijk huis fungeerde als zoete inval voor zowel Amerikaanse abolitionisten, Hindoe-nationalisten als stichtende leden van de Labour Party. Toen ze als 17-jarige een beurs won voor het prestigieuze Royal College of Art, weerhield dit er haar niet van om zich met veel aplomb in de politieke strijd te gooien en werd ze lid van de Women’s Social and Political Union. Ze brak in 1913 met deze vrouwenorganisatie van haar moeder en verzette zich consequent tegen de wetgeving die slechts aan een beperkt aantal vrouwen met eigendom stemrecht wilde geven. Ze ijverde voor:
“de noodzakelijke samenvoeging van de economische en politieke strijd van vrouwen en de arbeidersklasse.”
Ze wijdde zich dan ook aan het organiseren van fabrieksarbeidsters en het ijveren voor een betere gezondheidszorg voor moeders. Toen ze in 1914 campagne voerde tegen de eerste wereldoorlog belande ze in de gevangenis wegens opruiing. Het was de eerste, maar zeker niet de laatste keer. Haar militantisme koste haar bijna het leven. De minutieuze beschrijving van gedwongen voedingen en verblijven in een krappe isoleercel, vol ongedierte tarten alle verbeelding!
Ze werd een fervente voorstander van de Russische Revolutie en een pleitbezorger van de superioriteit van het systeem van sovjets boven dat van de parlementaire democratie. In 1920 was ze één van de leidinggevende stichters van de Communistische Partij van Engeland. Haar motto was:
“Niet enkel woorden, maar ook daden!” Ze schreef: “Het ligt in mijn bedoeling om van de toekomst een plaats te maken waar we met plezier naartoe kunnen.“
Tegen fascisme en voor koloniale bevrijding
Sylvia was een begenadigd spreekster en ging regelmatig op politieke tours. Toen ze in Italië getuige was van de brutaliteit van het Italiaanse fascisme stortte ze zich met groot enthousiasme in de antifascistische strijd. Ze leerde er de Italiaanse anarcho-syndicalist, Silvio Corio kennen. Hij werd haar geliefde, trouwe metgezel gedurende 30 jaar en de vader van haar zoon. Ze weigerden te trouwen (het burgerlijk huwelijk is verwerpelijk) en Sylvia kreeg de hele goegemeente over zich heen: een buitenechtelijk kind en dan nog als 45-jarige, dat doe je toch niet!
Toen Mussolini Ethiopië binnenviel in 1935 ondersteunde ze de strijd voor de Ethiopische bevrijding en werd Haile Selassie een goede vriend. Hun huis in Oost-Londen, gekend onder de naam “Het Rode Theehuis”, werd een toevluchtsoord voor pan-Afrikanisten, communisten en vrijheidsstrijders van over de gehele wereld. Ze schreven allemaal voor The New Times en Ethiopian News, beiden uitgegeven door Pankhurst en Corio.
Ze bracht de laatste vijf jaar van haar leven door in Addis Ababa. Toen ze in 1960 stierf, 78 jaar oud, lag haar bureau nog bezaaid met plannen voor de opbouw van de Ethiopische gezondh[Saut de retour à la ligne]Ze bracht de laatste vijf jaar van haar leven door in Addis Ababa. Toen ze in 1960 stierf, 78 jaar oud, lag haar bureau nog bezaaid met plannen voor de opbouw van de Ethiopische gezondheidszorg. Onvermoeibaar tot op het laatst, steeds in de weer voor een betere wereld.
Een complexe persoonlijkheid, vol tegenstrijdigheden
Rachel Holmes schetst een levendig beeld van Sylvia’s persoonlijke en professionele leven, haar relaties met haar familie, vrienden, geliefden en medestanders, haar vele reizen en lezingen, haar journalistieke en literaire werk en haar onvermoeibare inzet voor de Ethiopische zaak. Ze bewondert haar moed, visie en creativiteit en pleit ervoor om de boeken die ze geschreven heeft, vooral “De geschiedenis van de suffragettes” en “Red de moeders” heruit te geven zodat ze de aandacht krijgen die ze verdienen. Ze heeft ook oog voor haar kleine kantjes en belicht evengoed haar tegenstrijdigheden, fouten en teleurstellingen. Een pijnlijke periode in haar leven waren de grote meningsverschillen die ze met Lenin had over zijn invoering van de Nieuwe Economische Politiek in 1921. Toen Lenin naar aanleiding daarvan “De kinderziekte van het communisme” schreef was zij één van de mikpunten. Ook haar hopeloze verliefdheid in 1911 op de 26 jaar oudere Keir Hardie, de eerste leider van Labour, komt onverbloemd aan bod.
Het boek is niet allen een eerbetoon aan een inspirerende vrouw, maar ook een fascinerende geschiedenis van de sociale en politieke bewegingen waarin Sylvia een rol speelde. Holmes plaatst Sylvia in de context van haar tijd, ze was verbonden met belangrijke gebeurtenissen zoals de Eerste Wereldoorlog, de Russische Revolutie, de opkomst van het fascisme, de Tweede Wereldoorlog en de dekolonisatie. Ze toont ook aan hoe Sylvia’s ideeën nog steeds relevant zijn voor hedendaagse vraagstukken rond gender, klasse en huidskleur.
Rachel Holmes, “Sylvia Pankhurst: Natural Born Rebel",Bloombury Publishing, Londen, 2021.
