Lenin’s boek De linkse stroming, een kinderziekte van het communisme (1920) was in oorsprong geschreven voor de jonge communistische partijen, die gesticht waren na de succesvolle Russische revolutie.
Lees hier Lenins boek in het Nederlands op het Marxistisch Internet Archief.
Bestel hier je exemplaar bij Wellred Press (Engels).
Deze jonge communisten waren enorm enthousiast over wat er gebeurd was in Rusland, maar trokken er bijlange niet altijd de juiste lessen uit. Het sovjetsysteem was een heel nieuw soort arbeidersdemocratie, superieur aan het oude parlementarisme. Dat is hetgeen we nodig hebben dachten de linkse communisten in veel landen en ze boycotten de verkiezingen van de parlementen in hun landen. Ook de vakbonden, die in grote meerderheid werden geleid door reactionaire bureaucraten konden geen genade vinden in hun ogen: het proletariaat had alleen de communistische partij, de partij van de revolutie nodig.
Lenin’s reactie hierop was vernietigend:
"Elke bolsjewiek die de ontwikkeling van het bolsjewisme sinds 1903 bewust heeft meegemaakt of van nabij heeft gevolgd, zal bij het lezen van deze regels onmiddellijk zeggen: “Wat een oude, al lang bekende rommel! Wat een ‘linkse’ kinderachtigheid!”
Hij moest heel gedetailleerd uitleggen dat de Bolsjewieken gedurende heel hun geschiedenis hadden deelgenomen aan de verkiezingen voor (zeer reactionaire, Tsaristische) burgerlijke parlementen en indien ze daarin verkozenen haalden die posities hadden gebruikt om de noodzaak uit te leggen van een machtsovername van de arbeidersklasse én een uitbreiding van de revolutie naar de rest van de wereld. Weigeren om aan parlementen of vakbonden deel te nemen betekent de meerheid van de arbeidersklasse, die daar nog vertrouwen in stelt, overlaten aan de reactionairen en de reformisten.
Compromissen?
Even duidelijk was Lenin als het ging over compromissen. Er zijn natuurlijk voorbeelden genoeg waarin de leiders van de arbeidersbeweging onder te term compromis hun verraad aan de arbeidersklasse verbergen. Maar Lenin legt uit dat compromissen heel dikwijls toelaatbaar en zelfs noodzakelijk zijn. Hij geeft het voorbeeld van stakingen: als de stakingskassen leeg zijn, als de stakers geen steun van buitenaf ontvangen, als zij tot het uiterste uitgehongerd en uitgeput zijn, dan is het veel beter een compromis te sluiten, ja zelfs een nederlaag te aanvaarden. Maar voor de jonge linkse communisten was dit alles een gesloten boek. Lenin citeert uit de brochure van de linksen in Frankfurt:
“Dientengevolge moet elk compromis met anderen partijen (...) elke politiek van het laveren en pacteren met alle kracht van de hand worden gewezen (…)”
Lenin antwoordt:
"Het is een wonder dat deze linksen met zulke opvattingen het bolsjewisme niet krachtig veroordelen! Het is toch onmogelijk dat de Duitse linksen niet weten dat de gehele geschiedenis van het bolsjewisme, zowel voor als na de Oktoberrevolutie, talrijke gevallen kent van het laveren, het pacteren van compromissen met andere, waaronder ook burgerlijke partijen!"
Lenin aan de Britse communisten
Lenin’s boek is meer dan 100 jaar oud en dat brengt enkele moeilijkheden mee. Er wordt kwistig met namen en feiten gestrooid, die duidelijk waren voor de tijdgenoten die dit lazen, maar dat vandaag niet meer zijn. Het is dus aan te raden om dit boek samen te lezen met goede werken over de Russische revolutie en de revolutionaire periode die er internationaal op volgde. Maar de manier waarop Lenin schrijft is zo plastisch dat men gemakkelijk over deze kleine bezwaren heen kan lezen. Neem de passage waarin hij zich richt tot de kleine Britse groepen die bezig waren een communistische partij te vormen. Zij walgden niet alleen van de Tory’s, de burgerlijke partij die de plak zwaaide, maar ook van de reformisten uit de Labour partij zoals Henderson, die zoete broodjes bakten met de kapitalisten. Het is zeer eenvoudig Henderson te vervangen door namen uit het hedendaagse Verenigd Koninkrijk of om het even welk land. Het opportunisme en de kruiperigheid van dergelijke lieden is van alle tijden. In eerste instantie is Lenin zeer begripvol voor deze gevoelens, zelfs lovend zoals hieruit blijkt:
"De schrijver van de brief is vervuld van de meest edele proletarische haat jegens de burgerlijke ‘klassenpolitici’ (…) Deze haat van de vertegenwoordiger van de onderdrukte en uitgebuite massa’s is waarlijk ‘het begin van alle wijsheid’, de grondslag van elke socialistische en communistische beweging en van haar successen."
Maar onmiddellijk daarna legt Lenin uit dat het een onweerlegbaar feit is dat de meerderheid van de Britse arbeiders nog lieden als Henderson volgt, en dat dit de communisten verplicht hen een zekere steun te geven om de Tory’s te verslaan.
"Het valt de Engelse communisten thans vaak erg moeilijk de massa ook maar te benaderen, ook maar gehoor bij haar te krijgen. Als ik als communist optreed en verklaar dat ik oproep om voor Henderson en tegen Lloyd George te stemmen, zal men zeker naar mij luisteren."
Vervolgens legt Lenin uit dat die steun zeker niet klakkeloos moet zijn, maar dat het een uitstekende gelegenheid is om het eigen programma naar voor te brengen.
Voor de revolutionairen die hiervan huiveren heeft Lenin nog de volgende uitsmijter:
"Ik zal ook kunnen verklaren dat ik Henderson, door hem mijn stem te geven, op dezelfde manier zou willen steunen als de strop de gehangene steunt. De meerderheid van de arbeiders kan niet overtuigd worden door propaganda en agitatie alleen. Zij moeten door de ervaring heen dat lieden als Henderson, eenmaal in de regering, hen onvermijdelijk zullen verraden. Dan pas zullen ze openstaan voor de communisten."
Lenin heeft in praktijk getoond dat hij in staat was door een frontale aanval te overwinnen, als de omstandigheden gunstig genoeg waren. Dat is hetgeen iedereen van Lenin onthouden heeft; zijn extreme tactische flexibiliteit is minder bekend. Om dit te leren blijft dit boek van onschatbare waarde.