Een dogma waart door Europa. “De overheid moet besparen. We leven boven onze stand”, klinkt het sinds enkele maanden. Niemand of weinig mensen durven dit in vraag te stellen. Het is een stelling die blijkbaar ook niet meer te bewijzen valt. Je moet het aanvaarden. Te nemen en zeker niet te laten. Bijna een kwestie van geloof. Het is waar dat alle Europese overheden met een groot tekort kampen. Je kan inderdaad niet lang meer uitgeven dan je inkomsten.
In een mum van tijd is het overheidstekort en vooral de schuldenberg waarop regeringen zitten sterk aangezwollen. België behoort wat de overheidsschuld betreft tot de koplopers in de Europese Unie. De schuld bedraagt bijna evenveel als het geheel aan nationale rijkdom dat op een jaar wordt geproduceerd.
Overheidsschuld is geen natuurramp
Hoe komt dat? Niemand durft in de regering een ernstig antwoord te geven op die vraag. Het is zeker niet omdat er de laatste twee jaar te veel scholen werden gebouwd of dat de verpleegsters te veel verdienen. Het is het resultaat van een dubbele beweging. Enerzijds de verhoging van de sociale uitgaven als gevolg van de recessie en de vermindering van de inkomsten. Anderzijds de redding van de banken, twee jaar geleden, die de overheden pakken geld heeft gekost. In België loopt die som op tot meer dan 22 miljard euro. Het kankergezwel van het failliet tastte toen 80 procent van het Belgische financiële weefsel aan. Na IJsland was België op het vastland er het slechtst aan toe als gevolg van de financiële ‘spielereien’. Vliegensvlug werd dat geld ter beschikking gesteld aan de casinobankiers in de hele wereld. Zonder vragen, zonder parlementair debat, bijna zonder voorwaarden. Voor de socialisten een gemiste kans om de nationalisatie van de banken te eisen. Duizenden miljarden euro werden overgeheveld naar de banken. De fenomenale schuldenberg van de banken is nu bijna integraal doorgeschoven naar de overheden. Deze rekening wordt ons, de gewone belastingsbetaler, vandaag voorgeschoteld. De 25 miljard euro die preformateur Elio Di Rupo voorstelt om te besparen is voor bijna 90 procent het gevolg van het geld dat in het bankstelsel werd gepompt. De patronale organisaties proberen paniek onder de bevolking te zaaien om zo soberheidsplannen aanvaardbaar te maken. Zonder diepe bezuinigingen verwordt België tot een Griekenland aan de Noordzee, zegt het VBO.
Europa duikt in de put
Andere landen duiken met hun schuld allemaal in dezelfde put. Zo werden in de lente verschillende EU-overheden de gemakkelijke prooi van allerhande speculanten. Er werd gewed dat Griekenland kopje onder zou gaan en niet meer in staat zou zijn haar schulden terug te betalen. De markten, en dus de kapitalisten, verplichtten Griekenland tot een vernederende knieval. Een ongelooflijk drastisch soberheidsplan werd opgelegd. Met andere woorden, de last van de crisis werd verschoven op de schouders van de arbeidersklasse en de kleine middenklasse. Alle zwakkere landen van de Eurozone, waaronder Spanje, Portugal en Italië, vrezen een speculatieve aanval. België ontsnapte in juni ook niet aan het begin van een dergelijk offensief. De Griekse schuld is vooral in handen van buitenlandse fondsen. Een bankroet van de Griekse overheid zou de Europese banken, vooral dan de Duitse financiële instellingen, hard treffen. Hetzelfde geldt voor Portugal en Spanje. Het zogezegde reddingsplan van de EU heeft niet als opzet de arbeidersklasse te redden. Opnieuw worden de banken van de verdrinking gered. Nogal pervers eigenlijk. Diezelfde banken die aan de basis liggen van de bruuske verhoging van de overheidsschuld leggen opnieuw hun wil op voor de terugbetaling van hun leningen. Een tweede keer passeren ze langs de kassa van de overheid.
Marktdemocratie
Tijdens de recente top van de G20 beloofden alle regeringen plechtig soberheidsplannen uit te dokteren. De markten moeten immers gerustgesteld worden. Wie er nog aan twijfelt kan er nu niet meer om heen. Het zijn niet de verkozen regeringen die de belangrijke beslissingen nemen maar de onverkozen markten. Zo werkt de democratie in het kapitalisme. Een marktdemocratie als het ware, een moderne vorm van cijnsrecht. Om erger te voorkomen moet onze buikriem hard worden aangespannen.
De crisis die werd ingezet door een het faillissement van de banken in 2008 zet zich nu door als een schuldencrisis van de overheden.
Maar opgepast, de medicatie die ons wordt opgelegd kan nog erger zijn dan de oorspronkelijke ziekte. In Europa beleeft de economie een licht herstel. Ook in België is dit het geval. Een drastisch soberheidsplan riskeert de tak waarop het herstel zich bevindt, te breken. Een vermindering van de koopkracht betekent immers minder consumptie. Het broze herstel van de economie kan zich dit waarschijnlijk niet veroorloven. In landen zoals Griekenland en Spanje duikt de economie weer dieper in de recessie als gevolg van ingrepen in de overheidsuitgaven. Daarom hopen de regeringen hun herstel te verankeren door meer uit te voeren. Maar als alle landen tegelijkertijd meer uitvoeren komt het herstel er zeker niet van. Het is dus best mogelijk dat de soberheidsplannen de economische groei fnuiken en ons weer in de recessie duwen. Voor een lange tijd, zover we vooruit kunnen zien, zal deze schuldenberg de kapitalistische economieën overschaduwen. Een besluit dringt zich op: de crisis is pas begonnen.
Fight back! Terugvechten!
Het gevolg hiervan is dat er nu een ongeziene aanval is ingezet tegen alles wat het leven min of meer beschaafd maakt in Europa. Dit gaat ons leven bepalen voor de volgende tien, vijftien of zelfs twintig jaar. De Griekse arbeidersklasse bijt de spits af van het verzet. Met zeven algemene stakingen in evenveel maanden sinds het begin van het jaar, kan men moeilijk beweren dat er geen verzet is. In andere landen van Europa, van Roemenië tot in Groot-Brittannië, schudden de vakbonden zich wakker. De betoging van 29 september in Brussel is ongetwijfeld een goede stap. We moeten ervoor zorgen dat het een denderend succes wordt. In Spanje wordt zelfs een algemene staking voorgesteld die dag. Belgische syndicalisten zijn de aanpak van quotabetogingen stilletjes aan beu geworden. De vakbonden doen er daarom best aan om zoveel mogelijk militanten maar ook de hele werkvloer naar Brussel te brengen. Een stakingsoproep past hier het best bij. We moeten er vooral voor zorgen dat de Eurobetoging geen eindpunt wordt, maar een beginpunt van een beweging naar een Europese algemene staking. Hoeveel we ook staken en betogen, zonder alternatief op de krankzinnigheid van deze bezuinigingen geraken we er niet. De krankzinnigheid is echter de logica van het kapitalistische systeem. Het kapitalisme is een stelsel gericht op maximale winst en niet op de bevrediging van de menselijke noden. Een dergelijk stelsel kunnen we ons niet meer veroorloven. Tijd dus voor een socialistisch alternatief. Een geplande economie kan ervoor zorgen dat alle rijkdom gebruikt wordt voor echte menselijke emancipatie, d.w.z. een einde aan de moderne plagen zoals werkloosheid, uitbuiting, lage lonen en armoede. De tijd voor een tegenbeweging is daarom aangebroken. Laten we van 29 september hiervan het beginpunt maken.
