Antwerpen is in meer dan één opzicht een laboratorium voor de rechterzijde. De politiek trekt voluit de kaart van de commercialisering van sociale voorzieningen. Vanaf 2017 worden de werkingen met thuisloze mensen die kampen met verslaving en psychiatrische problemen op de markt gegooid. Later volgen de anderen. Zowel sociaal werk organisaties als privé ondernemingen “kunnen” dan concurreren om projecten, de zogenaamde tenders, binnen te halen. Diegene die de beste “prijs/kwaliteitsverhouding” aanbiedt, krijgt het project voor 3 jaar toegewezen. De eerste op de lijst is Inloophuis De Vaart. Het OCMW besliste om deze tender aan de groep G4S toe te kennen, een bewakingsfirma met een “bedenkelijke” reputatie (1), omdat ze als goedkoopste uit de bus kwamen. Al vlug stak een storm van protest op. Zowel bij de oppositie, aangevoerd door een strijdbare PVDA, als in de academische wereld, de vakbonden, bij het middenveld en de docenten en studenten van de sociale scholen waren kritische stemmen te horen. Met als voorlopig tussenresultaat een zeer ludieke en luidruchtige betoging op donderdag 27 oktober voor de lokalen van de OCMW raad. Meer dan 700 mensen, waaronder zeer veel jongeren, gaven er uiting aan hun ongenoegen. De OCMW raad besliste wijselijk om “de uiteindelijke beslissing nog wat uit te stellen”!
We hadden een gesprek hierover met Alain Rigaux, stafmedewerker, actief in de sociale economie en lid van SWAN, de motor van het verzet in Antwerpen.
V: Waar staat SWAN eigenlijk voor?
A: Het is een brede beweging in opbouw: sociaal werk actie netwerk. Het ontstond uit verontwaardiging, het rommelt al langer in de sociale sector. Veel basiswerkers blijven met zeer veel vragen en frustratie zitten. We willen een breed platform zijn, van hulpverleners, vakbonden, docenten en studenten; mensen uit onze doelgroep. Zo ontstaat een maatschappelijk kritische stroming binnen het sociaal werk.
V: Met de crisis wordt het er waarschijnlijk niet beter op?
A: Zeker, alles wordt gezien in termen van kosten, het economische denken wordt alles bepalend. Dat dateert zeker niet van vandaag, de vermarkting in de zorgsector is al langer bezig. Voor ons heeft hulpverlening alles te maken met generositeit. Weet je dat het artikel 1 uit de OCMW wetgeving dat de sociale grondrechten garandeerde, geschrapt werd? Hulpverlening heeft alles te maken met het realiseren van grondrechten, de basiswerkers krijgen de boodschap dat ze zich niet té veel vragen moeten stellen. SWAN wil daar tegenin gaan en een diepgaande analyse maken.
V: Wat leert die analyse jullie?
A: De taal van het beleid klinkt alsmaar harder en scherper. Inloophuis ‘De Vaart’ is hier een symbooldossier. Complexe hulpverlening wordt herleid tot een kosten/baten plaatje. Door de besparingslogica moeten mensen meer een beroep doen op hun eigen netwerk. Het wordt ieder voor zich. Mensen worden “geresponsabiliseerd”, succes of falen beschouwt men als een individuele verantwoordelijkheid. Dat werkt ook door in de sociale sector: “als ze de rekeningen niet meer kunnen betalen, zullen ze wel moeten werk zoeken”, “voor wat, hoort wat”, “de sociale zekerheid is geen hangmat”, “het beleid moet vooral oog hebben voor de ondernemers, zij zorgen voor rijkdom en werk”, … De ontwikkeling van de welvaartsstaat wordt steeds meer teruggeschroefd. Als je in de problemen komt dan kan je tijdelijk nog wel hulp krijgen, maar alles is erop gericht om je terug “actief” te krijgen. Voor heel wat mensen is dat nu net het probleem. De regeerakkoorden van de Vlaamse en federale regeringen die sinds 2014 aan de macht zijn, vormen hierin een mijlpaal. Ze zijn zeer duidelijk: alle heil wordt verwacht van de werking van de markt en van de ondernemers. Alle collectieve regelingen die ondernemerschap hinderen wil men afbouwen. De ontmanteling van de verzorgingsstaat zit in een stroomversnelling. Hierin past natuurlijk de vermarkting van de welzijnssector. De overheid wordt afgeschilderd als incompetent, log, bureaucratisch en niet opgewassen tegen de uitdagingen van een complexe en diverse moderne samenleving. We zijn terug aan het opschuiven naar een 19e eeuwse, liberale nachtwakersstaat. Dat is een zeer kwalijke evolutie.
V: Jullie willen het solidair, sociaal werk terug in de kijker plaatsen, wat moet ik mij daar bij voorstellen?
A: We werken vanuit de basis en focussen ons op de krachten en de sterktes van het sociaal werk. We willen in de verf zetten wat wél werkt, welke benadering kwaliteitsvol is. Nemen we als voorbeeld het “Housing first” principe: we zeggen niet dat er geen probleem is met taal, maar zoals de N-VA nu bezig is, met alle hulp voorwaardelijk te maken aan het leren van Nederlands, is grondig verkeerd. Ervaring leert dat mensen beter integreren als je bijvoorbeeld eerst de huisvesting aanpakt. Door ons netwerk leren de mensen ook van elkaar, worden ze sterker, je gaat als basiswerker anders om met de realiteit als je je gesteund voelt. Onze trefdag op 30 november, heeft als onderwerp de vermarkting. Wat het is en hoe we ons ertegen kunnen organiseren. We krijgen ook hulp en ondersteuning van de twee grote vakbonden. We hebben in gemeenschappelijk front ledenvergaderingen georganiseerd van de sociale diensten die de volgende op de lijst staan in Antwerpen. Zo werken creëert een democratisch surplus en maakt ons alleen maar sterker.
Bedankt en nog veel succes met de verdere acties!
